به فشاری که خون به دیواره های سرخرگ وارد می کند، فشار خون می گویند. پرفشاری خون یا فشار خون بالا زمانی رخ می دهد که فشار وارد شده بر دیواره رگ ها بیشتر از حد طبیعی باشد. پزشکان به فشار خون بالایی که به درمان های پزشکی پاسخ نمی دهد، فشار خون مقاوم به درمان می گویند.

با گذشت زمان، افزایش فشار می تواند به دیواره شریان آسیب رسانده و به تجمع پلاک منجر شود. در نهایت، تجمع پلاک باعث باریک و تنگ شدن عروق و کاهش جریان خون می شود. وقتی خونرسانی به قلب یا مغز کاهش پیدا کند، خطر بروز بیماری قلبی یا سکته مغزی بیشتر می شود. یک فرد مبتلا به فشار خون بالا باید برای درمان این بیماری سبک زندگی خود را تغییر دهد و احتمالا چند نوع دارو مصرف کند. در این مقاله درباره فشار خون مقاوم به درمان، علائم و علل احتمالی بروز آن، نحوه درمان و موارد دیگر صحبت می کنیم. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.

فشار خون مقاوم به درمان چیست؟

فشار خون مقاوم به درمان زمانی اتفاق می ‌افتد که فشار خون فرد بالاتر از حد طبیعی باشد و حتی وقتی بیمار سه مورد از داروهای کاهنده فشار خون زیر را با حداکثر دوز مصرف می‌ کند، کاهش پیدا نکند:

- مسدود کننده های کانال کلسیم

- مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین

- مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین

- داروهای دیورتیک یا ادرارآور

اگر بیمار برای رسیدن به فشار خون مناسب به چهار دارو یا بیشتر نیاز داشته باشد، پزشک مشکل او را پرفشاری خون مقاوم به درمان تشخیص می دهد. طبق دستورالعمل های فعلی، فشار خون بالا به صورت زیر طبقه بندی می شود:

- فشار خون افزایش یافته: فشار خون سیستولیک 120 تا 129 میلی متر جیوه و فشار خون دیاستولیک 80 میلی متر جیوه.

- مرحله 1 فشار خون بالا: فشار خون سیستولیک 130 تا 139 میلی متر جیوه یا فشار خون دیاستولیک 80 تا 89 میلی متر جیوه.

- مرحله 2 فشار خون بالا: فشار خون سیستولیک بالاتر از 140 میلی متر جیوه یا فشار خون دیاستولیک بالاتر از 90 میلی متر جیوه.

علائم پرفشاری خون

در بیشتر موارد، فشار خون بالا بدون علامت است و تا زمانی که فرد فشار خون خود را اندازه گیری نکند یا به مشکلات قلبی-عروقی مبتلا نشود، از وجود آن بی خبر است. به همین دلیل، اندازه گیری فشار خون در فواصل زمانی منظم اهمیت زیادی دارد. با این حال اگر فردی بحران فشار خون را تجربه کند، ممکن است دچار سردرد، درد قفسه سینه، خونریزی بینی و تنگی نفس شود. وقتی فشار خون بیمار بعد از 6 ماه درمان با سه نوع دارو کاهش پیدا نمی کند، پزشک تشخیص فشار خون مقاوم به درمان را برای او مطرح می کند.

علت فشار خون مقاوم به درمان

در بیشتر موارد، علت بروز این مشکل نامشخص است. گاهی اوقات، فشار خون مقاوم به طور ثانویه و به دلیل ابتلا به سایر بیماری ها رخ می دهد. به گفته انجمن قلب آمریکا (AHA)، آلدوسترونیسم اولیه که با تولید بیش از حد آلدوسترون توسط غدد فوق کلیوی مشخص می شود، شایع ترین علت پایین نیامدن فشار خون با قرص است. آلدوسترون هورمونی است که روی توانایی بدن در تنظیم فشار خون تاثیر می گذارد و به اندام هایی مانند کلیه که میزان سدیم خون را افزایش می دهند، سیگنال می فرستد. سایر علل زمینه ای فشار خون مقاوم به درمان عبارتند از:

