اختلال دو قطبی، اختلالاتی در مغز است که باعث تغییرات شدید خلق و خو و و از طرفی تغییرات شدید سطح انرژی بدن در انسان ها می‌شود.

عواملی که در بوجود امدن این بیماری نقش دارند عبارتند از:

ژنتیک، فیزیولوژی مغز و عدم تعادل انتقال دهنده‌های

انتقال دهنده‌های عصبی، پیام رسان‌های شیمیایی هستند که اطلاعات را در مغز و سرتاسر بدن ارسال می‌کنند در واقع علائم دو قطبی می‌تواند در هر فردی بستگی به شرایط  متفاوت باشد.

اختلالات دو قطبی

هر فردی در زندگی شخصی خود مشکلات و بالا پایین‌های خاص خود را داشته است. فردی که دو قطبی است تغییراتی شدیدتر از حد معمول در خلق و خوی و رفتار و روزمرگی های خود دارد.

 این تغییرات شدید خلق و خو می‌تواند باعث تخریب زندگی روزمره و ارتباطات فرد بیمار شود.

از جمله اختلالات روانی بیماری مانیا میباشد  این افراد به افسردگی حاد مبتلا هستند حداقل به مدت یک هفته احساس ناراحتی غیر طبیعی و زودرنجی را تجربه می‌کنند  و  ممکن است رفتار‌های خطرناک و تحریک کننده از خود نشان دهند.

انواع اختلالات دو قطبی عبارت اند از

اختلال دو قطبی نوع 1

اختلال دو قطبی نوع 2

اختلال خلق ادواری یا سایکلوایمیا

اختلال دو قطبی پیش رونده

علائم و نشانه‌های مانیا و یا هایپو مانیا به شرح زیر است

- سرخوشی

- اعتماد به نفس کاذب

- قدرت قضاوت ضعیف

- گفتار سریع

- رفتار پرخاشگرانه

- تحریک پذیری

- افزایش فعالیت بدنی

- رفتار‌های پرخطر

- هزینه‌های مالی غیر معقول

- افزایش تمایل جهت انجام یا رسیدن به اهداف

- افزایش میل جنسی

- نیاز به خواب اندک

- پریشانی زود هنگام

- استفاده بی دقت و خطرناک مواد مخدر و یا الکل

- غیبت مکرر در مدرسه یا محل کار

- توهمات و یا فرار از واقعیت

- عملکرد ضعیف در محل کار یا مدرسه

- افسردگی در اختلال دو قطبی

علائم و نشانه های بیماری دو قطبی یا همان بیماری شیدایی

- غمگینی

- نا امیدی

- افکار یا رفتار خودکشی

- اضطراب

- احساس گناه

- مشکلات در خوابیدن

-کم اشتهایی و یا افزایش اشتها

- خستگی

- علاقه اندک به انجام فعالیت‌های لذت بخش

- مشکلات در تمرکز

- کج خلقی

- درد مزمن بدون علت

- غیبت مکرر در مدرسه یا محل کار

- عملکرد ضعیف در محل کار یا مدرسه

علائم دیگر اختلالات دو قطبی

- ایجاد تغییرات فصلی در خلق وخوی

- برخی از افراد مبتلا به اختلال دو قطبی با تغییر فصل حالاتشان نیز تغییر می‌کند.

بسیاری از این افراد در بهار یا تابستان دچار مانیا یا هایپو مانیا می‌شوند و در فصول پائیز و زمستان این حالات و خلق و خوی به افسردگی تبدیل می‌شود و در برخی دیگر از افراد، این چرخه معکوس است.

چرخه اختلالات دو قطبی

برخی از افراد مبتلا به اختلال دو قطبی از تغییرات خلقی بسیار سریعی برخوردار هستند .

 این افراد دارای چند نوع نوسانات خلقی یا بیشتر در طول یک سال هستند و تغییرات خلقی در آن‌ها بسیار سریع رخ می‌دهد، گاهی اوقات  ممکن است این نوسانات در چند ساعت اتفاق افتد.

روان پریشی

حملات شدید مانیا یا افسردگی در بیماران ممکن است منجر به سایکوز شود، علائم روان پریشی شامل باور‌های غلط و بسیار قوی هذیان و شنیدن یا دیدن چیز‌هایی که وجود ندارد مثل توهم می‌باشد.

