ویتامین K یکی از ریزمغذی‌های ضروری است که همانند سایر ویتامین‌ها نقشی اساسی در عملکرد صحیح و سلامت بدن دارد. باتوجه‌ به نقش بسیار بالای این ویتامین در انعقاد خون، ویتامین k به‌عنوان ویتامین انعقاد خون نیز شناخته می‌شود.

ویتامین k چیست؟

ویتامین K گروهی از ویتامین های محلول در چربی را شامل می شود که ساختارهای شیمیایی مشابهی دارند. این ویتامین به صورت تصادفی در دهه‌های 1920 و 1930، پس از این که رژیم‌های غذایی با محدودیت‌های خاص در حیوانات منجر به خونریزی بیش از حد شد، کشف گردید. این ویتامین نقش مهمی در سلامت استخوان ها و انعقاد خون ایفا می کند. ویتامین کا موجود در مواد غذایی غالبا از دو نوع فیلوکینون (ویتامین( K1  و مناکینون (ویتامین (K2 می باشند.

 منابع فیلوکینون شامل سبزیجات برگ سبز مانند: کلم، کلم بروکلی، کاهو، اسفناج، روغن سویا و کانولا است که حدود 75 تا 90 درصد کل ویتامین K مصرفی انسان را تشکیل می‌دهد و مناکینون در برخی از منابع حیوانی همانند: گوشت، لبنیات، تخم مرغ و غذاهای تخمیر شده یافت می شود. فیلوکینون پس از مصرف، توسط باکتری‌های روده بزرگ به شکل ذخیره‌ ای آن یعنی ویتامین K2 تبدیل می شود. ویتامین Kاز طریق روده کوچک جذب شده و در بافت چربی و کبد ذخیره می شود.

ویتامین K را در سراسر بدن از جمله قلب، کبد، مغز، پانکراس و استخوان می توان پیدا کرد. از آن جایی که ویتامین کا خیلی سریع تجزیه و از طریق ادرار یا مدفوع دفع می شود، حتی در اثر مصرف مقادیر زیاد به ندرت به سطوح سمی در بدن می رسد. با این حال میزان توصیه شده مصرف روزانه مکمل های حاوی ویتامین K به سن و جنسیت فرد بستگی دارد. این میزان برای بانوان 19 سال و بالاتر 90 میکروگرم و مردان 19 سال و بالاتر 120 میکروگرم در روز می باشد. از آن جایی که این ویتامین محلول در چربی است، برای بهبود جذب آن بهتر است؛ مواد غذایی و یا مکمل های حاوی ویتامین K را با مقداری چربی مصرف نمایید. به عنوان مثال؛ برای جذب بهتر ویتامین کا موجود در سالاد کلم و یا کاهو همراه با آن روغن زیتون و یا آووکادو میل نمایید.!

فواید ویتامین k:

ویتامین K به دلایل گوناگونی برای بدن مفید و با ارزش است که از فواید آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

سلامت قلب

ویتامین K ممکن است با جلوگیری از معدنی‌شدن خون به حفظ فشارخون پایین‌تر کمک کند که درنتیجۀ آن قلب قادر خواهد بود خون را با راحتی و آزادی بیشتر در رگ‌ها پمپاژ کند. معدنی‌شدن خون درنتیجۀ افزایش سن به‌ صورت طبیعی رخ خواهد داد و یکی از فاکتورهای ریسک اصلی بیماری‌های قلبی به شمار می رود. علاوه بر سلامت قلب، نشان داده شده است که مصرف کافی ویتامین کا می‌تواند ریسک سکته مغزی را نیز تا حد زیادی کاهش دهد.