- مشکلات خواب، مانند آپنه انسدادی خوا

- تجمع پلاک در عروق خونی کلیه ها که می تواند به تنگی شریان کلیوی منجر شود

- مصرف زیاد نوشیدنی های الکلی

- استفاده از مواد مخدر

- ابتلا به چاقی

- وجود ناهنجاری در هورمون های تنظیم کننده فشار خون مانند کم کاری تیروئید و پرکاری تیروئید

عوامل خطر فشار خون مقاوم به درمان

حدود 10 درصد از بیماران مبتلا به فشار خون بالا به نوع مقاوم این بیماری دچار می شوند. عوامل خطر فشار خون بالا و فشار خون مقاوم به درمان مشترک بوده و شامل موارد زیر می شود:

- چاقی

- دیابت

- ورزش نکردن یا نداشتن فعالیت بدنی

- سیگار کشیدن

درمان فشار خون بالا

درمان پرفشاری خون مقاوم به درمان بسته به علت زمینه ای بروز آن متفاوت است. به عنوان مثال، اگر پزشک متوجه شود که فرد به بیماری دیگری مبتلا است که باعث افزایش فشار خون شده است، باید علاوه بر کاهش فشار خون بیماری زمینه ای را هم درمان کند. رایج ترین توصیه برای درمان فشار خون بالا اصلاح سبک زندگی است که شامل موارد زیر می شود:

- ترک سیگار

- پرهیز از مصرف نوشیدن های الکلی

- کاهش مصرف سدیم (نمک)

- پیروی از رژیم غذایی سالم

- افزایش فعالیت بدنی

- مدیریت استرس

همچنین پزشک داروهای فرد را بررسی کرده و احتمالا ترکیب‌ های مختلفی از  آن ها را پیشنهاد می کند.

تشخیص فشار خون بالا

پزشک برای تشخیص فشار خون مقاوم به درمان موارد زیر را انجام می دهد:

- معاینه بدنی

- بررسی تاریخچه پزشکی و سلامتی بیمار

- اندازه گیری فشار خون

- توصیه به انجام آزمایش برای شناسایی بیماری هایی که می توانند روی فشار خون تاثیر داشته باشند

علاوه بر این، ممکن است پزشک با استفاده از تست های زیر آسیب دیدگی اندام های مختلف بدن را در اثر افزایش فشار خون بررسی کند:

- نوار قلب (EKG)

- تصویربرداری از قفسه سینه با اشعه ایکس

- اکوکاردیوگرافی

- آزمایش ادرار

- معاینه فوندوسکوپی چشم (معاینه شبکیه چشم) برای بررسی رگ های خونی آسیب دیده در چشم

عوارض فشار خون بالا

فشار خون بالا می تواند به سکته مغزی، نارسایی قلبی و حمله قلبی منجر شود. وقتی فشار خون به طور مداوم بالا باشد، به دیواره شریان ها آسیب  می رساند و احتمال تشکیل پلاک را در آن ها افزایش می دهد. پلاک هایی که در داخل عروق ایجاد می شوند می تواند باعث انسداد جزئی یا کامل آن ها شده و جریان خون را کاهش دهند. اگر انسداد در نزدیکی مغز رخ دهد، بیمار دچار سکته مغزی شود. انسدادهایی که در نزدیکی قلب رخ می دهند احتمال بروز حمله قلبی را بالا می برند.

تحقیقات نشان می دهد که بیماران مبتلا به فشار خون مقاوم به درمان بیش از دیگران در معرض ابتلا به انفارکتوس میوکارد یا حمله قلبی، سکته مغزی، نارسایی قلبی و بیماری شریان محیطی قرار دارند. فردی که به پرفشاری خون مقاوم مبتلا است باید برای مدیریت فشار خون خود با پزشک همکاری کند. مدیریت موفقیت آمیز این بیماری می تواند احتمال بروز عوارض جدی آن را کاهش دهد.