علت اختلال دو قطبی

علل دقیق اختلال دو قطبی هنوز شناخته نشده است اما عوامل متعددی در ایجاد

اما عوامل زیادی در شکل گیری این بیماری نقش دارند که عبارتند از:

تفاوت‌های بیولوژیکی

محققان بر این باورند که تغییرات فیزیکی بارزی در مغز افراد مبتلا به اختلالات دو قطبی دیده شده است و تاثیر و اهمیت این تغییرات در بروز این امر هنوز نامشخص است، اما در نهایت می‌تواند در کشف علت دقیق این بیماری کمک کند.

انتقال دهنده‌های عصبی

عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز یا همان انتقال دهنده‌های عصبی نقش قابل توجهی در اختلال دو قطبی و دیگر تغییرات خلق و خوی داراست.

هورمون‌ها

تغییرات هورمونی نیز ممکن است در ایجاد و یا تحریک این بیماری دخیل باشد.

وراثت

اختلال دو قطبی در بستگان خونی مانند خواهر و برادر و یا پدر و مادر شایع‌تر است.

عوامل محیطی

استرس، تجاوز و یا تجربیات تلخ و آسیب زا در زندگی فرد ممکن است نقش مهمی در اختلال دو قطبی داشته باشد.

تشخیص و درمان در اختلال دو قطبی در کودکان می‌تواند دشوار و بحث انگیز باشد، زیرا معیار و ضابطه تشخیصی جداگانه‌ای برای این گونه کودکان وجود ندارد.

با وجود این، بسیاری از بالغانی که تشخیص اختلال دو قطبی برای آنان داده شده اظهار داشته اند که نشانه‌های بیماری از دوران کودکی در آن‌ها شروع شده است به علاوه اختلال دو قطبی در کودکان معمولا به همراه اختلالات دیگری از جمله بیش فعالی بروز می‌کند.

درمان دارویی اختلال دو قطبی

مهمترین دارو‌های تثبیت کننده خلق شامل؛

لیتیوم، سدیوم والپروئات، وکاربامازپین و لاموتریژین است که توسط روانپزشک با توجه به خصوصیات بیماری و خود بیمار انتخاب می‌شود.

لیتیوم به مدت پنجاه سال است که به عنوان تثبیت کننده حالت خلقی به کار می‌رود اما چگونگی عملکرد آن هنوز مشخص نیست.

از لیتیوم برای درمان هر دونوع افسردگی و شیدایی استفاده می‌شود؛ درمان با لیتیوم باید توسط روانپزشک شروع شود. تعیین مقدار دقیق لیتیوم در بدن لازم است، زیرا مقدار کم آن بی اثر و مقدار زیاد آن سمی است بنابراین شما باید به طور مرتب در چند هفته اول آزمایش خون دهید تا مطمئن شوید که از مقدار مناسبی استفاده می‌کنید.

با ثابت شدن مقدار دارو پزشک شما می‌تواند لیتیوم را همراه با آزمایش خون منظم برای شما تجویز کند.

مقدار لیتیوم در خون به مقدار آب بدن بستگی دارد. اگر آب بدن کم شود مقدار لیتیوم در خون بالا رفته و احتمال بروز اثرات منفی آن یا حتی اثرات سمی آن وجود دارد.

بنابراین بسیار مهم است که:

آب بسیار بنوشید مخصوصا در مواقعی که هوا گرم یا فعالیت شما زیاد است.

چایی و قهوه کمتر مصرف کنید. چون آن‌ها باعث افزایش ادرار می‌شود؛ حداقل سه ماه یا بیشتر طول می‌کشد تا اثرات لیتیوم پدیدار شود. در این مدت با اینکه تغییر حالت روحی شما ادامه دارد باید به خوردن قرص‌های لیتیوم ادامه دهید.

ممکن است همزمان دارو‌های دیگری نیز استفاده شوند ازجمله دارو‌های کاهنده یا افزاینده میل جنسی، دارو‌های ضد افسردگی (از جمله SSRIs,TCAs,bupropion,...) خواب آورها، ضداضطراب‌ها ودارو‌های ضدسایکوز (کوئتیاپین، الانزاپین، ریسپریدون و آریپیپرازول) در مواردی‌که روانپریشی نیز بر درد‌های بیمار افزوده شده باشد.

مصرف دارو‌های ضد افسردگی از قبیل: فلوکستین، سرترالین، فلووکسامین، سیتالوپرام، ونلافاکسین و دولوکستین در درمان اختلال دو قطبی با رعایت نکاتی باید انجام پذیرد.