لخته شدن خون

عملکرد اصلی ویتامین K کمک به لخته شدن خون است. ویتامین K ترکیباتی را که به عنوان فاکتورهای انعقادی شناخته می‌شوند برای لخته شدن و انعقاد خون مهیا می‌کند. بدون ویتامین K خون شما به درستی لخته نمی‌شود. اگر داروهای خاصی برای رقیق کردن خون خود مصرف می‌کنید، ممکن است پزشک به شما توصیه کند که مصرف غذاهای غنی از ویتامین K را کمتر کنید. ویتامین K بر عملکرد این داروها تأثیر به سزایی دارد.

درمان پوکی استخوان

تحقیقات درمورد تأثیرات مصرف مکمل‌های ویتامین K در جلوگیری از پوکی استخوان و بیماری‌های عروق کرونری قلب جریان دارد و هنوز نتیجه‌ای قطعی در این زمینه به دست نیامده است.

بااین‌حال یک تحقیق معتبر در کشور ژاپن نشان داد که، مصرف مکمل‌های ویتامین K ممکن است باعث کاهش خطر شکستگی لگن و ستون فقرات در خانم‌ها پس از سن یائسگی شود. ازاین‌رو درمان با مکمل‌های ویتامین K در ژاپن و برخی کشورهای شرق آسیا درمورد پوکی استخوان انجام می‌شود؛ اما، سازمان غذا و داروی امریکا این درمان را توصیه نمی‌کند.

سلامت شناختی

افزایش سطح ویتامین K خون موجب بهبود حافظه اپیزودیک در افراد مسن می‌شود. در یک مطالعه، افراد سالم بالای 70 سال با بالاترین سطح ویتامین K1 خون، بالاترین عملکرد حافظه اپیزودیک کلامی را داشتند.

پیشگیری از بیماری هموراژیک در نوزادان

 تزریق این ویتامین می‌تواند در جلوگیری از مشکلات خونریزی در نوزادان با سطوح پایین ویتامین K نقش به سزایی را ایفا کند.

علت کمبود ویتامین k:

نوزادان به دلیل موارد زیر مستعد کمبود ویتامین K هستند:

- روده نوزاد در چند روز اول زندگی عقیم است.

- کبد نوزاد از نظر سنتز پروترومبین نابالغ است.

- جفت، لیپیدها و ویتامین K را خیلی ضعیف منتقل می‌کند.

- شیر مادر ویتامین K کمی دارد و حاوی حدود ۲.۵ میکروگرم در لیتر است.

در بزرگسالان، کمبود این ویتامین می‌تواند علت های زیر را داشته باشد:

- مصرف دوزهای بسیار بالای ویتامین A یا E

- مصرف داروهای رقیق‌کننده یا داروهای ضد انعقاد خون که مانع از لخته ‌شدن خون می‌شوند، اما فعال شدن ویتامین K را مهار می‌کنند.

- سوء جذب چربی به دلیل انسداد صفراوی، اختلالات سوء جذب، فیبروز کیستیک یا برداشتن روده کوچک.

- استفاده از داروهای ضد انعقاد کومارینی. داروهای ضد انعقاد کومارین در سنتز پروتئین‌های انعقادی وابسته به ویتامین K در کبد اختلال ایجاد می‌کنند.

- مصرف برخی از آنتی بیوتیک‌ها (به ویژه برخی از سفالوسپورین‌ها و سایر آنتی‌بیوتیک‌های گسترده‌ اثر، سالیسیلات‌ها، مگادوز ویتامین E و نارسایی کبدی(.

همچنین باید بدانید که مصرف ناکافی این ویتامین بعید است که علائمی به وجود آورد. برای تشخیص کمبود این ویتامین، پزشک باید سوابق پزشکی شما را بداند تا متوجه شود که آیا در معرض خطر کمبود این ویتامین هستید یا خیر. افراد در معرض خطر، عموماً افراد زیر هستند:

- در جذب چربی مشکل دارند.

- آنتی بیوتیک مصرف می‌کنند.

- داروهای ضد انعقاد مصرف می‌کنند.

