منتشر کننده
در این مقاله آمده ایم تا همه چیز را در رابطه با طرح صیانت بدانیم. طرح صیانت نام طرح جدیدی است که این روزها صدای همه ی اطرافیان را درآورده و غالب مردم به جز عده ای خاص مخالف این طرح هستند. دراین مقاله قصد داریم این موضوع را به زیر ذره بین ببریم و بررسی کنیم که دقیقا با وجود این طرح چه بلایی به سرمان خواهد آمد. بنا به گزارشاتی که از باشگاه خبرنگاران جوان به دست رسیده است، قرار گرفتن طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی در فهرست طرح‌های مورد بررسی صحن علنی مجلس با انتقادات گسترده کاربران فضای مجازی و رسانه ها رو به رو شد، چون تعداد کثیری از فعالان رسانه ای و مدنی این طرح را در راستای ایجاد محدودیت دسترسی به شبکه ها و پیام رسان های اجتماعی تلقی کردند؛ برای ادامه ی بحث با ما تا انتها همراه باشید.
تقریبا از دو سال گذشته، اگر به یاد داشته باشید، گاهی اوقات از طرح صیانت از دور و اطراف خبرهایی را می شنیدیم اما آنقدر آن را جدی نمی گرفتیم اما این روزها این طرح حقیقتا جدی شده است. طرح جدید مجلس، در حقیقت نمونه ی بارها اصلاح شده همان طرح صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی و سامان دهی پیام رسان های اجتماعی است که مسدود کردن شبکه های مجازی خارجی را در دستور داشت. این طرح به تازگی در دست بررسی از سوی نمایندگان مجلس قرار گرفته است و با عنوان طرح حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی شناخته می شود.
مخاطبان و استفاده کنندگان از فضای مجازی به این طرح اعتراضات شدیدی نشان دادند و همین امر موجب شد، بهارستان نشینان بررسی این طرح را از بررسی در صحن علنی مجلس خارج کنند. در حالی که گفته می شد این طرح از دستور کار صحن علنی خارج شده بود، اما برخلاف انتظار‌ها بار دیگر به راهرو‌های بهارستان بازگشت و این بار طراحان طرح تصمیم گرفتند با تنظیم درخواستی تازه بررسی آن را به کمیسیون تخصصی ارجاع دهند. به همین دلیل در دستور کار جلسه علنی هفته پیش مجلس مشخص شد که برخی نمایندگان در خصوص رسیدگی به این طرح، خواستار اجرای اصل 85 قانون اساسی شدند. نهایتاً نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی چهارشنبه 6 مرداد مجلس با بررسی طرح ساماندهی فضای مجازی طبق اصل 85 قانون اساسی موافقت کردند.
باید گفت خبر خوب اینجاست که روند رسیدگی به این طرح مورد رای گیری قرار گرفته است اما در حقیقت کلیات طرح در مجلس تصویب نشده است؛ مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در اطلاعیه ای، توضیحاتی درباره نحوه بررسی طرح صیانت از فضای مجازی در همین راستا ارائه کرد و نوشت: در شرح این مصوبه قابل ذکر است، آنچه که به تصویب رسیده، فقط تعیین «نحوه بررسی طرح» در مجلس است که به اشتباه در بعضی از خبرگزاری ها به عنوان «تصویب طرح فضای مجازی» انعکاس پیدا کرده است.
موافقین طرح صیانت چه کسانی هستند؟
پس از مطرح شدن این طرح سیل مخالفت ها از هر سمتی به این طرح روانه شد و به جرئت می توان گفت که افراد موافق با این طرح بسیار انگشت شمارند در واقع در بین کل افراد جامعه این بار به غیر بر مردم و فعالین سیاسی اصلاح طلب، شماری از گروه ها و فعالین سیاسی اصول گرا حتی نیز از تصویب این طرح انتقاد کردند. اما به راستی موافقین اصلی این طرح چه کسانی هستند؟ لیست این افراد در زیر آمده است:
- مرتضی آقا تهرانی و جبهه پایداری
- رضا تقی‌پور
- علیرضا زاکانی
- مسعو فیاضی
- یاسر جلالی
- روح الله مومن نسب
- سردار نقدی
آیا طرح صیانت اجرا می شود؟
سوال مهم اینجاست که آیا در نهایت این طرح عملی می شود یا خیر؟ بعضی از از کاربران معتقدند به خاطر مشکلات زیرساختی این طرح قابلیت اجرایی ندارد و در حقیقت این کاربران می گویند زیاد نگران نباشید از حرف تا عمل خیلی فاصله دارد، در عمل ممکن نیست چون بستر بسیاری از قسمت های اینترنت داخلی، خارجی می باشد و مدعیان این طرح مجبورند حداقل یک کم فضا و ظرفیت به اینترنت خارجی داشته باشند تا اینترنت داخلی دچار مشکل نشود و در حال حاضر عملاً بسته های اینترنتی دو بخشی است حجم داخلی و خارجی جدا گانه مشخص شده است، شاید فقط مجبور شویم ترافیک اضافه بخریم.