این دارو‌ها در درمان اختلالی به نام افسردگی اساسی مؤثرند، اما در تجویزشان برای افراد افسرده­‌ای که مبتلا به اختلال دو قطبی هستند (یعنی فرد افسرده­‌ای که در گذشته دوره‌­ای از شیدایی یا نیمه­‌شیدایی را گذرانده است) باید احتیاط شود.

روانپزشک می­‌تواند آن‌ها را در موارد خاصی در همراهی با سایر دارو‌های درمان کننده اختلال دو قطبی تجویز کند، اما مصرف خودسرانه دارو‌های ضدافسردگی ممکن است سلامت بیمار را به خطر بیندازد.

در این افراد، گاهی مصرف داروی ضد افسردگی منجر به دوره جدیدی از نیمه­‌شیدایی یا شیدایی می­‌شود. ایمی­پرامین، آمی‌تریپتیلین، نورتریپتیلین و دزیپرامین، برخی از دارو‌های ضد افسردگی­‌اند که بیشتر باعث بازگشت دروه شیدایی در فرد بیمار می‌گردد.

مصرف دارو را  هرگز خودسرانه قطع نکنید

هنگامی که حال شخص بر اثر مصرف دارو بهتر می‌شود غالبا مصرف دارو را قطع می‌کند که این اغلب موجب بازگشت مجدد بیماری می شود.

این مشکل رایجی است که در درمان بیماری دو قطبی وجود دارد. به زبان ساده تر، لازم و واجب است که بیمار درمان تجویز شده را فارغ از هر پیشرفتی در حال خود تا زمان مشخص شده ادامه دهد.

درمان بیماری اختلال دو قطبی با استفاده از مواد طبیعی و سالم

توت‌ها

انواع توت، تمشک، زغال اخته وغیره سرشار از ویتامین C. هستند؛ همچنین تحقیقات مشخص کرده است که ویتامین C. به تنظیم سطح کورتیزول و جلوگیری از افزایش آن کمک می‌کند.

کورتیزول هورمون استرس است که از غده آدرنال ترشح می‌شود و در صورت افسردگی و اضطراب، سطح کورتیزول در بدنتان افزایش می‌یابد که موجب فعال شدن پاسخ استرس، افزایش ضربان قلب و فشارخون، و سرکوب سیستم ایمنی می شود؛  اثرات بلندمدت سطح بالای کورتیزول شامل افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی، افسردگی و بروز مشکلات در خواب است.

غلات

غلات برای قلب بسیار سودمندند در عین حال نیز می‌توانند اثر آرام‌بخش بر خلق‌وخوی افراد داشته باشند. مصرف کربوهیدرات‌های پیچیده مثل برنج قهوه‌ای، نان گندم کامل و غیره می‌تواند تولید سروتونین در مغز را تحریک کند. بسیاری از تحقیقات نشان داده‌اند که کمبود سروتونین بر خلق‌وخو تأثیر داشته و منجر به بروز افسردگی  و اضطراب شود.

لبنیات

لبنیات مانند شیر، ماست و پنیر دارای منابع فراوان ریبوفلاوین هستند دریافت مقادیر به اندازه کافی از این ویتامین، سیستم‌های سنتز و ترشح پروتئین را تحت کنترل نگه می‌دارد. در صورت کمبود ریبوفلاوین، این سیستم دچار اختلال شده، در نتیجه واکنش‌های استرس‌زا رخ خواهد داد.

سیب، پرتقال، موز

این میوه‌ها مانند انواع توت‌ها حاوی فیبر و مقادیر بالایی ویتامین C. هستند و می‌توانند موجب بهبود عملکرد سیستم ایمنی شوند. همچنین، موز حاوی اسیدآمینه تریپتوفان است که می‌تواند در بدن به هورمون سروتونین تبدیل شود. این هورمون باعث احساس آرامش و نشاط شود.

چای گیاهی

انواع مختلف چای‌های آرام‌بخش در بازار موجودند که می‌توانند باعث کاهش اضطراب و نگرانی شوند؛ بابونه قرن‌هاست که به‌عنوان یک درمان سنتی برای ناراحتی معده، اضطراب و بی‌خوابی استفاده می‌شود؛ افزودن مقدار کمی شیر به چای بابونه می‌تواند اثرات آرام‌بخشی آن را تقویت کند.

