یکی از روش‌هایی که در سال‌های اخیر برای درمان آسیب ها و بیماری‌های چشم مورد توجه قرار گرفته، استفاده از درمان‌های اتولوگ به شکل قطره های چشمی است که در بیمارستان فارابی انجام‌ می شود.

به گزارش خبرنگار مهر، رقیه امیدی کارشناس واحد فرآورده‌های بیولوژیک، گفت: واحد فرآورده‌های بیولوژیک، یک واحد فرآوری و تولید محصولات دارویی بر اساس دانش پایه بیولوژی است. هدف و اولویت در این واحد، فرآوری و تولید محصولاتی است که یا نمونه خارجی آن در داخل کشور وجود ندارد؛ مانند قطره چشمی PRGF و یا اینکه تهیه نمونه خارجی محصول برای بیمار مستلزم هزینه بالایی است مثل چسب‌های جراحی.

وی با بیان اینکه در حال حاضر چهار نوع قطره چشمی اتولوگ در این واحد تولید می‌شود، خاطر نشان کرد: این تولیدات شامل، قطره چشمی سرم اتولوگ، قطره چشمیL-PRP،P-PRP و قطره چشمی PRGF است.

امیدی، سپس به دسته بندی این قطره‌ها به دو دسته کلی "سرم بیس ها" و "پلاسما بیس ها" اشاره کرد و گفت: در گروه سرم بیس‌ها قطره چشمی اتولوگ که محتویات آن شامل عناصری است که در سرم خود بیمار وجود دارد و بنا به دستور پزشک در غلظت‌های متفاوت ۲۰ درصد ،۵۰ درصد و ۱۰۰ درصد تولید می‌شوند و اثر درمانی آن‌ها مربوط به وجود عناصری است که در داخل سرم قرار گرفته اند.

وی افزود: در گروه پلاسما بیس ها نیز قطره‌های LPRP،P-PRP وPRGF وجود دارد. در اینجا پلاکت‌ها و فاکتورهای انعقادی را هم داریم؛ یعنی قطره‌هایی که در این گروه قرار می‌گیرند دارای اثرات ترمیمی بالایی هستند.

کارشناس واحد فرآورده‌های بیولوژیک، با اشاره به فرآیند تولید این قطره‌ها، گفت: در درجه اول تغلیظ پلاکت در این قطره‌ها انجام می‌شود؛ بنابراین اثرات ترمیمی هم دارند در مراحل بعدی بر اساس اینکه چه مقدار تغلیظ پلاکت انجام شود یا چه عناصری وجود داشته باشند مانند لوکوسایت‌ها و فیبرین هر کدام از این قطره‌ها محتویات متفاوتی دارند و متعاقب آن اثر بخشی و کاربردهای متفاوتی دارند.

امیدی از مزایای قطره‌های چشمی اتولوگ را عدم واکنش آلرژیک خواند و گفت: نگهدارنده در آن وجود ندارد؛ مقاومت دارویی نمی‌دهد و عناصر سمی در آن وجود ندارد. بنابراین به دلیل اتولوگ، این محصولات مقاومت دارویی و یا واکنش‌های آلرژیک برای بیمار ایجاد نمی‌کند.

کارشناس واحد فرآورده‌های بیولوژیک، مرحله بعدی را خونگیری از بیمار عنوان کرد و یادآور شد: سرعت کار و انتخاب ابزارها در این مرحله به صورتی است که از شروع پروسه انعقاد ممانعت می‌کنیم؛ ضمن اینکه پلاکت‌ها در این مرحله نباید آسیب ببینند. مقدار خونی که از بیمار دریافت می‌شود ۶۰ سی سی است و بنا به حجم پلاسمای بیمار ۶ الی ۸ قطره آماده سازی می‌شود که این میزان قطره برای ۱.۵ الی ۲ ماه برای بیمار کافی است. بعد از مرحله خون‌گیری، فرآوری نمونه زیر هود آزمایشگاهی کلاس ۲ شروع می‌شود. نمونه‌ها داخل لوله‌های آزمایشگاهی ریخته می‌شوند و بعد نمونه‌ها داخل سانتریفیوژ قرار داده می‌شود تا پلاسمای خون جدا شود.

بیشتر بخوانید:‌ شناسایی ۱۵۹ بیمار جدید کرونایی/ ۷ نفر فوت شدند

وی با بیان اینکه P-PRP پروتکل‌های زیادی دارد، تصریح کرد: ما بهترین پروتکل مرحله اول را برداشتیم و پلاکت‌ها را شمارش کردیم. در این جا بالاترین تعداد پلاکت را داشتیم. در مرحله دوم نیز بهترین متد را برداشتیم و با تنظیماتی که انجام شد و با ابزارهایی که در این آزمایشگاه وجود دارد؛ بالاترین تعداد پلاکت و بهترین کیفیت محصول را گرفتیم. برای اطمینان از بسته شدن درب نمونه‌ها آنها را با پارافیلم می‌بندیم تا نمونه خارج نشود و سانتریفیوژ را آلوده نکند.

