اتاقک درمان با اکسیژن هایپرباریک (اکسیژن پرفشار)، که در اصطلاح دیگر به آن هایپرباریک اکسیژن تراپی (HBOT) گفته می‌شود، یک درمان پزشکی است که برای کمک به تقویت روند طبیعی بهبودی بدن استفاده می‌شود. از لحاظ تاریخی، هایپرباریک اکسیژن تراپی اولین بار در ایالات متحده در اوایل دهه 1900 استفاده شد. بعداً، برای درمان عارضه رفع فشار ناشی از غواصی استفاده شد. امروزه HBOT توسط موسساتی مانند کلینیک مایو تجویز و نظارت می‌شود و حتی ممکن است تحت پوشش بیمه نیز باشد (بسته به شرایطی که برای درمان استفاده می‌شود). در این مطلب به نحوه دقیق کار اتاقک های هایپرباریک، مزایای درمان با اکسیژن هایپرباریک، میزان اثر بخشی آن، عوارض جانبی درمان با اکسیژن هایپرباریک و نتیجه درمان فلج مغزی (CP) با اکسیژن هایپرباریک اشاره شده است. پس تا پایان آن همراه ما باشید.

درمان با اکسیژن هایپرباریک چگونه عمل می‌کند؟

در HBOT فرد در داخل یک محفظه لوله مانند درمان می‌شود. بعضی از محفظه ها از اکریلیک شفاف ساخته شده اند و به بیماران اجازه می دهند خارج از محفظه را ببینند. این شفافیت ممکن است برخی از اضطراب های احتمالی فرد از احساس محبوس شدن در داخل محفظه را از بین ببرد. در حین HBOT، به بیمار دستور داده می‌شود تا در محفظه محصور دراز بکشد و با افزایش تدریجی فشار، هوای داخل آن را تنفس کند. در روشی دیگر که در کلینیک مایو نیز ارائه می شود، یک اتاق اکسیژن هایپرباریک وجود داردکه در آن اکسیژن از طریق ماسک یا هود شفاف و سبک که روی سر قرار می‌گیرد، به چند نفر تحویل داده می‌شود. در این سناریو، هر شخص می تواند روی یک صندلی اتاق نشسته یا دراز بکشد و در این روش هیچ محفظه ای وجود ندارد. جلسات درمانی می تواند تا دو ساعت طول بکشد. اصولا تعداد جلسات درمان های تجویز شده به شرایطی که HBOT برای درمان استفاده می کند بستگی دارد. به عنوان مثال، برای بیماری مانند مسمومیت با مونوکسیدکربن، کلینیک مایو حدود 20 تا 40 جلسه را پیشنهاد می دهد. این مدت زمان با سایر شرایطی که تحت درمان هستند متفاوت خواهد بود.

اصولا هیچ راهی برای کنترل میزان جذب اکسیژن در بدن وجود ندارد. اما HBOT روشی است برای افزایش فرضی جذب گاز اکسیژن با افزایش فشار اتمسفر. زیرا فشار داخل محفظه به طور معمول دو تا سه برابر بیشتر از فشار هوای خارج است، یعنی بیماران 100٪ اکسیژن استنشاق می‌کنند. اتاقک های هایپرباریک با تأمین اکسیژن قابل کنترل کار می‌کنند. به طور معمول اکسیژن به بدن منتقل می شود، پس از آنکه در ابتدا جذب ریه ها شد، سپس از طریق قلب و رگ های خونی به تمام بافت ها و اندام ها منتقل می شود. HBOT اجازه می‌دهد تا اکسیژن در خون، مایعات بدن، مایع مغزی نخاعی (مایعی که مغز و ستون فقرات را احاطه می‌کند)، بافت استخوانی و غدد لنفاوی حل شود. حتی مایعات غنی از اکسیژن در بدن می توانند به مناطقی بروند که گردش خون مسدود است. گفته می شود HBOT با کمک به عملکردهای زیر به بدن کمک می کند:

- کمک به سلول های ایمنی بدن برای از بین بردن باکتری ها

- کاهش التهاب

- امکان گردش زیاد خون با رشد رگ های خونی جدید برای تأمین اکسیژن اضافی به مناطق آسیب دیده بدن

مزایای درمان با اکسیژن هایپرباریک

بدن برای بهبودی خود به اکسیژن نیاز دارد. بسیاری از آسیب ها و بیماری ها در اثر کمبود خون غنی از اکسیژن است و اینکه نمی تواند به مناطق آسیب دیده بدن حرکت کند. به عنوان مثال، دیابت می تواند منجر به گردش خون ضعیف و کند شود و دسترسی به گلبول های قرمز غنی از اکسیژن را برای مناطق دارای زخم پوست دشوارتر کند. این امر منجر به آسیب هایی می شود که بهبود آن بسیار کند است و یا آسیب هایی است که به هیچ وجه بهبود نمی یابد. HBOT برای درمان بسیاری از بیماری ها و آسیب های پزشکی مختلف استفاده شده است که از افزایش سطح اکسیژن در بافت ها سود می برند. اکسیژن درمانی هایپرباریک می‌تواند به عنوان یک درمان مستقل یا روشی که می تواند عملکرد داروهایی مانند آنتی بیوتیک ها را تقویت کند، استفاده شود.