شکلات تیره

شکلات تیره همانند انواع توت، سطح کورتیزول (هورمون استرس)، به‌علاوه هورمون‌های اپی نفرین و نوراپی نفرین را که موجب بروز احساس اضطراب و عصبانیت در شما می‌شوند، کاهش می‌دهد علاوه بر این، شکلات تیره مغزتان را تحریک می‌کند که موادی به نام اپوئید‌ها را تولید کند؛ این مواد به شما کمک می‌کنند که احساس بهتری داشته باشید.

روش‌های درمانی و روانشناسی بیماری دو قطبی

از نقش روان درمانی در درمان نباید غافل شد چه بسا بسیاری از علائم تشدید کننده، مشکلات به وجود آمده از بیماری، کاهش اعتماد به نفس، اضطراب داشتن این بیماری، استفاده از روان درمانی در زندگی بیمار بسیار حائز اهمیت است.

در فاصله بین دوره‌های شیدایی یا افسردگی، درمان‌های روانشناسی می‌تواند موثر باشد؛ این درمان‌ها باید حدود 16 جلسه یک ساعته به مدت 6 تا 9 ماه باشند.

درمان‌های روانشناسی اختلال قطبی به شرح زیر است

تربیت روانی (Psycho education) دانستن بیشتر در مورد اختلالات دو قطبی

تحت نظر داشتن حالت روحی کمک کردن به شما برای شناخت زمان‌های تغییر حالت روحی

استراتژی خلقی کمک کردن برای جلوگیری از تغییر حالت روحی به شیدایی یا افسردگی کامل

کمک برای افزایش مهارت‌های سازگاری

شناخت و رفتار درمانی (CBT) برای افسردگی

اگر بیمار قادر و علاقه‌مند به داشتن بینش نسبت به تعارض‌های زمینه‌ای باشد که می‌تواند اپیزود‌های مانیک را شروع و ادامه دهد، این درمان می‌تواند در بهبود و تثبیت وضعیت بیماران مفید واقع شود همچنین می‌تواند به بیماران کمک کند که مقاومت به دارو را در خود متوجه شوند و بنابراین پذیرش درمان را افزایش می‌دهد.

مدت درمان بیماری شیدایی و اختلال دو قطبی

مدت زمان درمان اولیه این بیمار با توجه به عدم شدید بودن آن معمولا در مدت زمان 9 ماه تا یکسال انجام می‌گیرد، ولی در مواردی که اختلال دو قطبی بسیار شدید بوده و فرد را در زندگی و اجتماعیش دچار مشکل کند  و تکرار مجدد  و مکرر دوره‌ها، دوره جنون، استفاده از الکل یا مواد مخدر، داشتن استرس در خانه یا محل کار درمان برای 2 تا 5 سال ادامه می‌یابد؛ در مواردی هم که بیماری مجددا عود کند درمان طولانی مدت خواهد بود.

درمان‌های روانی اجتماعی در درمان اختلال دو قطبی و یا همان بیماری شیدایی

در درمان اختلال دو قطبی عناصر تعیین‌کننده‌ای وجود دارد که تقریباً تمامی دستورالعمل‌های متفاوت درمانی، بر روی تاثیرگذاری آنها اتفاق‌نظر دارند.

از جمله:

1) آموزش و آشنا کردن بیمار و اعضای خانواده با ویژگی‌ها و نیز دوره‌های اختلال دو قطبی. از جمله آموزش عوامل خطر و عوامل پیشگیری‌کننده‌ مانند نقش خواب و سبک زندگی منظم، مدیریت استرس و پایبندی به درمان؛

2) آموزش ارتباط و حل مسأله با هدف کاهش استرس‌های خانوادگی و بیرونی؛

3) درک مرور استراتژی‌هایی برای کشف زودهنگام تغییرات خلقی و دخالت‌های درمانی از جمله افزایش میزان دارو، افزایش حمایت و تعداد بیشتر جلسات درمانی؛

4) کمک به بیمار جهت شناسایی افکار منفی و تلاش جهت تغییر آنها.

جدیدترین درمان دو قطبی

بهترین درمان دو قطبی از نظر بیمار، درمانی است که اثرات جانبی بد ناشی از استفاده از دارو را نداشته باشد، منجر به اضافه وزن نشود و یا اثر متضاد مانند خستگی یا ناآرامی در طول روز نشود. تحقیقات جدید انجام شده در مرکز روانپزشکی لندن به نتایج امیدوار کننده‌ای از تولید دارویی که اثرات بد جانبی فوق‌الذکر را ندارد، رسیده است.