ژان مارتین شارکو، عصب­‌شناس فرانسوی در سال‌های قبل از دهه نود تمرکزش را روی اعصاب و مشکلاتی که ممکن است برای سلول‌­های عصبی هر انسان بوجود بیاید گذاشت. در این میان به مشکلی پی برد که با اختلال در غلاف­‌های میلین سلول­‌های عصبی در مغز و نخاع در فرد بروز پیدا می­‌کند. او نام این بیماری را اسکلروز چندگانه گذاشت که به اختصار ام اس نام‌­گذاری شد. شارکو چند علامت مهم را از نمودهای بیرونی ام اس دانست و غیر از ضعف بدنی به مواردی مثل کم شدن قدرت ادراک و حرف زدن با نوعی لکنت اشاره کرد.

ام اس چیست؟

بیماری ام اس یا تصلب بافت چندگانه بیماری شایع است که سالیانه افراد زیادی را درگیر می­‌کند. در سال‌های اخیر ابتلا به این بیماری بسیار بیشتر شده است. اولین نمودهای بیرونی در این بیماری از دست رفتن عصب‌­های حسی حرکتی در فرد بیمار است که به طور تخصصی‌تر غلاف­‌های سلول‌­های عصبی در مغز و نخاع آسیب می­‌بینند. مشکلی که در رابطه با این سلول‌­ها اتفاق می‌­افتد، این است که در ارتباطشان با بقیه‌­ی اعضای بدن خلل ایجاد می­‌شود و باعث می‌­شود تا سریعا جسم دچار تغییرات حسی حرکتی بشود. این بیماری به سرعت به سیستم ایمنی بدن آسیب می‌­زند.

علائم ام اس

فردی که به بیماری ام اس مبتلا است بسیاری از نشانه‌­های ضعف اعصاب را دارد. بطور مستقیم اختلال بوجود آمده روی سلول­‌های عصبی او تاثیر می­‌گذارد و این خلل، به شکل ضعف عضلات، نوعی اسپاسم و مورمور شدن بدن مثل حالت خواب رفتگی در شخص بیمار ظاهر می­‌شود. مشکلاتی که ام اس بوجود می‌­آورد طی چند روز سراسر بدن را درگیر می­‌کند. به غیر از مشکلات حسی حرکتی این بیماری روی چشم تاثیر می­‌گذارد و موجب تاری در دیدن می­‌شود. موارد زیادی وجود دارد که در طی بیماری ممکن است به عود شدن یا بهبود یافتن آن کمک کند که در ادامه به آنها اشاره می‌­شود.

عوامل ام اس

بیماری­‌های متنوع خطرناک زیادی وجود دارد که علت واحدی برای ابتلا به آن پیدا نشده است. یکی از بیماری‌­هایی که هنوز علت خاصی برای آن پیدا نشده است ام­اس است. بسیاری از پزشکان عوامل محیطی و ژن را عامل مهمی در انتقال ام­اس می‌­دانند. هم­چنین عفونت‌­های ویروسی، مشکلات اعصاب از عواملی است که ممکن است باعث شیوع این بیماری شود. بیماری که به ام­اس ضعیف مبتلا است، اگر پس از مدتی در شرایط درست محیطی و عصبی قرار نداشته باشد بیماری­اش حاد می‌­شود و خیلی زود عود می­‌کند و به تمام بدنش منتقل می‌­شود.

شیوع ام اس

عوامل متفاوتی بر شیوع ام­اس می­‌تواند موثر باشد. یکی از این عوامل مسائل زیست محیطی است. در مناطقی که مسائل بهداشتی رعایت نشود و احتمال انتقال ویروس زیاد باشد مثلا کشورهای پرجمعیتی مانند هند اگر حتی این بیماری نمود بیرونی پیدا نکرده باشد پس از مدت کوتاهی سریعا بروز پیدا می­‌کند. افرادی که از خط استوا فاصله دارند بیشتر در معرض ام اس قرار دارند مگر در شرایط استثنا قرار داشته باشند. کاهش و افزایش دریافت ویتامین دی یکی از تاثیرات دوری و نزدیکی به خط استوا است. عوامل محیطی بیشترین تاثیرشان را در دوران کودکی بر فرد می­‌گذارد.