موارد قابل درمان با اکسیژن هایپرباریک

برخی از کاربردهای رایج HBOT عبارتند از:

- آمبولی گاز شریانی (حباب های هوا در رگ های خونی)

- مسمومیت با مونوکسیدکربن (از گازهای مضر)

- مسمومیت با سیانید

- بیماری رفع فشار (یک بیماری غواصی شایع)

- انواع خاصی از زخم های غیر قابل بهبود مانند زخم های دیابتی

- قانقاریای گازی (قانقاریای سریع پخش شده در زخم های آلوده که گاز آن بوی بدی می دهد)

- آبسه داخل جمجمه (ناشی از عفونت گوش، عفونت سینوس یا منبع اصلی دیگر عفونت)

- آسیب بافتی در اثر پرتودرمانی

- استئومیلیت (التهاب طولانی مدت استخوان یا مغز استخوان)

- کم خونی شدید

- سوختگی

- آبسه مغز

- ناشنوایی ناگهانی

- کاهش بینایی ناگهانی و بدون درد

انواع مختلفی از آسیب ها و بیماری ها وجود دارد که گفته می شود از وجود HBOT سود می برند، اما فقدان شواهد تحقیقات بالینی برای حمایت از بسیاری از این ادعاها وجود دارد. بنابراین، این شرایط معمولاً تحت پوشش بیمه نیستند. شرایطی چون:

- بیماری لایم

- بهبودی از جراحی پلاستیک

- ایدز / اچ آی وی

- آلرژی

- بیماری آلزایمر

- آرتروز

- آسم

- اوتیسم

- فلج بل

- آسیب مغزی

- سرطان

- فلج مغزی

- سندرم خستگی مزمن

- سیروز

- افسردگی

- فیبرومیالژیا

- زخم های دستگاه گوارش

- بیماری قلبی

- گرمازدگی

- هپاتیت

- میگرن

- ام اس

- بیماری پارکینسون

- آسیب نخاعی

- مصدومیت ورزشی

- سکته

- آسیب تروماتیک مغز

عوارض جانبی درمان با اکسیژن هایپرباریک

اگرچه درمان در محفظه هایپرباریک یک روش درمانی طبیعی و نسبتاً بی خطر تلقی می‌شود، اما برخی از عوارض جانبی در این امر وجود دارد. این ها شامل مشکلات در سینوس ها و گوش ها به دلیل تغییرات ناگهانی فشار جو، تجمع مایعات یا پارگی در گوش میانی، تغییرات موقتی بینایی و نزدیک بینی، افتادن ریه ها روی هم و مسمومیت اکسیژن (عارضه جانبی ناشی از دریافت غلظت بیش از حد اکسیژن). مسمومیت با اکسیژن می تواند باعث نارسایی ریه، تجمع مایع در ریه ها یا تشنج شود. طبق اطلاعات دانشگاه هاپکینز، استراحت مکرر برای تنفس هوای منظم در طی HBOT می تواند از مسمومیت با اکسیژن جلوگیری کند. خطر دیگر HBOT آتش سوزی است. اکسیژن خالص می تواند باعث شود جرقه ای به راحتی آتشی مهیبی راه بیاندازد. بنابراین در حین آماده سازی HBOT، مهم است که در منطقه درمان فندک یا دستگاه باتری نداشته باشید. پاک کردن محصولات مراقبت از پوست یا مو با پایه نفتی نیز مهم است. عوارض جانبی HBOT معمولاً خفیف و موقتی است، البته به شرط رعایت برخی اقدامات ایمنی. این اقدامات ایمنی شامل این است که درمان بیش از دو ساعت در هر جلسه انجام نشود و فشار داخل محفظه کمتر از سه برابر فشار موجود در جو باشد.

