فضای مجازی یک تهدید یا یک فرصت؟

شبكه جهانی اينترنت و در ادامه ی آن فضای مجازی كه محصول عملكرد اینترنت است، به عنوان نمادی در راستای پيشرفت علم و فن آوری است كه كشور هاي قدرتمندی همچون آمريكا در توليد و معماری آن نقش اصلي و عمده ای را به عهده داشته و دارند.

سوال مهم این است که چند سالی است که زندگی شما با فضای مجازی پیوند خورده؟ اگر پاسخ شما بالای یک سال است باید بگویم که زندگیتان سخت به دنیای مجازی گره خورده و باز کردن این گره اصلا کار آسانی نیست!

تاثیر یک ماه فعالیت نکردن در فضای مجازی

بیایید تاثیر یک ماه فعالیت نکردن در فضای مجازی را بررسی کنیم، همه ی ما می دانیم که ترک کردن یک عادت چقدر سخت و طاقن فرساست و حذف آن مدت زمان تقریبا زیادی را نیاز دارد از طرفی گاهی بخاطر شرایط ما نمیتوانیم به حذف یک سری عادات بپردازیم،  مثلا با آمدن ویروس کرونا همه ی کلاس های حضوری تبدیل به مجازی شد و همه مان مجبور به استفاده از نرم افزار ها و اینترنت به طور دائمی شدیم و دیگر نمیتوانیم فضای مجازی را به طور کامل حذف کنیم مگر اینکه شرایط به حالت قبل بازگردد و یا ما دیگر کلاس و درسی نداشته باشیم. اما اگر شرایط فعلی را فاکتور بگیریم و تصور کنیم مانند قبل حضورا در کلاس ها شرکت میکنیم آیا میتوانید برای یک ماه هیچ فعالیتی در اینستاگرام نداشته باشید و یا هیچ پیامی به دوستانتان در گروه های تلگرامی ندهید و یا بهتر است بگویم گوشی تلفن همراه خود را خاموش کنید و به زندگی عادی و نرمال خود بپردازید؟ طبیعتا پاسخ منفی است زیرا که زندگی ما با فضای مجازی عجین شده است و نمیتوان به راحتی آن را حذف کرد.

این موضوع خوبی ها و بدی هایی دارد که در اینجا بازگو می‌کنیم:

با حذف تایم های پرت و بیهوده از زندگیمان که در فضای مجازی میگذراندیم میتوانیم کارهای مفید بسیاری انجام دهیم مثل کتاب خواندن و یا انجام دادن کارهای عقب افتاده و یا رفتن به دیدن مادربزرگ یا پدر بزرگ و معاشرت با افرادی که خیلی وقت است به آنها سر نزده ایم و صرفا تصویر آنها را از صفحه ی کوچک موبایلمان دیده ایم، با آمدن و گسترش دنیای مجازی به مرور زمان دچار ناتوانی در مدیریت زمان می شویم که بسیار خطرناک است از بین رفتن شکاف نسل ها را خواهیم دید و از میان رفتن ارتباط صمیمانه با اعضای خانواده مان زیرا این روزها به کرار میبینیم که والدين و فرزندان ساعت‌هاي متمادي در کنار يکديگر مي‌نشينند، بدون آنکه حرفي براي گفتن داشته باشند. سرد شدن ارتباطات عاطفی و نارضایتی های بسیار زیاد از زندگی خانوادگی و زناشویی و یا خیانت در روابط زناشویی و ایجاد روابط نامشروع، اعتیاد شدید به اینترنت که می تواند مشکلات جدی تحصیلی و خانوادگی برای مخاطبان خود به وجود آورد، آسیب هایی که گوشی تلفن همراه می تواند بر سلامت بدنمان وارد کند مانند آسیب به چشم، گوش و یا خطراتی جبران ناپذیر مانند سرطان که امواج تلفن بر بدنمان بر جای میگذارد.

