داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID)، داروهایی هستند که به تسکین درد، کاهش التهاب و درمان تب کمک می کنند. آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن، پیروکسیکام، مفنامیک اسید، ملوکسیکام، ایندومتاسین و سلکوکسیب از معروف ترین داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی محسوب می شوند. بعضی از این داروها مثل آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن را می توانید در دوزهای پایین بدون نسخه پزشک مصرف کنید.

داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی چه تاثیری روی بدن دارند؟

داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی به شکل قرص، کپسول، شیاف، کرم، ژل و تزریقی تولید می شوند. تعداد زیادی داروی NSAID وجود دارد که همه آن به یک شکل عمل می کنند. این داروها گروه خاصی از آنزیم ها به نام آنزیم های سیکلواکسیژنار (COX) را مهار می کنند. آنزیم های سیکلواکسیژنار مسئول تولید پروستاگلاندین ها هستند. پروستاگلاندین ها، ترکیباتی با اثرات شبه هورمونی هستند که بسیاری از فرآیندهای بدن مثل التهاب، جریان خون و تشکیل لخته خون را کنترل می کنند.

داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی آنزیم های سیکلواکسیژناز را سرکوب می کنند تا التهاب و درد را کاهش دهند. این موضوع به کاهش تورم و تب هم کمک می کند. آسپرین بر خلاف سایر داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، از تشکیل لخته خون در داخل عروق جلوگیری می کند. به همین دلیل است که مصرف آسپرین می تواند از شما در برابر حملات قلبی و سکته مغزی محافظت کند.

داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی چه تفاوتی با هم دارند؟

به طور کلی، 2 نوع آنزیم سیکلواکسیژناز وجود دارد:

COX-1 که از پوشش داخلی معده محافظت و به عملکرد کلیه ها کمک می کند.

COX-2 که هنگام بروز آسیب یا عفونت تولید می شود.

داروهای NSAID بر این اساس که بیشتر روی کدامیک از آنزیم های COX-1 و COX-2 تاثیر دارند، طبقه بندی می شوند. بعضی از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مثل آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن هر 2 نوع آنزیم را مهار می کنند. به این داروها اصطلاحا NSAID غیر انتخابی می گویند. مصرف داروهای مهار کننده COX-1 با عوارض گوارشی بیشتری همراه است. سایر داورهای ضد التهاب غیر استروئیدی مثل سلکوکسیب که به آن ها NSAID انتخابی می گویند، فقط روی COX-2 تاثیر دارند. معمولا این نوع داروها عوارض گوارشی کمتری دارند؛ اما عوارض قلبی عروقی آن ها بیشتر است.

دوز بالای داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی تاثیر بیشتری روی COX-2 داشته و در نتیجه با عوارض قلبی عروقی بیشتری همراه هستند. این موضوع حتی در مورد آن دسته از داروهای NSAID که بی خطر شناخته می شوند (مانند ایبوپروفن) هم صدق می کند. مبتلایان به بیماری قلبی و افرادی که در معرض ابتلا به این بیماری ها قرار دارند، باید با احتیاط و فقط تحت نظر پزشک از داروهای NSAID که تاثیر زیادی روی آنزیم COX-2 دارند، استفاده کنند.

هر 2 نوع آنزیم COX می توانند پروستاگلاندین تولید کنند. با این حال، عملکرد اصلی آنزیم COX-1 تولید سطوح اولیه پروستاگلاندین است که پلاکت ها را فعال کرده و از پوشش داخلی دستگاه گوارش محافظت می کند. در حالی که آنزیم COX-2 بعد از بروز عفونت یا جراحت باعث ترشح پروستاگلاندین ها می شود. اکثر داروهای NSAID هر 2 نوع آنزیم را تا حدودی مهار می کنند.

داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی چه بیماری هایی را درمان می کنند؟

بسیاری از افراد از این داروهای مسکن برای درمان انواع دردها از جمله سردرد، درد قاعدگی، دندان درد، درد ناشی از نقرس و کمردرد استفاده می کنند. این دسته از داروها می توانند تب و درد ناشی از سرماخوردگی یا آنفولانزا را هم کاهش دهند. داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی به رفع تورم مفاصل که از التهاب ناشی می شود، کمک می کنند.

تا چه مدت زمانی می توان از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی استفاده کرد؟

اگر این داروها را بدون نسخه تهیه کرده اید، از آن ها برای تسکین درد بیش از 10 روز و برای درمان تب بیش از 3 روز استفاده نکنید. هر چقدر داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی را برای مدت زمان طولانی تر دریافت کنید، بیشتر در معرض ابتلا به عوارض جانبی آن ها قرار می گیرید. اگر احساس می کنید که باید به طور منظم از این داروها استفاده کنید، حتما با پزشک مشورت کنید تا مطمئن شوید که این داروها برای شما بی خطر هستند. ممکن است پزشک گزینه های دیگری را برای تسکین درد به شما پیشنهاد دهد.

داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی چه عوارضی دارند؟

در بعضی از افراد، این داروها باعث درد معده، تهوع، خونریزی دستگاه گوارش، زخم معده، نفخ، اسهال یا یبوست می شوند. معمولا شدت عوارض گوارشی به دوز دارو و مدت زمان استفاده از آن بستگی دارد. تمام داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (به جز آسپرین)، بعد از 1 هفته استفاده احتمال بروز حمله قلبی یا سکته مغزی را افزایش می دهند. ناراحتی معده، شایع ترین شکایتی است که افراد از این داروها دارند. برای جلوگیری از تهوع یا دل درد، بهتر است داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی را همراه با غذا یا شیر مصرف کنید. همچنین ممکن است پزشک داروهای آنتی اسید تجویز کند تا از معده شما در برابر NSAID محافظت کرده و از بروز زخم معده جلوگیری نماید.