موارد منع درمان با اکسیژن هایپرباریک

در شرایط زیر نباید HBOT انجام شود:

- مشکلات ریه (به دلیل افزایش خطر افتادن ریه ها روی هم)

- سرماخوردگی

- تب

- جراحی اخیر گوش

- یک مصدومیت اخیر

- کلاستروفوبیا (ترس از فضاهای کوچک)

نحوه آمادگی برای انجام درمان با اکسیژن هایپرباریک

قبل از درمان، دوش گرفتن و هدم استفاده از همه عطرها، دئودورانت ها، اسپری های مو (و محصولات حالت دهنده) مهم است. ورود کلاه گیس و جواهرات به داخل محفظه ممنوع است. قبل از HBOT باید حداقل چهار ساعت از مصرف الکل و نوشیدنی های گازدار خودداری شود. معمولا افراد سیگاری ترغیب می شوند در مدت زمانی که تحت درمان قرار می‌گیرند، سیگار را ترک کنند زیرا محصولات دخانی توانایی طبیعی بدن در انتقال اکسیژن را مسدود می‌کنند. برای به حداقل رساندن مشکلات گوش و سینوس ها، تکنیک هایی (مانند خمیازه کشیدنیا بلع) برای پاکسازی کافی گوش آموزش داده می‌شود. بعضی اوقات لوله ها به گوش وصل می شوند تا مسائل ناشی از فشار در هنگام HBOT در گوش به حداقل برسد. موارد زیر سوالاتی است که متخصصان مراقبت های بهداشتی معمولاً قبل از درمان از شما می پرسند:

- آیا علائم سرماخوردگی، گرفتگی بینی یا آنفولانزا دارید؟

- تب دارید؟

- آیا شما باردار هستید؟

- آیا قبل از درمان غذا خورده اید؟

- اگر دیابت دارید، آیا انسولین خود را قبل از درمان مصرف کرده اید؟

- آیا اخیراً تغییری در داروهای شما ایجاد شده است؟

- آیا اضطراب دارید؟

پس از تکمیل HBOT، هیچ فعالیت و محدودیتی در رژیم غذایی وجود ندارد.

یافته های تحقیقاتی و بالینی از موردهای درمان شده با اکسیژن هایپرباریک

در حال حاضر، یافته های تحقیقاتی زیادی از تحقیقات بالینی در مورد ایمنی و اثربخشی اتاق های هایپرباریک برای بیماری های مختلف وجود دارد.

نتیجه پیوند پوست و فلپ با اکسیژن هایپرباریک

یک مطالعه کارایی HBOT را برای درمان پیوند بافت و فلپ مورد بررسی قرار داد. یافته ها به این نتیجه رسیدند که HBOT می تواند "احتمال بقای پیوند کامپوزیت را افزایش دهد، نتایج پیوند پوست را بهبود بخشد و بقای فلپ را افزایش دهد." نویسندگان این مطالعه همچنین توضیح می دهند که HBOT "برای بافت سالم و بدون خطر اثراتی ندارد، اما یک ادجوآن نجات دهنده با ارزش در درمان پیوندها و فلپ های تهدید شده است."

نتیجه درمان آسیب تروماتیک مغز با اکسیژن هایپرباریک

در مطالعات انسانی که شامل افراد دارای آسیب شدید مغزی (TBI) بود، HBOT "استراتژی درمانی امیدوار کنند ، ایمن و درمانی برای بیماران شدید TBI" تلقی شد.توجه داشته باشید، این بدان معنا نیست که شواهد روشنی وجود دارد که HBOT برای آسیبهای مغزی موثر است. زیرا به مطالعات تحقیقاتی بیشتری در این زمینه نیاز است. در یک گزارش توسط دفتر پاسخگویی دولت ایالات متحده، در سه مقاله بررسی شده است که درمان HBO بی خطر است.

نتیجه درمان فلج مغزی (CP) با اکسیژن هایپرباریک

اگرچه از HBOT بعنوان یکی از موثرترین روش های درمان فلج مغزی یاد می شود، اما یک مطالعه دارونما دوسوکور طبق گلد استاندارد مطالعات تحقیقات بالینی نشان داد که HBOT تفاوتی با هوای تحت فشار برای کودکان مبتلا به CP ندارد.

نتیجه درمان استئومیلیت با اکسیژن هایپرباریک

به گفته دکتر دن رز، در یک مجله پزشک خانواده آمریکایی، " هایپرباریک اکسیژن تراپی در بیماران مبتلا به استئومیلیت مقاوم به درمان مزمن با نرخ بهبودی [دوره ای که علائم بیماری کاهش می یابد یا از بین می رود] 81 تا 85 درصد در طی دو تا سه سال همراه است."

خلاصه ای از مطلب ارائه شده در مورد روند درمان با اکسیژن هایپرباریک

اگرچه هنوز روند درمان اتاقک اکسیژن هیپرباریک به عنوان نوعی درمان اصلی پزشکی تصور نمی‌شود، اما شواهد تحقیقات بالینی وجود دارد که از اثر بخشی و ایمنی این روش درمانی برای چندین بیماری پشتیبانی می‌کند. با این حال، شواهد کافی برای پشتیبانی از بسیاری از ادعاهای رایج در مورد HBOT وجود ندارد. بنابراین مانند هر روش درمانی طبیعی دیگر، انجام تحقیقات و حتی مشورت با پزشک یا متخصص مراقبت های بهداشتی قبل از انجام HBOT بسیار حیاتی است. توصیه می کنیم این مساله را آسان نگیرید.