منتشر کننده
فشار خون سیستولی و دياستولی چیست و چه علائمی دارد؟ چند نوع فشار خون وجود دارد؟ فشار خون بالا و پایین چه مقداری است؟ در این مطلب درباره فشار خون بالا، طبیعی و همچنین فشار خون پایین به طور خلاصه و مفید صحبت می کنیم. پیشنهاد می‌کنیم در ادامه با ما همراه باشید.
هر انسانی برای زنده ماندن به فشار خون (BP) نیاز دارد. فشارخون بالا به نوعی یک قاتل خاموش است که باید آن را بشناسیم و با این خطر بی سر و صدا مبارزه کنیم.
پمپاژ خون توسط قلب چگونه صورت می گیرد؟
برای دانستن اطلاعات درباره انواع فشار خون در ابتدا باید با قلب بهتر آشنا شویم:
قلب از چهار حفره یعنی دو دهلیز و دو بطن تشکیل شده است. خونی که اکسیژن آن توسط بافت‌های بدن گرفته شده است، ازطریق گردش خون سیاهرگی به سمت راست قلب باز می‌گردد. این خون درون بطن راست پمپاژ می‌شود و سپس به ریه‌ها می‌رود، جایی که کربن دی اکسید آن آزاد شده و دوباره اکسیژن گیری انجام می‌شود، سپس خون اکسیژن دار شده به سمت چپ قلب بازمی‌گردد و وارد دهلیز چپ می‌شود و از آنجا به بطن چپ می‌ریزد؛ جایی که خون از آنجا به درون آئورت و جریان سرخرگی فرستاده می‌شود.
قلب (پمپ آرام):
قلب ماهیچه‌ای به اندازه‌ی یک مشت دست است و در 365 روز سال، به طور شبانه روز و بدون هیج توقفی خون را پمپاژ می‌کند. قلب انسان بی‌وقفه، اکسیژن و خون غنی از مواد غذایی را به تمام بدن می‌فرستد.
رگ‌ها (مجاری خون):
رگ ها شبکه‌ای از لوله‌های نرم و انعطاف پذیرند که ماهیچه‌ها و عروق عصبی آنها را محاصره کرده‌اند. سرخرگ‌ها رگ‌هایی هستند که خون تازه را از قلب به بدن می‌رسانند. سیاهرگ‌ها خون کثیف بدن را به شش‌ها باز می‌گردانند. خون فاقد اکسیژن و مواد غذایی هم از طریق رگ ها از قسمت‌های بالایی و پایینی بدن به حفره‌ی راست قلب باز می‌گردد.
قلب، از راه سرخرگ ششی خون استفاده شده را به شش‌ها می‌فرستد. شش‌ها اکسیژن تازه را از راه دم می‌گیرند و به خون می‌دهند و هنگام بازدم، شش‌ها دی اکسید کربن را به بیرون پس می‌دهند. خون تازه‌ی حامل اکسیژن، از شش‌ها به حفره‌ی چپ قلب بازمی‌گردد. به این ترتیب خون از راه سرخرگ آئورتی و رگ های دیگر در تمام بدن گردش می‌کند. سرخرگ‌ها خون حامل اکسیژن را به قلب (سرخرگ‌های کرونری) می‌رسانند. به این ترتیب قلب خون و انرژی مورد نیاز خود را نیز تأمین می‌کند.
فشارخون چیست؟
فشار خون مقدار فشاری است که خون به دیواره‌ی سرخرگ‌ها وارد می‌کند. با اندازه‌گیری فشار خون، به دو عدد همچون 120/80 دست می‌یابید که عدد اولی فشار خون سیستولی و عدد دوم فشار خون دیاستولی نامیده می شود. اعداد فوق مراحل استراحت و پمپاژ قلب را نشان می‌دهند و آن را اندازه گیری می کنند.
فشار خون سیستولی (حداکثر):
عدد اول، قدرت قلب و مرحله‌ی پمپاز خون را نشان می‌دهد. فشار خون سیستولی طبیعی و سالم 120 میلی‌متر جیوه یا پایین‌تر از آن است.
فشار خون دياستولی (حداقل):
عدد دوم، فشار خون را در حال استراحت (یعنی بین پمپاژهای قلب) نشان می‌دهد. فشار خون دیاستولی طبیعی و سالم 80 میلی متر جیوه یا پایین‌تر از آن است.
در حالی که فشار خون سیستولی بارها در حال تغییر است اما فشار خون دیاستولی تقریباً همیشه در یک سطح می‌ماند، فعالیت روزانه و عکس العمل بدن به استرس بدنی و ذهنی، سبب تغییر مکرر فشار خون سیستولی می‌شود.
مثلا: اگر فشار خون نرمال 120/80 میلی‌متر جیوه باشد، موقع کارکردن به خاطر استرس تا 160/80 میلی متر جیوه می رسد. موقع بازی هم فشار خون از 110/80 میلی متر جیوه به 150/80 میلی متر جیوه تغییر می کند.