مطرح نشدن هویت شخصی و مشخصات فردی به طور صحیح در اینترنت موجب تقویت شخصیت‌های چندگانه و رشد و استحکام آن می‌گردد. به خصوص جوانان در این محیط از آسیب پذیری بیشتری برخوردارند به ویژه در دورانی که هویت آنان شکل می‌گیرد، این خطر بسیار پر رنگ و جدی می‌شود. همچنین طبق بررسی های صورت گرفته، عدم مدیریت فضای مجازی موجب آسیب های متعدد اخلاقی و رفتاری و افزایش روحیه پرخاشگری و خشونت به خصوص در رفتار کودکان و نوجوانان خواهد شد. عدم مسئولیت پذیری از دیگر آثار استفاده مکرر از فضای مجازی است زیرا افراد به زندگی و وقت گذرانی ناسالم عادت می کنند و دچار بی برنامگی خواهند شد. تزلزل اعتماد به نفس به عنوان یکی از مهم ترین آسیب های مهم فضای مجازی است، تخریب و متزلزل کردن اعتماد به نفس و ترویج فرهنگ غلط رقابت در دنیای مجازی بسیار چشم گیر است.

به طبع بسیاری از افراد که توانایی رقابت در چنین فضای ناسالمی را ندارند، به دلیل احساس کمبودی که در خود و زندگی خود احساس می کنند، گرفتار انواع بیماری های روحی و روانی از جمله عدم اعتماد به نفس می شوند. سوء استفاده جنسی که در حال حاضر به عنوان یک بحران و مسئله ای حاد به شمار می رود و کودکان بیشتر در معرض محتویات خطرناک آن قرار خواهند گرفت مانند فعالیت های محرمانه ای که مربوط می‌شود به فحشای کودکان و پورنوگرافی که همه ی اینها از طریق اینترنت مورد استفاده واقع می‌شود. در یک آزمایش از 7000 مادری که در پژوهش شرکت کردند، 42 درصد در مورد استفاده از شبکه اجتماعی دچار اضطراب و استرس می شوند زیرا نمی توانند از نظر مهارت و تخیل با دیگر کاربران این شبکه رقابت و برابری کنند. همچنین طبق پژوهشی دیگر محققان به این نتیجه رسیدند که بسیاری از سایت ها باعث اضطراب و عدم تصمیم گیری درست می شود.

همه ی این ها یک طرف و آن طرف دیگر خوبی های این فضا و الکترونیکی شدن همه چیز است. بیایید ببینیم اگر دنیای مجازی نبود چه می کردیم...

اول از همه اینکه در دنیای مجازی فاصله ی جغرافیایی، مانعی جهت انجام کار موسسات، همکاری‌ها و کنفرانس‌ها نیست. ما نمیتوانستیم دوستمان، خواهر یا برادر یا هر کسی را که در نقطه ای بسیار دور از ما زندگی میکند ببینیم و دلتنگی مان را رفع کنیم، نمیتوانستیم در کسری از ثانیه پرداخت های بانکی را انجام داده و یا با یک کلیک برای رسیدن به مقصد مورد نظرمان تاکسی بگیریم در حقیقت اینترنت موجب کیفیت و تسهیلات بیشتر برای مشتری شده است یا در واقع امکان دریافت خدمات در هر زمان، یا نمیتوانستیم دنیایی از اطلاعات را در لحظه جلوی چشمان خود ببینیم و به پاسخ همه ی سوالاتمان برسیم! حتی اگر عمیق تر به این موضوع بنگریم مزایای زیست محیطی، با استفاده از فضای مجازی بسیاری از شغل ها به شکل دور کاری و مجازی در آمده و افراد کمتری در حال تردد به محل کار خود هستند و یا به حداقل رساندن آمار بلایای فیزیکی از قبیل آتش‌سوزی‌ها، انفجار بمب‌ها و زلزله‌ها یا سایر حوادث مخرب مانند اعتصاب‌ها چرا که دیگر فعالیت ها در یک محوطه یا سازمان متمرکز نیست. فضای مجازی فضایی است که گفته می‌شود به اندازه هزاران میلیارد کتاب در آن مطلب و موضوع وجود دارد. و هزاران استفاده ی مفید دیگر که ما تنها با دنیای مجازی به آنها دست یافتیم.