علائم کمبود ویتامین k:

کمبود ویتامین K در بزرگسالان سالم بسیار کمتر است و به طور معمول فقط در افرادی که سوء تغذیه شدید یا سوء جذب دارند و بعضی اوقات در افرادی که داروی وارفارین مصرف می کنند، پدیدار می شود. همچنین مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در بلندمدت می‌تواند متابولیسم ویتامین K را متوقف کند. از آنجایی که ویتامین کا از جفت عبور نمی‌کند و مقادیر آن در شیر مادر نیز کم است، نوزادان تازه متولدشده ممکن است دچار کمبود این ویتامین باشند و در صورتی که مکمل ویتامین کا به آن ها نرسد، احتمال دارد دچار خونریزی شوند.

شایع‌ترین علائم کمبود ویتامین K شامل موارد زیر است

- پوکی استخوان

- کاهش تراکم استخوان

- طولانی‌شدن زمان انعقاد خون

- خون‌ریزی داخلی

- خون‌ریزی

- کبودی پوست

- دیابت

ویتامین k را چگونه دریافت کنیم؟

میزان ویتامین کا توصیه ‌شده فقط بر اساس ویتامین K1 و برای زنان بالغ 90 میکروگرم در روز و برای مردان بالغ 120 میکروگرم در روز است. این میزان ویتامین K با اضافه کردن یک فنجان اسفناج به املت یا سالادتان یا افزودن یک فنجان کلم بروکلی یا کلم غنچه‌ای در کنار شام‌تان قابل دریافت است. علاوه بر این، مصرف این مواد با یک منبع چربی مانند: زرده تخم‌مرغ یا روغن زیتون به بدن شما کمک می‌کند تا ویتامین کا را بهتر جذب کند. در حال حاضر هیچ توصیه‌ای در مورد میزان مصرف ویتامین K2 وجود ندارد. پس بهتر است سعی کنید انواع غذاهای سرشار از ویتامین K2 را در رژیم غذایی خود بگنجانید و به طور کلی رژیم غذایی متنوعی داشته باشید.

برخی از مطالعات که در ژاپن صورت گرفته است، نشان می‌دهند که مکمل‌های ویتامین K1 یا ویتامین K2 تراکم مواد معدنی استخوان را بهبود می‌بخشد و مطالعات اندکی کاهش خطر شکستگی استخوان را نیز نشان می‌دهند. مکمل‌های ویتامین K نسبتاً بی‌خطر هستند و بسیاری از افراد از آن ها استفاده می کنند. افرادی که داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین مصرف می‌کنند، نباید ویتامین K را بدون توصیه استفاده کنند؛ زیرا ویتامین K می‌تواند اثرات این داروها را معکوس کند.

عوارض مصرف بی رویه ویتامین k:

در حالی که مصرف بیش از حد ویتامین‌ها به طور طبیعی با یک رژیم غذایی متعادل دشوار است، مکمل‌های ویتامین می‌توانند عواقب منفی داشته باشند. ویتامین K یک ماده مغذی محلول در چربی است که برای لخته شدن خون، استخوان‌های سالم و سایر عملکردهای بدن حائز اهمیت است. به ندرت پیش می‌آید که با خوردن چیزهایی مانند کلم بروکلی در مصرف ویتامین K زیاده‌ روی کنید. اما به صورت مکمل، می‌تواند باعث ایجاد لخته‌های خونی شود که در صورت مصرف بیش از حد می‌تواند حملات قلبی و سکته را به همراه داشته باشد.

اثرات مسمومیت با دوز بالای ویتامین K به شرح زیر است:

- کم‌خونی ناشی از تخریب گلبول‌های قرمز خون در نوزادان نارس

- آسیب کبدی

- خون‌ریزی لکه‌ای در بزرگسالان

- تخریب کلیه

- مصرف دوز بالای 500 میکروگرم روزانه، با ضایعات پوستی همراه است.

اما در نهایت مرگ  ناشی از مصرف دوز زیاد این ویتامین به ندرت رخ می دهد.