فشار خون طبیعی چیست؟
فشار خون طبیعی هر انسانی باید 80/ 120 باشد یا به عبارت دیگر، فشار بزرگ یا سیستولی 120 میلی‌مترجیوه و فشار کوچک یا دیاستولی 80 میلی‌متر جیوه باشد.
فشارخون بالا چیست؟
اگر فشار خون بیش از حد بالا باشد، نیروی زیادی به قلب و سرخرگ ها وارد می‌شود. فشار خون بالا با عنوان هایپرتنشن (hypertension) نیز شناخته می‌شود. اگر فشار خون بالا کنترل نشود و تحت درمان قرار نگیرد، می‌تواند موجب بروز مشکلات جدی برای سلامتی انسان شود مانند: نارسایی قلبی، از دست دادن بینایی، بیماری کلیه و سکته.
"فشارخون به طور طبیعی در اثر استرس و فعالیت بدنی، بالا می‌رود، اما فردی که دچار بیماری فشارخون بالا است، به هنگام استراحت نیز فشار خونش، بالاتر از حد طبیعی است."
فشار خون یکی از علائم اصلی حیات است، هنگامی که سرخرگ‌های بزرگ، قابلیت ارتجاع و استحکام طبیعی خود را از دست بدهند و عروق کوچک نیز باریکتر شوند، فشار خون بالا می‌رود. فشار خون بالا گاهی کشنده بی‌سر و صدا نامیده می‌شود، زیرا تا مراحل انتهایی اکثرا هیچ علائمی ندارد.
فشار خون بالا در افراد مسن بیشتر رایج است. در بیماران جوانتر در مردان بیشتر شایع است ولی در سنین بالاتر در زنان بیشتر از مردان دیده می شود. تقریبا در حدود یک نفر از هر چهار نفر از فشار خون بالا رنج می‌برند. به طور کلی با افزایش سن خطر ابتلا به فشارخون بالا افزایش می‌یابد.
علل ایجاد فشار خون بالا:
علت ایجاد فشار خون بالا هنوز به طور کامل شناخته نشده است ولی برخی عوامل فرد را مستعد ابتلا به فشار خون می کنند مانند:
- سن بالای 60 سال
- استرس
- سیگار کشیدن و مصرف الکل
- چاقی و اضافه وزن
- رژیم غذایی حاوی نمک زیاد یا چربی اشباع شده
- عدم مصرف میوه وسبزیجات
- کم تحرکی و نداشتن فعالیت بدنی کافی
- عوامل ژنتیکی و ارثی
- مصرف قرصهای ضد بارداری، استروییدها و بعضی از انواع داروهای مهارکننده اشتها
- پشت میزنشینی
- نژاد (سفید پوستان ونژاد هند واروپایی بیشتر دچار افزایش فشار خون می شوند.)
علائم فشار خون بالا
فشار خون بالا یک بیماری مزمن است که معمولا با چند علامت و گاهی هم بدون هیچ نشانه‌ای بروز می‌کند. علائمی مانند: سرگیجه، سردرد و خونریزی کمتر دیده می شوند.
افرادی که تشخیص داده می شود فشار خون بالایی دارند، باید به طور منظم فشار خون خود را کنترل کنند.
شایع‌ترین علائم فشار خون بالا:
- سردرد و سرگیجه
- حالت تهوع و استفراغ
- تاری دید یا دوبینی
- تپش قلب یا ضربان‌های قوی و نامنظم قلب
- تنگی نفس
علائم فشار خون بالا در کودکان
- سردرد
- خستگی
- تاری دید
- خونریزی از بینی
- فلج بل (Bell's palsy) یا ناتوانی در کنترل ماهیچه‌های یک طرف صورت
علائم فشار خون بالا در کودکان بسیار کم سن و نوزادان
- تشنج
- تحریک‌پذیری
- بی‌حسی
- اختلال در تنفس
- بازماندن از رشد
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر هر کدام از علائم بالا را مشاهده کردید حتما به پزشک مراجعه کنید. ممکن است موارد بالا، علائم مربوط به مشکل دیگری یا عوارض منفی داروها باشد. در این حالت، شاید نیاز باشد که داروی دیگری برای شما تجویز شود که عوارض کمتری برای‌تان داشته باشد.
نکته مهم
"وقتی متوجه شدید که فشار خون بالا دارید، باید برای همیشه فشار خونتان را کنترل و درمان کنید. این احتمال وجود دارد که فشار خون شما به حالت عادی برگردد، ولی خیلی به ندرت این اتفاق رخ می‌دهد. داروها و تغییراتی که در سبک زندگی به وجود می‌آورید باید مداوم باشند تا بتوانید همیشه فشار خونتان را ثابت نگه دارید."