عامل ژنتیک در انتقال ام اس

یکی دیگر از مسائل قابل تردید در شیوع ام اس مسئله ژنتیک است. با وجود تایید نشدن قطعی این موضوع اما ژنتیک بسیاری از مسائل قابل بررسی را به هم ریخته است. با وجود اینکه ژنتیک عامل انتقال ام اس محسوب نمی‌­شود اما آمار نشان داده است که اگر پدر و مادر کسی مبتلا به ام اس است احتمال ابتلای فرزندشان به این بیماری چندین برابر است. شیوع ام ­اس در دوقلوهای همسان در بسیاری از موارد بر اساس همین عامل ژنتیک تایید شده است.

تشخیص ام اس

از اولین علائم قابل تشخیص در بیماری ام اس مورمور شدن دست و پاها و تاری دید است. در بسیاری موارد شخص بیمار نمی‌­تواند جسمی در دستانش نگه دارد و اجسام سبک نیز در نظرش سنگین به حساب می­‌آید. راه رفتن بیمار در این حالت عادی نیست و در برخی موارد دچار ایست حرکتی می­‌شود. با تصویربرداری سیستم عصبی و  تجزیه مایع نخاعی به راحتی می­‌توانیم ام­اس را تشخیص دهیم. هم چنین بدلیل تاثیر مستقیمی که عصب­های حسی روی چشم می‌­گذارند با آزمایش چشم نیز می‌­توانیم این بیماری را تشخیص دهیم.

حملات ام اس

میان افرادی که به ام­ اس مبتلا هستند چند نوع حالت دیده می­‌شود. ام اس فروکش کننده که در اغلب این بیماران دیده می­‌شود. در این نوع ام اس درمان جواب می­‌دهد و ام اس فروکش می‌­کند. در حالت دیگر که به پیشرونده­‌ی ثانویه معروف است، علائم برای مدتی از بین می­‌رود اما سپس پدیدار می‌­شود. در حالت­های بعدی که به پیشرونده­‌ی اولیه و پیشرونده­‌ی عود­کننده معروف است بیمار پس از مدتی از درمان که می­‌گذرد، هیچ نوع علامت بهبودی را ندارد و بیش از پیش بیماری­ اش عود می­‌کند.

عوارض جانبی ام اس

ام اس هنگامی برای بیمار اتفاق می­‌افتد که سیستم عصبی به میلین حمله کند. میلین ماده‌­ای است که دور تا دور سلول­‌های عصبی یک قشری تشکیل داده است و از این رشته­‌ها محافظت می­‌کند. در هنگامی که ام ­اس اتفاق می‌­افتد، میلین از بین می­‌رود و رشته­های عصبی بی دفاع می­‌مانند. بیماری که به ام­ اس مبتلا است علاوه بر سست شدن عضلات و لرزش در بدن که گاهی با پارکینسون اشتباه گرفته می‌­شود، دچار نوعی لکنت زبان، ضعف چشم و دو دیدی، فلجی قسمتی از بدن و ضعف اعصاب و روان می­‌شود.

ام اس خطرناک

ام اس بیماری خطرناک اما قابل درمان است. روند درمان ام اس بسیار طولانی است و برعکس بسیاری از بیماری‌­های خطرناک که خیلی زود پس از دوره­ی درمانی پاسخ مثبت یا منفی می­‌گیرند، ام اس دوره­‌ی درمانی بسیار طولانی­ای دارد و در برخی موارد تا آخر عمر بیمار را درگیر می­‌کند. با علائمی مثل ضعف­ پا ام اس قابل تشخیص است، اما اگر ام اس از حالت خفیف خود پیشروی کند خیلی زود کل بدن را درگیر می­‌کند. عوارض ناشی از ام­ اس به کل سیستم عصبی بدن ضربه وارد می­‌کند و باعث حملات شدیدی می­‌شود.

