عطارد، سیاره ای گریزپا

عطارد، نخستین سیاره ی منظومه شمسی که تلفظ صحیح تر نام آن «عُطارِد» است، کوچک‌ترین و تندرو‌ترین سیاره منظومه شمسی لقب گرفته است. این سیاره که در فاصله نزدیکی با خورشید قرار گرفته، با سرعتی حدود 50 کیلومتر بر ثانیه در حال چرخش به دور خورشید است، به گونه‌ای که یک سال عطاردی (چرخش کامل به دور خورشید) برابر با تنها 88 روز زمینی است! جالب است بدانید چرخش عطارد به دور خودش بسیار کندتر از حرکت انتقالی آن به دور خورشید است، به گونه‌ای که یک شبانه روز در این سیاره، به اندازه 116 روز زمینی درازا دارد!

بر روی عطارد چه می گذرد؟!

عطارد یک سیاره‌ی سنگی است که دارای یک نیروی گرانش کم و تشابهات زیادی با «ماه» می‌باشد. بر روی سطح عطارد، به مانند ماه حفره های بسیار زیادی وجود دارد که به ما نشان می‌دهد این سیاره تا به حال مورد اصابت شهاب سنگ‌های زیادی قرار گرفته، سطح عطارد خاکستری رنگ بوده و ارتفاعات و یا آتشفشان های خاصی ندارد. به دلیل اختلاف دمای بسیار شدید این سیاره در شب و روز، خاک آن به شدت فرسایش یافته، بنابراین می توان گفت عطارد یک سیاره مرده است.

آب و هوای عطارد

عطارد دارای یک اتمسفر بسیار ناچیز و رقیق تشکیل شده از هلیم و مقدار بسیار ناچیزی از هیدروژن و اکسیژن می‌باشد. سطح عطارد به دلیل فاصله حدود 50 میلیون کیلومتری از خورشید هنگام روز بسیار داغ است، به گونه ای که اگر روزها به آن‌جا بروید در دمای بیش از چهارصد درجه سلسیوس پخته خواهید شد و اگر شب ها به آن‌جا بروید، به دلیل طولانی بودن شب‌ها در دمای 148- سلسیوس فریز می‌شوید، بنابراین رفتن انسان بر روی این سیاره، کاری به شدت مرگ آور و خطرناک خواهد بود.

عطارد و کلوچه هایش

در مناطق آتشفشانی عطارد، پستی و بلندی‌های عجیبی به شکل «کلوچه» وجود دارد که گمان می‌رود حدود یک میلیارد سال پیش، پس از فعالیت‌های گسترده آتشفشان های عطارد، ماگما وارد حفره های حاصل از برخورد شهاب سنگ‌هایی که به عطارد برخورد کرده اند، شده و به دلیل بالا بودن حجم ماگمای موجود در این نواحی، ماگماها نشست کرده و این ساختارهای عجیب و غریب را که نظیرش در منظومه شمسی یافت نمی شود، به وجود آمده است.

عطارد در فرهنگ ملل

عطارد در زبان فارسی با نام «تیر» شناخته می‌شود که به نظر می‌رسد بی ربط با ویژگی سریع بودنش نمی‌تواند باشد. در زبان انگلیسی این سیاره با نام مرکوری (Mercury) شناخته می‌شود که به معنای خدایی است که به عنوان پیک در خدمت خدایان دیگر بوده است. همچنین در افسانه‌های باستانی یونان و روم از مرکوری با خدای نویسندگی و سخن وری یاد شده، همچنین در زبان و ادبیات عرب، سیاره عطارد با نام «دبیر فلک» نیز شناخته شده است.

مسافران عطارد

درست است که انسان نمی‌تواند شرایط طاقت فرسای این سیاره را تحمل کند و به آن‌جا سفر کند، اما تا به همین لحظه که در حال خواندن این متن هستید، مسافرانی بوده اند که عزم سفر به این سیاره را داشته و به آن‌جا نیز سلامت رسیده اند. آن مسافران کسانی نیستند جز کاوشگران «مارینر 10» و «مسنجر».

مارینر 10 در سال 1974 از نزدیکی عطارد گذشت و موفق شد تصاویر بسیار خوبی را از سطح این سیاره تهیه کند، ارتباط مارینر 10 حدود یک سال بعد با زمین قطع شد.

فضاپیمای مسنجر در سال 2004 با هدف بررسی آب و هوا و میدان مغناطیسی موجود در عطارد به فضا پرتاب شد و پس از ارسال اطلاعات ارزشمند از این سیاره، در سال 2015 به سمت سیاره شیرجه رفت و پس از برخورد با سطح این سیاره از بین رفت.

چگونه می‌توان عطارد را در آسمان پیدا کرد؟!

بهترین زمان برای رصد سیاره عطارد، هنگام طلوع و یا غروب خورشید است، اگرچه شرایط دیگری نیز دخیل هستند تا امکان دیدن این سیاره در آسمان به وجود بیاید. عطارد مانند ماه تغییرات فاز دارد. در صورت فراهم بودن تمام شرایط، عطارد را به صورت یک نقطه بسیار پرنور در آسمان درگرگ و میش صبح و یا هنگام غروب و آن هم در اطراف خورشید می‌توان یافت. برای رصد عطارد فرصت زیادی نداریم، دلیلش نزدیکی عطارد به خورشید است که باعث می‌شود خیلی سریع در آسمان زمین غروب کند.

گذر جذاب عطارد از مقابل خورشید

پدیده گذر اصطلاحا به عبور سیارات ناهید و عطارد از مقابل خورشید و آن هم از دید ناظر زمینی گفته می‌شود. این پدیده‌ی تماشایی برای سیاره عطارد معمولا هر دوازده یا سیزده بار یک بار در یک قرن رخ می‌دهد، هنگام رخ دادن این پدیده عطارد به مانند یک نقطه کوچک سیاه رنگ از مقابل خورشید عبور می‌کند، خورشید در این حالت 150 برابر عطارد به نظر می‌رسد! حتما به خاطر داشته باشید برای تماشای این پدیده باید از ابزارهای اپتیکی دارای فیلتر استفاده کنید، آخرین گذر عطارد از برابر خورشید مربوط به سه سال پیش و در اردیبهشت ماه 1395 می‌باشد.