داروهای NSAID ممکن است روی عملکرد کلیه تأثیر داشته و سرعت جریان خون را در کلیه ها کاهش دهند. همچنین احتمال دارد به احتباس سدیم و آب در بدن منجر شوند که این موضوع می تواند باعث ادم و افزایش پتاسیم خون شود. گاهی اوقات آسیب کلیوی ناشی از مصرف داروهای NSAID بسیار جدی است.

چگونه می توان عوارض داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی را کاهش داد؟

اگر می خواهید بدون عارضه از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی استفاده کنید، مراقب دوز مصرفی خود باشید. سعی کنید همیشه کمترین دوز توصیه شده را دریافت کنید. معمولا روی بروشور داروها حداکثر میزان دوزی که می توانید در یک دوره 24 ساعته دریافت کنید، مشخص شده است. هرگز به طور همزمان از 2 یا چند داروی NSAID استفاده نکنید. در صورتی که برای درمان بیماری قلبی هر روز آسپرین مصرف می کنید، از سایر داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی استفاده نکنید. چون این کار احتمال بروز عوارض جانبی جدی را در شما افزایش می دهد.

چه افرادی نمی توانند از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی استفاده کنند؟

اگر اخیرا حمله قلبی داشته اید، از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی استفاده نکنید. علاوه بر این، مصرف این داروها قبل یا بعد از جراحی بای پس قلب هم توصیه نمی شود. چون داروهای NSAID می توانند احتمال بروز حمله قلبی را افزایش دهند. هر چقدر دوز دارو بیشتر و مدت زمان استفاده از آن طولانی تر باشد، تاثیر آن روی قلب و عروق بیشتر است. مصرف بعضی از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مثل دیکلوفناک و سلکوکسیب با عوارض قلبی بیشتری همراه است.

بیشتر داروهای NSAID برای کودکان و نوجوانان زیر 18 سال مناسب نیستند. ایبوپروفن، تنها داروی ضد التهاب غیر استروئیدی است که استفاده از آن برای کودکان بالای 3 ماه تائید شده است. دریافت آسپرین توسط کودکان و نوجوانان ممکن است به سندرم ری (Reye’s syndrome) منجر می شود. این سندرم باعث تورم کبد و مغز می شود. استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی بدون تجویز پزشک در 3 ماهه آخر بارداری و دوران شیردهی توصیه نمی شود. چنانچه باردار هستید، بعد از هفته 29 بارداری از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی استفاده نکنید. افرادی که در گذشته نسبت به داروهای NSAID واکنش های آلرژیک (مثل کهیر یا اختلالات تنفسی) نشان داده اند، نباید مجددا آن ها را دریافت کنند.

داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی با کدام داروها و غذاها تداخل دارند؟

تداخل داروها با یکدیگر اثربخشی آن ها را تغییر و احتمال بروز عوارض جانبی را افزایش می دهد. اگر از داروهای زیر استفاده می کنید، قبل از مصرف هر نوع NSAID با پزشک مشورت کنید:

سایر داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی

آسپرین یا وارفارین (داروهای رقیق کننده خون)

دیورتیک ها (داروهای ادرار آور که برای درمان پرفشاری خون استفاده می شوند.)

سیکلوسپورین (برای درمان بیماری های خود ایمنی مثل آرتریت و کولیت اولسراتیو تجویز می شود.)

لیتیوم (برای درمان اختلالات روانی مانند اختلال دوقطبی و افسردگی شدید مصرف می شود.)

متوترکسات (در درمان روماتیسم نقش دارد.)

سیتالوپرام و فلوکستین (داروهای مهار کننده بازجذب سروتونین که به درمان افسردگی کمک می کنند.)

اگر مطمئن نیستید دارویی که در حال حاضر مصرف می کنید با NSAID تداخل دارد یا خیر، بروشور دارو را بررسی کرده یا از پزشک راهنمایی بخواهید. معمولا در هنگام استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی به پرهیز غذایی خاصی نیاز نیست. قرص ها یا کپسول ها باید به طور کامل و بدون جویدن همراه با غذا یا شیر مصرف شوند تا از بروز مشکلات گوارشی جلوگیری شود.

چه داروهایی می توانند جایگزین داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی شوند؟

اگر به هر دلیلی نمی توانید داروهای NSAID را مصرف کنید یا این داروها برای شما مفید نیستند، استامینوفن می تواند جایگزین مناسبی محسوب شود. اما به خاطر داشته باشید که استامینوفن فقط درد را تسکین کرده و تاثیری روی التهاب ندارد. استامینوفن به کاهش تب هم می تواند کمک کند.

بعضی از افراد که قادر نیستند مشکلات گوارشی ناشی از داروهای NSAID را تحمل کنند، می توانند با تجویز پزشک از سلکوکسیب استفاده نمایند. داروهای NSAID دو نوع آنزیم COX را مهار می کنند که یکی از آن ها از معده محافظت می کند. اما سلکوکسیب فقط آنزیمی را که در بروز التهاب و درد نقش دارد، مهار می کند. با این حال، دوز بالای سلکوکسیب هم می تواند با عوارض جانبی مانند خونریزی همراه باشد.

سبک زندگی چه تاثیری در کاهش درد دارد؟

سبک زندگی شما و عادات روزانه تان می تواند در کنترل درد موثر باشد. ورزش کردن ماده ای به نام اندورفین را در بدن ترشح می کند که از آن به عنوان ضد درد طبیعی یاد می شود. از طرف دیگر، استرس قادر است درد شما را افزایش دهد. مدیتیشن و خواب کافی میزان استرس را کاهش داده و به کنترل درد کمک می کنند.