احتمالا همه ی افراد حتی برای یک بار هم شده نام هورمون ها را شنیده اند. حالا اگر شما از دسته محصلان تجربی بوده باشید به احتمال زیاد با آن ها آشنایی نسبی ای دارید؛ اما اگر در گرایش های دیگر هم تحصیلات را گذرانده باشید، قطعا واژه ی هورمون کلمه ی غریبی را برایتان تداعی نمی کند. بیشتر افراد(خارج از تحصیل کرده های تجربی) این نام را از آشنایان در دوران بلوغ و یا از پزشک در هنگام تجویز هورمون خواب شنیده اند. اما این هورمون چیست؟ این ماده چه کاربردی را در بدن ایفا می کند؟ با نبود هورمون ها، چه اتفاقی برای بدن می افتد؟

با ما برای پاسخ دادن به سوالات فوق تا آخر این مقاله همراه باشید.  خواندن مطالب این مقاله چون درباره ی یکی از مهمترین ماده های بدن انسان نوشته شده است می تواند شما را یک گام به سلامتی نزدیک تر کند. همچنین خواندن مطالب این مقاله می تواند کمک کننده ای برای درمان کرونا باشد. ما در این مقاله در ابتدا شما را با ماهیت هورمون ها آشنا می کنیم و بعد به سراغ کاربرد هورمون ها در بدن می رویم. در انتها هم درباره ی  نحوه‌ی تنظیم هورمون ها در بدن صحبت می کنیم.

هورمون چیست؟

بدن تمام موجودات پیشرفته اعم از انسان و غیر انسان از بافت ها وعضلات مختلفی تشکیل شده است. این بافت ها وعضلات در بدن انسان در عین مستقل بودن ولی باهم نیز در ارتباط اند.این ارتباط اجزا از طریق یک ماده ی زیستی به نام هورمون انجام می گیرد. پس در واقع هورمون ها نوعی ارتباط دهنده هستند. نام هورمون از یک واژه ی لاتینِ یونانی زبان که معانی تحریک کردن و یا برانگیختن را تعبیر می کند نشات می گیرد.

هورمون ها در بدن مانند یک پیک عمل می کنند و دستورالعمل های یک عضواز بدن را به عضوی دیگر انتقال می دهند. خیلی از امراض به وجود امده در بدن حاصل تغییر مقدار هورمون ها در بدن هستند؛ چراکه تصور کنید که یک نامه رسان نتواند نامه و دستورالعمل ها را به دستِ مخاطب مربوطه برای انجام کارها  برساند. پس باعث می شود که غوغایی در جامعه رخ دهد که تبعات آن می تواند همه ی اعضای اجتماع را در بر بگیرد. در بدن انسان هم هورمون ها به همین نحو عمل می کنند و در صورت اختلال در آن ها بدن دچار بیماری های شناخته و ناشناخته می شود.

حالا اگر بخواهیم انواع هورمون ها در بدن را برایتان تشریح کنیم می توانیم با مثال انسانی دیگر در زندگی اجتماعی آن ها را توضیح دهیم. ببیند وقتی ما می خواهیم پیغامی را در اجتماع برای شخصی دیگر بفرستیم، از پیام رسان های مختلفی مثل واتساپ، تلگرام، اینستاگرام و یا ایمیل ... استفاده می کنیم. مثلا اگر بخواهیم به شخصی ناشناس پیام بدهیم ایمیل را مورد استفاده قرار می دهیم و در هنگام تماس های دوستانه واتساپ و یا تلگرام می تواند انتخاب اصلی مان باشد.

در بدن ما نیز مانند زندگی اجتماعی پیام رسان ها که هورمون نام دارند به انواعِ مختلفی خلق شده اند و هورمون شناسان توانسته اند که اشکال مختلفی از هورمون ها را در بدن مشاهده کنند. مثلا هورمون خواب به نحوی ساخته شده که موجب می شود فرد احساس نیاز به خواب کند و هورمون دیگر سبب این می شود که اطلاع رسانی برای زمان یائسگی و یا قائدگی به درستی انجام شود. همچنین ویژگی های جنسی مردان نیز با ترشح نوعی از هورمون ها به تنظیم می رسد.