امیدی افزود: بعد از مرحله سانتریفیوژ، گلبول‌های قرمز از پلاسمای خون جدا می‌شود. بسته به نوع قطره ما عناصر مختلف سلولی را جدا می‌کنیم در این مرحله یا لوکوسایت‌ها باقی می‌مانند یا حذف می‌شوند. بعد از مراحل جداسازی پلاسما، حذف لوکوسیت‌ها بنا به نوع قطره و فعال سازی پلاکت‌ها نمونه در داخل انکوباتور در دمای ۳۷ درجه قرار می‌گیرد و در زمان مشخص و نهایتاً بعد از این زمان قطره‌ها آماده هستند.

وی از ساخت تجاری این قطره‌ها در خارج از کشور به شکل انحصاری خبر داد و تاکید کرد: این قطره در خارج از کشور به شکل انحصاری برای یک کشور خاص وجود دارد؛ به عنوان مثال قطره PRGF در ایتالیا قابل دسترسی است. با شرایط تحریمی که در کشور داریم؛ تهیه کیت‌های تجاری بسیار پرهزینه و سخت است و حتی اگر هم تهیه شود؛ قیمت تمام شده فرآورده‌ای که به دست بیمار می‌رسد بسیار بالا است. اما با توجه به نیاز بیماران در کشور، از چند سال پیش به همت پزشکان و کارشناسانی که در این مجموعه حضور دارند، تمامی فرآورده‌ها مورد ارزیابی قرار گرفت و آن محصولی که مورد نیاز بود با توجه به فرمول‌هایی که از شرکت‌های تجاری در اختیار داشتیم و همچنین از مقالات استخراج شده بود این امکان فراهم شد که به صورت بومی این فرآورده ساخته شود و با قیمت بسیار پایین در اختیار بیماران قرار گیرد.

کارشناس واحد فرآورده‌های بیولوژیک، اظهار داشت: خوشبختانه با بازخوردی که از پزشکانی که سابقه کار در کشورهای دیگر و محصولات آنها را داشتند، گرفتیم؛ متوجه شدیم که کیت‌های ساخت داخل دارای اثربخشی بسیار مناسب و مطلوب هستند و با قیمت ناچیز در مقایسه با کیت‌های تجاری تولید می‌شوند.

وی افزود: در نهایت محصول نهایی داخل سرنگ کشیده می‌شود و برای اینکه هیچ نوع آلودگی وارد بطری‌های آن نشود فیلتر می‌شود. برچسب مربوط به هر بیمار روی آن زده می‌شود. پس از آماده‌سازی قطره‌ها همان روزی که بیمار برای خونگیری مراجعه می‌کند ساعت ۱۵ به بیمار تحویل داده می‌شود. معمولاً با توجه به حجم پلاسمای هر بیمار قطره ممکن است ۶ تا ۸ عدد باشد. ما روش استفاده، نگهداری و حمل محصول را به طور کامل به بیمار توضیح می‌دهیم. علاوه بر آن به صورت تایپ شده نیز در اختیار وی قرار می‌دهیم. بیمار قبل از استفاده از قطره‌ها باید دست خود را به خوبی بشوید. قطره‌ها با رعایت زنجیره‌ی سرد و کنار یخ به بیمار تحویل داده می‌شود.

امیدی این قطره‌ها را سرشار از پلاکت خواند و گفت: پلاکت‌ها نیز خود حاوی فاکتورهای رشد است که زخم‌ها را به‌سرعت ترمیم می‌کند. در هر نوع آسیبی که در سطح چشم به وجود آمده باشد اعم از سوختگی‌ها و زخم‌های پوستی و حتی اعمال جراحی می‌توان با نظر پزشک از این قطره‌ها استفاده کرد. حتی در منابعی گفته شده که سرعت ترمیم بالای ده برابر افزایش پیدا می‌کند، بدین شکل که یک شوکی به سلول‌ها وارد می‌شود و سلول‌ها تقسیم می‌شوند و زخم ترمیم می‌شود.

کارشناس واحد فرآورده‌های بیولوژیک، این قطره‌ها را دارای ترکیبات بیولوژیک دانست و یادآور شد: مزیت آنها این است که نگهدارنده ندارند. داروهایی که نگهدارنده ندارند باید در شرایط خاص نگهداری شوند. اگر در دمای ۴ درجه باشند فقط یک هفته می‌توان از آنها استفاده کرد اما اگر در دمای منهای ۲۰ درجه نگهداری شوند برای سه ماه هم می‌توان از آنها استفاده کرد.