فشار خون پایین چیست؟
عموما افرادی که همیشه دچار کاهش فشار خون هستند کسل بوده و هر از گاهی هم از حال می‌روند و بدن آن ها سست می شود و باید آنها را به بیمارستان رساند تا با تزریق سرم و... بهبودی‌شان حاصل شود. برای فشار خون پایین در این افراد شاید دلیل خاصی نتوان پیدا کرد، اما فشار خون پایین یعنی وقتی که فشار خون سیستولی کمتر از 90 میلی‌متر جیوه باشد. ولی وقتی به کمتر از 80 میلی‌متر جیوه می‌رسد حتما با عوارضی همراه خواهد بود. افرادی که فشار خون پایین دارند معمولا خانم‌های جوان و بسیار لاغر اندام هستند که بدنشان به این وضع عادت دارد، ولی ممکن است در اثر شرایطی خاص افت فشار بیشتر از قبل و دارای علائمی باشد.
علل فشار خون پایین
از جمله علل فشار خون پایین از دست دادن خون زیاد از بدن می‌باشد، همچنین از دیگر علل فشار خون پایین می‌توان به عفونت‌های شدید یا واکنش‌های آلرژیک اشاره کرد.
شرایط پزشکی که می‌تواند از جمله علل فشار خون پایین باشد
بارداری:
از آنجا که سیستم گردش خون به سرعت در طول حاملگی گسترش می یابد، فشار خون به احتمال زیاد کاهش می یابد. این حالت طبیعی است و پس از تولد، فشار خون معمولا به سطح قبل از بارداری باز می گردد.
مشکلات غدد درون ریز:
شرایط تیروئید مانند بیماری پاراتیروئید، نارسایی آدرنال (بیماری آدیسون)، قند خون پایین (هیپوگلیسمی) و در برخی موارد دیابت می تواند احتمال فشار خون پایین را افزایش دهد.
مشکلات قلبی:
برخی از بیماری های قلبی که می توانند به فشار خون پایین منجر شوند شامل ضربان قلب بسیار کم (برادی کاردی)، مشکلات دریچه های قلب، نارسایی قلبی و حمله قلبی.
کم آبی بدن:
از جمله علل فشار خون پایین کم آبی بدن است که می تواند موجب ضعف، سرگیجه و خستگی شود. تب، استفراغ، اسهال شدید، مصرف بیش از حد دیورتیک ها و ورزش های شدید می تواند منجر به کم آبی شود.
عفونت شدید:
از دیگر علل فشار خون پایین می توان به عفونت شدید (سپتیکمی) اشاره کرد. هنگامی که یک عفونت در بدن وارد جریان خون می شود، می تواند منجر به کاهش خطرناک فشار خون شود که به آن شوک سپتیک می گویند.
از دست دادن خون:
یکی دیگر از علل فشار خون پایین از دست دادن خون است، یک آسیب عمده یا خونریزی داخلی، مقدار خون را در بدن کاهش می دهد و منجر به کاهش شدید فشار خون می شود.
واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی):
منشاء مشترک این واکنش شدید و بالقوه و تهدید کننده زندگی عبارت است از: غذاها، داروهای خاص و نیش حشرات.
آنافیلاکسی می تواند مشکلات تنفسی، خارش، گلودرد و کاهش خطرناکی از فشار خون ایجاد کند.
مصرف بعضی از داروها نیز می توانند از علل فشار خون پایین باشند.
کمبود مواد مغذی در رژیم غذایی مانند فقدان ویتامین های B-12 و فولات نیز می توانند از علل فشار خون پایین باشد.
فشار خون شامل علائمی از جمله موارد زیر می باشد:
- بی‌حالی شدید همراه با ضعف
- سرگیجه، سیاهی‌رفتن چشم
- اختلال در سطح هوشیاری
- عارضه‌ای به نام سنکوب
- بعضی از بیماری‌های قلبی ـ عروقی یا ریوی هم باعث افت فشار خون می‌شوند.
کاهش فشار خون ممکن است ناشی از خونریزی خیلی زیاد هم باشد، مثل فردی که در اثر تصادف دچار خونریزی داخلی شده یا گلوله خورده یا دچار اختلال انعقادی است.
خونریزی از این نوع بسیار خطرناک است و سریع باعث کاهش حجم خون، افت فشار خون و حتی مرگ می‌شود. بعضی از بیماری‌ها مانند: اسهال و استفراغ نیز باعث کاهش آب بدن، کاهش حجم خون و کاهش فشار خون می‌شوند به همین دلیل همیشه توصیه می‌شود آب بدن بیمار به سرعت جایگزین شود و بیماران مبتلا به اسهال و استفراغ مایعات بیشتری مصرف کنند.
اگر فشار خون شما همیشه پایین است و شما هیچ کدام از علائم بالا را ندارید، معمولا هیچ دلیلی برای نگرانی وجود ندارد. طبیعی است که فشار خون شما در طول زمان افزایش پیدا کند و بدن شما معمولا قادر به فشار خون شما به حالت عادی است. اگر فشار خون شما به طور ناگهانی کاهش پیدا کند و علائمی مانند: سرگیجه را تجربه کردید، باید حتما برای تشخیص علل و عوامل فشار خون پایین به پزشک مراجعه کنید.