خارج از تفاوت نوعِ پیام رسان ها، افراد مختلف نیز نحوه ی  پیام رسانی متنوعی را برای خود انتخاب می کنند. پس هر فرد بسته به زمان ومکان نوعِ متفاوتی از پیام را می رساند. مثلا یک فرد ممکن سر کلاس دانشگاه با پیام دادن انتقال رسانی کند ولی همان فرد در خانه با تلفن زدن ارتباط دهی را بر قرار می کند. همچنین احتمالا دیده اید که در اجتماع مشاغلی به وجود آمده اند که برای پیام رسانی اختصاصی می باشند. یعنی در واقع این مشاغل (ادارات پست) فقط برای این به وجود آمده اند که پیامی را از نقطه ای به نقطه دیگر برسانند. اما با وجود شغل اختصاصی پیام رسانی این مشاغل اما اصناف دیگر نیز با وجود عملکردهای متنوع اما کار پیام رسانی را نیز به صورت متفرقه انجام می دهند.

در بدن ما نیز به همین صورت است یعنی عضوهای ویژه ای در بدن وجود دارند که کارشان فقط ارسال هورمون یا به زیان علمی تر ترشح هورمون می باشد. این اعضای اختصاصی که کار ترشح هورمون در بدن را برعهده دارند غده نامیده می شوند. غدد مانند اعضایی مانند قلب و کبد یکتا نیستند و این عضو در بدن در مکان های مختلفی مستقر شده اند. اما به غیر از غده ها بعضی از آغاز بدن مانند مغز و معده خارج از کارهای اختصاصی خود به ترشح هورمون نیز می پردازند.

بر اساس نوع کارکرد غدد آن ها به دو نوعِ کلی که درون ریز و برون ریز تقسیم بندی شده اند. غدد درون ریز غده هایی هستند که هورمون را تولید می کنند و برون ریز ها غددی هستند که هورمون ها را به مستقیما به اعضای بدن می رسانند. اما واقعیت اینجاست که این تعاریفِ تا به اینجا فقط شکل ساده شده ی تعاریفِ هورمون ها در بدن بود و اگر بخواهیم عملکرد غدد در بدن را به طور کامل شرح دهیم باید کمی وارد جزئیات بیشتر شویم. پس سوال را برای فهم بهتر اینگونه طرح می کنیم که هورمون ها در بدن چه می کنند؟

هورمون ها در بدن چه می کنند؟

همان طور که گفتیم غدد در بدن به دو نوع درون ریز و برون ریز تقسیم بندی می شوند. غده های درون ریز در بدن به شش دسته  تقسیم بندی می شوند. این غدد درون ریز از بالای به پایین بدن عبارت اند از هیپوتالاموس، هیپوفیز، تیروئید، غدد فوق کلیه، بیضه ها و تخمدان ها. از نظر موقعیتی آناتومیکی  در بدن هیپوتالاموس و هیپوفیز در مغز قرار دارند و تیروئید در ناحیه ی گردن قرار گرفته است. غده های فوق کلیه همان طور که از نامشان پیداست در قسمت فوقانی کلیه ها وضعیت دارند. غده ی تخمدان ها هم که برای خانم ها اختصاص یافته است در قسمت زیرین شکم واقع می باشند و در آخر بیضه ها در خارج از بدن به صورت آناتومیکی قرار گرفته اند. اما این غدد در بدن چه می کنند؟

هیپوتالاموس ها در همه ی پستانداران وجود دارند.این غده‌ی ترشح هورمون به طوری ساخته شده است که هم به صورت متفاوت و هم به صورت یکسان در دو جنس مذکر و مونث نقش ایفا می کنند. اما به طور کلی و وظیفه ی هیپوتالاموس را می توان تنظیم تنفس افراد خواند. همچنین این غده در تنظیم اشتهای مناسب نیز موثر است. پس با این تعریف افرادی که این غده شان آسیب می بیند به احتمال زیاد دچار بی اشتهایی می شوند.

هیپوفیز غده ی درون ریز دیگری در بدن می باشد که این غده به سه قسمت نامساوی هیپوفیز پیشین و هیپوفیز میانی و هیپوفیز پسین تقسیم بندی شده است. هر کدام از این قسمت های نامساوی در بدن وظیفه ی ویژه ای را انجام می دهد. اما خارج از وظیفه ی مجزا به طور کلی عملکرد هیپوفیز را می توان تنظیم هموستازی بدن خواند. در علم هورمون شناسی برخی از هورمون شناسان از هیپوفیز به عنوان غده ی اصلی بدن یاد می کنند. چراکه این غده وظایف متعددی در بدن را بر عهده گرفته است.

