در فهرست علاقه مندی های شما عکسبرداری با اشعه ایکس در مطب دندانپزشکی احتمالا جزء گزینه های آخر خواهد بود. گاهی پوشیدن آن پیش بند محافظ سنگین و نگه داشتن یک ابزار ناخوشایند بین دندان هایتان حتی برای چند ثانیه چندان جالب به نظر نمی رسد. اما تصویربرداری با اشعه ایکس چیزهای زیادی را به دندانپزشکان نشان می دهد.

این تکنولوژی به آنها کمک می کند وضعیت دندان ها، ریشه ها، محل قرارگیری فک و ترکیب استخوان صورت شما را مشاهده کنند. همچنین با کمک آنها دندان پزشکان می توانند مشکلات دندانی را در مراحل اولیه شناسایی کرده و درمان کنند. اشعه ایکس می تواند به یافتن مشکلاتی کمک کند که با معاینه دهانی قابل دیدن و تشخیص نیستند. احتمالا شما هم وقتی به دندانپزشکی مراجعه کرده اید با این کلمه روبه رو شده اید که می بایست از دندان هایتان عکس  OPG تهیه شود، یکی از پرکاربردترین عکسبرداری های دهانی که به احتمال زیاد حداقل یک بار آن را تجربه کرده اید، عکس OPG دندان است.

عکس OPG چیست؟

OPG (اورتوپانتوگرام) یک اسکن پانورامیک دندانی با اشعه ایکس از فک بالا و پایین است. OPGمخفف عبارت ارتوپانتومونوگرام (Orthopantomogram) است که به آن (Panorex) هم می گویند. این عکس، یک نمای دو بعدی مسطح از یک نیم دایره از یک گوش تا گوش دیگر را نشان می دهد. اشعه ایکس پانورامیک اجازه می دهد تا تصاویری از چندین زاویه گرفته شود تا تصویر پانورامای مرکب را تشکیل دهد، جایی که فک بالا و فک پایین در ناحیه مشاهده شده قرار دارند. ساختارهایی که خارج از ناحیه مشاهده شده قرار دارند، تار هستند. در برخی از مراحل درمان دندانپزشکی، دندانپزشک شما احتمالاعکس OPG را توصیه می کند.

OPG همچنین تعداد، موقعیت و رشد همه دندان ‌ها از جمله دندان‌ هایی که هنوز رویش نکرده یا از لثه بیرون نیامده‌ اند و همچنین  عفونت ها، پوسیدگی دندان و کلیه موارد مهم دیگر را نشان می‌دهد. این عکس با عکس های کوچکی که دندانپزشکان از نزدیک از دندان ها می گیرند، تفاوت دارد و در دسته عکس های رادیوگرافی و رادیولوژی قرار می گیرد.

 OPG جزئیات کمتری را مشخص می کند اما محدوده دید بسیار وسیع تری را نشان می دهد. این عکس می تواند به ویژه برای بررسی مناطقی مانند: دندان عقل یا رشد فک و دندان های کودک بسیار کاربرد داشته باشد. همچنین اغلب برای بررسی مفصل فک، TMJ (مفصل گیجگاهی فکی)، که گاهی اوقات CMA (مفصل جمجمه-فک پایین) نامیده می‌شود نیز استفاده می‌شود، به خصوص اگربه دندان قروچه کردن عادت دارید.

روش های تصویربرداری:

روش تصویربرداری می توانند به دو صورت داخل دهانی و خارجی دهانی صورت گیرد:

در تصویربرداری داخل دهانی، از داخل دهان بیمار عکسبرداری انجام می شود. این روش، پر کاربردتر است و جزئیات بسیار بیشتری را در اختیار دندانپزشک قرار می دهد. تصویربرداری بایت وینگ و پری اپیکال و اکلوزال نمونه هایی از عکسبرداری داخل دهانی هستند.

در تصویربرداری خارج دهانی، از خارج دهان بیمار عکسبرداری انجام می شود و معمولا برای تشخیص مشکلات مربوط به فک، مفاصل گیجگاهی فکی (TMJ)، ارتباط بین فک بالا و پایین کاربرد دارد. رادیوگرافی پانورامیک و سفالومتریک و … نیز جزء تصویربرداری های خارج دهانی به شمار می روند.

دستگاه تصویربرداری:

دستگاه اشعه ایکس پانورامیک دو بخش را شامل می شود. یک لوله اشعه ایکس در یک طرف و فیلم اشعه ایکس یا یک آشکارساز در طرف مقابل نصب شده است. سر بیمار در یک محفظه با تکیه گاه های چانه، پیشانی و دو طرف صورت قرار می گیرد. ممکن است به بیمار یک مسدود کننده بایت (بایت بلاکر) داده شود تا دهان را کمی باز کند تا عکسبرداری به صورت واضح تر صورت گیرد.