تاثیر تغذیه در ام اس

در بسیاری از بیماری­‌ها در هنگام عودت­­یافتن، تغییر در سبک زندگی برای درمان آن بیماری موثر نمی‌­افتد. اما اگر سبک زندگی ما قبل از ابتلا به هر بیماری درست و براساس معیار سلامت جهان باشد بسیار پی­‌گیری کننده است. خوردن غذاهایی با چربی بسیار بالا در طولانی مدت ممکن است تاثیر بسیار بدی روی بدن بگذارد و برعکس داشتن رژیم غذایی با فیبر بالا و خوردن سبزیجات ابتلا به این بیماری را کاهش می‌­دهد. روزانه خوردن یک قاشق روغن امگا۳ برای پیش­گیری از ام ­اس مفید است. خوردن یک یا چند وعده پروتئین برای یک سبک زندگی سالم موثر است.

التهاب‌های قابل مشاهده در ام اس

در بیماری ام ­اس شخص مبتلا دفاع سیستم­‌های عصبی‌­اش را از دست داده است به همین علت با کم­ترین تحریک‌­های عصبی، بیمار دچار التهاب‌­های شدید پوستی و یا داخلی می‌­شود. برای مثال در هنگامی که به بیمار گلاتیرامر استات و اینترفرون­‌ها تزریق می‌­شود، محل تزریق دچار خارش شدید می­‌شود و خیلی زود محل خارش ملتهب می­‌شود. برخی از این داروها بیمار را دچار بیماری­‌های شدید دستگاه گوارش و عفونت‌­های ویروسی می­‌کند. بیمارانی که تازه به ام اس مبتلا شده اند به سختی این علائم را تاب می­‌آورند اما افرادی که این علائم را از سر گذرانده‌­اند به این علائم عادت کرده‌­اند.

ورزش درمانی در ام اس

یکی از عوامل موثر در درمان ام اس انجام تمرین‌­های ورزشی است. با ورزش کردن بخش­‌هایی از مغز که تحلیل رفته­‌است، بازسازی می‌­شود و بدن دیرتر نسبت به اثرات مخرب ام ­اس واکنش نشان می‌­دهد. بدن­سازی و ایروبیک باعث می­‌شود سلول‌­های خاکستری مغز حفظ شود و عضلات بدن مقاومت بیشتری از خودشان نشان بدهند. در کشورهایی نظیر هندوستان برای درمان ام ­اس طب­‌سوزنی را پیشنهاد می‌­کنند و قشر گسترده‌­ای از مردم از طب سوزنی برای درمان بسیاری از دردهای خودشان استفاده می­‌کنند که در بررسی آن هنوز به نتیجه‌­ی درستی نرسیده‌­اند.

درمان ام اس

تحقیقات نشان داده است، بیماری که مبتلا به ام ­اس است به سختی می­‌تواند مداوا شود و در موارد بسیاری این بیماری خیلی زود رشد می­‌کند و کل سیستم عصبی بیمار را دچار مشکل می‌­کند. مصرف اینترفرون‌ها و گلاتیرامرها برای درمان اولیه موثرند و برای پیشگیری از بدتر شدن ام اس کمک می­‌کنند. در مرحله­‌ی بعد ناتالیزوماب است که تاثیر قوی­تری نسبت به گزینه‌­های اول دارد. در برخی موارد بدن بیمار واکنشی نسبت به این درمان­‌ها نشان نمی‌­دهد، در این حالت درمان سندروم مجزای بالینی است که احتمال ابتلا به ام اس بالینی را کاهش می­‌دهد. میتوکسانترون در طول دوره­‌ی درمان و در طولانی مدت از پیشرفت ام­ اس جلوگیری می‌­کند.