همان طور که پیشتر گفته شد غدد فوق کلیه به تعداد دو عدد واقع در قسمت فوقانی کلیه ها قرار گرفته ست.این غده ها عمدتا مسئول ترشح هورمون های آدرنالین و نوآدرنالین می باشند. در علم هورمون شناسی به آدرنالین و نوآدرنالین، اپی نفرین و نو اپی نفرین می گویند‌. در هرحال این دو هورمون ترشحی هر نامی داشته باشند عمدتا برای تنظیم میزان تنش های روانی در بدن خلق شده اند. برای مثال شاید شنیده باشید که برخی ها در هنگام بازی های شهربازی و یا موتور سواری با سرعت تند، بگویند که آدرنالین مان بالا زده است! یعنی در واقع این هورمون موجب می شود که فرد پس از یک عمل فیزیکی پرتنش احساس شادی کند.

غده های بیضه و تخمدان ها در خانوم ها و آقایان به طور متمایزی برای تولید مثل و تنظیم اعمال جنسی بلوغ به وجود آمده اند. همان طور که می دانید تخمدان ها در بدن خانوم ها تعبیه شده اند. این غدد باعث می شوند که افراد مونث تخمک گذاری مناسبی را در تخمدان ها برای فرزند آوری احتمالی داشته باشند.  غده ی بیضه ها در آقایون نیز تا حدودی کارِ تولید مثل رو بر عهده دارد. همچنین از دیگر وظایف بیضه ها ترشح هورمون های مردانه است.

اما حالا به سراغ عملکرد غدد برون ریز می رویم. هورمون های این غدد از اعضایِ معمول بدن که شامل مجرای گوارش، کلیه، کبد، قلب و جفت می باشند، ترشح می شود. غدد برون برون ریز اینگونه طراحی شده اند که مستقیما هورمون ها و مواد ترشحی خود را به خارج از بدن و همچنین برخی از حفره های داخل بدن ترشح می کنند. این غده ها عبارت اند از غدد پستانی، غدد عرق و بسیاری از غدد دستگاه گوارش.

با وجود این مطالب احتمالا تا به الآن متوجه شده اید که غدد، اعمال متفاوت و حیاتی ای را در بدن اعمال می کنند. پس نقض در این عضو های حساس بدن می تواند برای یک فرد بسیار مشکل ساز شود. این نقص ها به حدی هستند که برخی از هورمون شناسان می گویند کرونا نیز با اختلال هورمون های بدن به وجود آمده است. اما با وجود این همه اهمیت آیا راهی برای تنظیم هورمون های بدن وجود دارد؟

چگونه هورمون های بدنمان را تنظیم کنیم؟

تنظیم هورمون های بدن در هر عضوی از بدن به شکل متفاوتی انجام می گیرد. برای مثال در مباحث مربوط به زیبایی شنیده اید که اگر گیاه پیاز را به موهای سر بزنید باعث تقویت موها می شود اما این هورمون روی چشم و یا ناخن ها این عملکردِ تقویت کننده را اعمال نمی کند. پس در واقع پیاز باعث می شود که پوست سر تحریک شود و هورمون برای رشد مو تنظیم شوند.

همچنین برخی دیگر از هورمون ها با خواب تنظیم می شوند. برای مثال ملاتونین یک هورمون است که موجب می شود فرد در شب احساس نیاز به خواب کند. در واقع این هورمون شرایطی را مهیا می کند که در شب شخص راحت بتواند بخوابد. اگر تجربه ی شب بیداری را داشته باشید احتمال دیده اید که پس مدتی بدنتان نمی تواند مثل سابق عمل کند. در این وقت اگر شما به پیش پزشک مراجعه کنید به احتمال زیاد برای شما هورمون خواب که همان ملاتونین است تجویز می کند. (دقت داشته باشید که مصرف هر هورمونی از جمله ملاتونین به صورت خود مختار و بدون تجویز پزشک می تواند اثرات مخرب تر نسبت به شب بیداری به بدنتان برند.)

همچنین در موقع دیگری که هورمون ها در بدن تنظیم می شوند زمانی است که فرد دارای اختلال تنظیم فشار خون باشد. شخص بیمار با مصرف هورمون تجویز شده از سمت پزشک می تواند این اختلال را تنظیم کند. پس اعضای مختلف بدن با هورمون های متفاوتی در بدن تنظیم می شوند.  به گفته ی عده ای از پزشکان بیماری کرونا نیز ناشی از ضعیف شدن بدن است که آن هم در اثر اخلال هورمون ها، رخ می دهد.

در مقالات آینده شما را با انتقال های دهنده های عصبی که نوعی دیگر از پیام رسان ها هستند آشنا می کنیم. پس اگر از مشتاقان علم پزشکی هستید، مارا دنبال کنید.