نحوه آمادگی برای گرفتن عکس OPG:

هیچ آمادگی به خصوصی برای این نوع عکس اشعه ایکس لازم نیست. فقط یادتان باشد عکس های قبلی خود را برای مقایسه همراه خود داشته باشید. از شما خواسته می شود عینک، جواهرات و هر شی فلزی که ممکن است در تصویر مانعی ایجاد کند را در بیاورید. ممکن است از شما خواسته شود جلوی دستگاه بایستید و چانه خود را روی یک سکوی کوچکی که مخصوص این کار قرار داده شده بگذارید و به آرامی یک قطعه دهانی که استریل شده یا پلاستیک روی آن کشیده شده است را گاز بگیرید. در طی انجام OPG دندان اشعه ایکس در یک نیم دایره در اطراف سر بیمار از یک طرف فک شروع به چرخش نموده و در طرف دیگر خاتمه می‌یابد. تصاویر تهیه شده توسط اشعه ایکس فایل های دیجیتالی هستند که به صورت الکترونیکی ذخیره می‌شوند. این تصاویر ذخیره‌ شده به راحتی برای تشخیص و مدیریت بیماری در دسترس فرد قرار می گیرند.

نکته: باید حواستان باشد تکان نخورید و کاملا آرام باشید تا عکس واضح بیفتد. این عکس برداری هیچ مشکلی برای شما ایجاد نخواهد کرد تنها 20 ثانیه طول می کشد.

چه زمان نیاز به عکس OPG پیدا خواهید کرد؟

- برای بررسی وضعیت شکستگی و ترک خوردگی دندان ها

- بررسی موقعیت کلی دندان ها و ارتباط آنها با یکدیگر

- پوسیدگی و نهفتگی دندان

- عفونت های دندانی یا عصب کشی دندان

- تغییر رنگ دندان ها

- درمان ارتودنسی

- ایمپلنت دندان

- تومورهای فک، کیست در استخوان های فک، سرطان دهان

- فکی که در رفته است

- جراحی چانه و فک

- وضعیت استخوان فک و سینوس ها

- برای بررسی وضعیت دندان ها قبل از جراحی هایی مثل جراحی دندان عقل

مزایای عکسبرداری OPG:

- در این تصویر، تعداد دندانها، موقعیت و زاویه آنها و هر گونه دندان نهفته در زیر لثه یا اضافی مشاهده می شود و قابل تشخیص است. به همین دلیل برای درمان ارتودنسی ضروری است.

- این روش عکسبرداری فوری و کاملا بدون درد و اذیت است. با گرفتن عکس OPG اطلاعات بسیار خوبی در اختیار دندانپزشک، ارتودنتیست یا جراح فک و صورت قرار می گیرد.

- تابش دوز کم اشعه به بیمار (بعد از انجام این روش هیچ اشعه ای در بدن بیمار باقی نمی‌ماند).

- راحتی معاینه برای بیمار.

- قابلیت استفاده در بیمارانی که محدودیت باز کردن دهان دارند.

- در این عکس تمامی دندانهای بالا و پایین در یک تصویر واحد مشاهده می شوند.

- برای کاشت ایمپلنت دندان، دندانپزشک نیاز به مشاهده ساختار کلی دهان و دندانها و موقعیت آنها دارد.

- برای بررسی وضعیت دندان های عقل و ساختار اطراف آنها و تصمیم گیری برای کشیدن یا نکشیدن آن به این تصاویر احتیاج است.

- زمان کوتاه برای تصویربرداری و خروجی.

معایب عکسبرداری OPG :

برای گرفتن این نوع عکس دندان باید تحت مقدار کمی تشعشع قرار بگیرید. دوز تشعشع زیاد نیست و جای نگرانی ندارد. اما به طور کلی می توان موارد زیر را در نظر گرفت:

- اشعه ایکس مقداری برای کودکان نسبت به بزرگسالان خطرناک تر است.

- احساس ناراحتی به خاطر فیلم در دهان.

- در برخی موارد امکان اشتباه در عکس  وجود دارد.

- ممکن است  مشکلات دندان خاص مثل پوسیدگی دندان ریز پشت دهان را نشان ندهد.

نکته : اگر باردار هستید باید این موضوع را حتما با پزشک خود مطرح کنید.

هزینه عکس OPG دندان:

هزینه OPG دندان طبق مصوبه وزارت بهداشت سالیانه تعیین می شود و با داشتن بیمه تکمیلی هزینه تقریبا به صفر می رسد، پوشش های بیمه ای دیگر مانند تامین اجتماعی نیز قسمت عمده هزینه را پرداخت می نماید.

اعتبار عکس OPG دندان:

بسته به نوع درمان و مراقبتی که بیمار لازم دارد، متفاوت است. ولی به طور معمول اگر بیشتر از 6 ماه از زمان گرفتن تصویرگذشته باشد، بهتر است رادیوگرافی مجدد انجام شود.