پیامد های طرح صیانت
در این بخش قصد داریم که به طور کامل در مورد پیامد هایی که این طرح بر مسائل گوناگون خواهد گذاشت صحبت کنیم تا انتها با ما همراه باشید.
تشکیل شدن یک نهاد جدید با روی کار آمدن طرح صیانت که اختیارات موازی و گسترده ای دارد
در نسخه جدیدی که از این طرح آمده است، از ایجاد یک نهاد جدید صحبت شده است که می توان گفت تقریبا تمامی ارکان حاکمیت را در بر می گیرند؛ البته یک نماینده بخش خصوصی هم در ترکیب این نهاد دیده می شود. این نهاد مانند هر نهاد دیگری یک سری وظایف دارند که به طور خلاصه می توان گفت، این نهاد می تواند در باب انواع ضوابط حوزه فضای مجازی، قوانینی تصویب کند که در طرح حاضر مجلس گنجانده نشده اند! همین موضوع ما را بس است تا نگرانی بیش از اندازه ای برای روشن شدن حد و حدود تصویب وظایف کمیسیون تنظیم مقررات قانون حمایت از کاربران وجود داشته باشد چرا که پس از تصویب طرح، دیگر نمی‌توان این اختیارات را عوض کرد یا به چیز دیگری مبدل ساخت.
طرح صیانت و اعطای تسهیلاتی از قبیل وام و حمایت های مالی و ایجاد رانت
صندوقی قرار است در این طرح ایجاد شود که در بخشی از این طرح به آن اشاره شده است که شخصیت حقوقی مستقل دارد و با گرفتن مبالغی از ارائه خدمات مخابراتی و فروش ترافیک توسط وزارت ارتباطات، به حمایت از توسعه خدمات پایه کاربردی داخلی می پردازد. مطابق گفته های موافقان این طرح، این مبالغ صرف پرداخت حق السهم تولید کننده محتوای داخلی و ارائه دهندگان خدمات پایه کاربردی داخلی خواهد شد. در حقیقت قصد ایده دهندگان این طرح در این قسمت، حمایت مالی از ایجاد پلتفرم هایی است که قابل رقابت با نمونه های خارجی باشند و این یعنی ایجاد رانت.
خودداری از گسترش و گردش دانش و قطع دسترسی آسان به اطلاعات مهم با اعمال طرح صیانت
طرح صیانت بیش از هر چیز دیگری طرح عجیبی است زیرا در نظر دارد محدودیت برای هر خدمت کاربردی فضای مجازی ایجاد کند؛ این محدودیت می تواند فیلترینگ تأخیر دار باشد و یا افت شدید پهنای باند. باید اشاره کنیم که طبق گفته یکی از طراحان این قانون، جست وجو گر گوگل یا پلتفرم های ارز دیجیتال و حوزه گیم، جزو خدمات پایه کاربردی محسوب نمی‌شوند (البته مصادیق خدمات پایه کاربردی با شورای فضای مجازی است، امیدواریم که این مصادیق دست‌خوش تغییر نشوند). هر چند، محدودیت در دسترسی به خدمات مذکور، تنها به این شرط منتهی نمی‌شود و کمیسیون تنظیم مقررات می‌تواند درصورت صلاح دید، اقدام به کم کردن پهنای باند این شبکه‌ها شود.
به عنوان نتیجه می توان گفت، با اعمال این طرح قطعا در بین مردم دسترسی آسان به اطلاعات و توسعه دانش کمرنگ خواهد شد. تصور کنید که ما تنها از طریق پلتفرم بومی قادر به مشاهده محتوای آموزشی باشیم؛ آیا این نیاز تمام اقشار مردم را رفع می کند؟ بعضی از افراد می گویند طرح جدید روی ایجاد نوعی دسترسی متفاوت به محتوای اینترنت برای مردم کار می کند؛ برنامه نویسان آزاد باید چه کنند؟ افرادی که قصد دارند مشاغل جدیدی را شروع کنند و نیاز به آموزش تخصصی دارند چطور؟ آیا برای آموزش و آماده‌سازی شخصی یا حتی فکر کردن به حیطه شغلی جدید نیز باید کسب مجوز کنیم؟
مهم ترین تاثیر منفی طرح صیانت: به خطر افتادن سکوی تبلیغات کسب وکار ها
بر اساس مطالعات صورت گرفته، سهم اپلیکیشن محبوب اینستاگرام 83% در معرفی و فروش کالا و خدمات کسب وکارهای اینترنتی، 52% واتساپ، 43% تلگرامی که فیلتر شده است و سهم شبکه های اجتماعی و پیام رسان‌های ایرانی فقط 5 درصد است! بخواهیم دقیق تر بگوییم باید گفت، پیام رسان سروش با 5 درصد در مقام اول معرفی کالا و خدمات کسب و کارهای الکترونیکی به کاربران، ایتا 3 درصد، بله 3 درصد، گپ 2 درصد و در آخر آی گپ با 2 درصد ایستاده است.