میخواهم بگویم هر چیزی راه استفاده ی صحیح دارد و این شما هستید که انتخاب می کنید کدام راه را بروید، به عنوان مثال شما می توانید با استفاده از گوگل به تحقیق در مورد موضوعات مختلف بپردازید و یا شبانه روز وقت خود را صرف دیدن کلیپ های بی فایده و بیهوده کنید. انتخاب با خودتان است. در حقیقت حذف فضای مجازی ایده ی خوبی نیست چون خیلی از افراد در جهت مثبت از آن بهره می گیرند و نمیتوان به صراحت گفت که حذف آن موجب ایجاد اتفاقات خوب در زندگی افراد به خصوص جوانان خواهد شد.

با دنیای مجازی به چه چیزهایی دست یافتیم

همانطور که ذکر کردیم ارتباط از طریق فضای مجازی در سال های اخیر به خصوص یک سال اخیر به دلیل شرایط به وجود آمده ی قرنطینه ی خانگی و جلوگیری از شیوع و انتشار ویروس کویید19 ، این فضا جایگاه قابل توجهی در بین نسل جوان جامعه ما پیدا کرده است. شبکه های اجتماعی در ابعاد مختلف زندگی افراد تأثیر گذارند و حتی می‌توانند شکل زندگی افراد را به راحتی تغییر دهند. همچنین در شکل دهی به هویت نقش دارند و حتی روی ابعاد اقتصادی و اجتماعی و سیاسی جوامع هم تأثیرگذارند. از طرفی امروزه با توجه به نقشی که تاکنون در ابعاد مختلف زندگی داشته اند، نمی توان آن ها را نادیده گرفت و به آن بی توجه بود. در حال حاضر اينترنت به عنوان ابزاري مناسب و کامل براي توسعه ي افكار و انديشه های بشری محسوب می شود به این شرط كه در راه صحيح و درست از آن استفاده شود. افراد بايد براي ورود به دنياي مجازي اطلاعات كافي و کامل در اختيار داشته باشند تا در آینده ی نه چندان دور دچار مشكلات مالي و اقتصادی و اجتماعي نشوند. ارتباطات سالم در فضاي مجازي و لزوم هوشياري جوانان و خانواده ها نسبت به تهديدات فضاي سايبری در درجه ي نخست اولويت قرار دارد.

پيشگيري از آسيب هاي اجتماعي و توجه والدين به تغییر رفتار فرزندان بسيار مهم و حیاتی مي باشد و براي جلوگيري کردن از هم پاشيدگي خانواده ها، والدين بايد تا حدودي به فناوري هاي روز دنيا مسلط باشند وآگاه باشند كه تغيير در عملکرد فرزندان به معناي ايجاد تغيير در طرز فكر آنهاست و هنگامي كه افکار  و شخصيت افراد به شکل ناصحيح و نادرست شكل گيرد، راه نفوذ شيادان به حريم خصوصي افراد و محيط امن و صمیم خانواده به آسانی باز مي‌شود و به عبارتی افراد ناسالم افسار زندگی شان را به دست می گیرند. لذا، چنانچه خانواده ها نسبت به شيوه هاي جديد و به روز ارتباط فرزندان خود آگاهي و شناخت كافي و لازم را داشته باشند، از صورت گرفتن بسياري از جرايم و ارتباطات پنهاني آنان جلوگيری به عمل مي آيد و تا حدی می توان جلوی اتفاقات تلخی که بسیاری از آنها را در بالا ذکر کردیم گرفت.