بر اساس آماری معتبر، تقریبا بالغ بر یک میلیون ایرانی از اینستاگرام کسب درآمد می کنند؛ اگر بخواهیم خانواده این افراد را هم حساب کنیم، می توان گفت چیزی حدود 3 میلیون ایرانی از راه اینستاگرام نان می خورند و توانسته اند با وجود وضعیت بغرنج اقتصادی، نتایج ملموس تحریم ها بر بازار و آمار بالای بیکاری، برای خود منبع درآمدی بیابند. آماری که در بالا داده شد تنها به کسب و کار های دارای اینماد ارتباط دارد؛ حال آنکه تعداد کسب و کار های کوچک و خانگی که ای نماد هم ندارند و اقدام به فروش دست سازه‌های خود در اینستاگرام و تلگرام می کنند، عدد بسیار بزرگ تری را به ما نشان می دهد. و البته، تمام این کسب و کارها فروشگاه نیستند، باید مشاغلی مثل گرافیست، عکاس، نویسنده، اینفلوئنسر و... را هم در نظر گرفت.
همه ی این مسائل درد های اجتماعی است که باید فکری به حال آن کرد نه اینکه زخمی به زخم های دیگر اضافه کرد. با انتشار آخرین نسخه طرح حمایت از کاربران فضای مجازی، اعتراض های زیادی در مورد فیلترینگ شبکه های اجتماعی خارجی ابراز شد. در جواب این اعتراض ها، یک طراح این قانون سعی زیادی برای تکذیب این موضوع، نزد افکار عمومی کرد؛ با این اوصاف، او کند کردن شبکه های مجازی مثل اینستاگرام را رد نکرد و همانطور که در متن این قانون نیز ذکر شده، هم امکان و هم احتمالش وجود دارد.
طرح صیانت فضا را برای فعالیت کسب و کار های داخلی بغرنج می کند
از نظر صاحب نظران این طرح تاکید بر روی تسهیل فعالیت کسب ورکارهای داخلی بسیار زیاد است. پیش بینی شده طراحان این است که آن ها با حمایت مالی از ایجاد پلتفرم و تولید محتوا، اختصاص پهنای باند چند برابری به پلتفرم های داخلی، ارائه معافیت های مالیاتی و الزام ارائه خدمات بانکی اختصاصی و ارائه خدمات دولت الکترونیک می توانند مردم را خوشنود کرده و به آن ها در بحث اقتصادی کمک کنند؛ اما به نظر نمی آید که کسب و کارهای آنلاین و حتی صاحبان پلتفرم های بومی شناخته شده موافق افزایش حمایت های حاکمیتی باشند.
طرح صیانت و احراز هویت کاربران در شبکه های اجتماعی
در این طرح آمده است که پیام رسان‌های اجتماعی وظیفه دارند که اقدامات لازم برای احراز هویت را عملی کنند. گفته می شود قوانینی که در این طرح وجود دارند همان مصوبات شورای عالی فضای مجازی است که تا به امروز اجرا نشده و مجلس فقط به دنبال ارائه ضمانت اجرایی برای انجام شدن آنهاست. احراز هویت باید برای اطلاعات و ارتباطات، اشخاص، اماکن، اشیا، دستگاه ها و دیگر موجودیت های تحت پیام رسان عملی گردد.
این موضوع یک نگرانی به دیگر نگرانی های افراد وارد می سازد، زیرا با وجود این که همه ی کاربران اینترنت در سرتاسر دنیا برای اتصال به اینترنت، به نوعی شناسایی می شوند و امکان رهگیری آن‌ها وجود دارد؛ بر اساس این قانون کاربران ایرانی باید برای حضور در پیام رسان‌ها و شبکه های اجتماعی هم احراز هویت شوند و درصورت درخواست نهاد های قضایی، اطلاعات آن‌ها دریافت می شود.
اجرای طرح صیانت و گران شدن اینترنت و تجهیزات الکترونیکی
در صورتی که طرح صیانت عملی شود به راحتی گجت ها و یا همان لوازم الکترونیکی و اینترنت گران می شود و دلیل آن هم این است که در این طرح تنها از پلتفرم های داخلی حمایت می شود و در صورت نیاز به دیگر پلتفرم ها باید هزینه های گزافی پرداخت کرد. همچنین در قسمت دیگری از این طرح می خوانیم در صورتی که روی تجهیزات الکترونیکی وارداتی، به طور پیش فرض اپلیکیشنی نصب باشد که در کشور ما مجوز ندارد، به هزینه گمرکی آن تا 35 درصد اضافه می شود. با چنین شرطی به نظر می رسد حتی در صورت نصب بودن گوگل پلی روی گوشی اندرویدی هم باید منتظر افزایش قیمت آن باشیم.
اجرای طرح صیانت و بی اعتمادی به حاکمیت و قانون
طرح صیانت موجب ایجاد نگرانی و ترس و وحشت زیادی در بین تمامی مردم شد به همین خاطر افراد زیادی به خصوص آن دسته از افراد که کسب و کارشان به اینترنت وابستگی دارد به حاکمیت و قانون بی اعتماد شدند و خواستار حمایت و پشتیبانی هستند.