تفاوت فشار خون مقاوم به درمان با فشار خون مقاوم به درمان کاذب

فشار خون مقاوم به درمان کاذب به افزایش فشار خونی گفته می شود که به نظر می رسد به درمان های موجود پاسخ نمی دهد، اما معمولا این مشکل به دلایل زیر رخ می دهد:

- پزشک یا شخصی که فشار خون را اندازه گیری می کند به اشتباه میزان آن را بالا اعلام می کند

- فشار خون به دلیل استفاده از داروی نامناسب، دوز ناکافی دارو یا عدم پایبندی به درمان بهبود نمی یابد

اندازه گیری دقیق تر فشار خون، تنظیم دوز دارو یا افزایش پایبندی به برنامه درمانی توصیه شده توسط پزشک می تواند به درمان پرفشاری خون کاذب کمک کند.

 چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر علیرغم اصلاح سبک زندگی و مصرف داروهای تجویز شده همچنان فشار خون شما بالا است، باید با پزشک مشورت کنید. چراکه ممکن است این وضعیت نشان دهنده ابتلا به یک بیماری زمینه ای باشد. شما باید یک دستگاه فشارسنج خانگی تهیه کنید تا بتوانید در منزل فشار خون خود را به طور منظم کنترل کنید. اگر علائم جدیدی را تجربه کردید یا علائم شما بدتر شدند باید با پزشک تماس بگیرید و در صورت مشاهده علائم حمله قلبی یا سکته مغزی فورا به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.

نقش سبک زندگی در کنترل فشار خون

عوارض کنترل نکردن فشار خون جدی است. سکته مغزی، نارسایی قلبی، حمله قلبی و آسیب کلیوی همگی با فشار خون بالا مرتبط هستند. با ایجاد بعضی تغییرات در سبک زندگی خود می توانید از این عوارض جلوگیری کرده و فشار خونتان را کاهش دهید. همه افراد مبتلا به فشار خون بالا، صرف نظر از اینکه دارو مصرف می کنند یا خیر، باید از توصیه های سبک زندگی پیروی کنند.

بیشتر بخوانید: سازمان جهانی بهداشت 92 مورد ابتلا به آبله میمون در 12 کشور جهان را تایید کرد

رژیم غذایی خود را تغییر دهید

برای کنترل فشار خون باید میزان دریافت سدیم و نمک را کاهش دهید. اگر به دقت روی برچسب محصولات غذایی را بخوانید، متوجه می شوید که سدیم تقریبا در همه آن ها یافت می شود. این در حالی است که بدن برای حفظ عملکردهای خود فقط به مقدار کمی سدیم نیاز دارد.

اگر فشار خون شما بالاتر از حد طبیعی است، باید میزان مصرف سدیم را به کمتر از 1500 میلی گرم در روز برسانید. برای این کار باید میزان مصرف سبزیجات و میوه های تازه، غلات کامل و پروتئین بدون چربی را افزایش دهید و کمتر از غذاهای آماده، فرآوری شده و فست فود استفاده کنید. همچنین می توانید رژیم غذایی مدیترانه ای را امتحان کنید که سرشار از غذاهای سالم است.

سیگار نکشید

احتمالا می دانید که سیگار برای سلامتی مضر است و خطر ابتلا به بسیاری از بیماری ها را افزایش می دهد. ترک سیگار یکی از بهترین کارهایی است که می توانید برای محافظت از قلب و عروق خود انجام دهید. شواهد حاکی از آن است که ترک سیگار تاثیر فوری روی فشار خون دارد.

استرس خود را کاهش دهید

معمولا ما به راحتی به دیگران توصیه می کنیم که استرس خود را کاهش دهند، اما وقتی در زندگی خودمان با استرس مواجه می شویم، نمی دانیم چگونه با آن مقابله کنیم. شما نمی توانید رویدادهای خارجی را کنترل کنید، اما می توانید یاد بگیرید که چگونه واکنش خود را نسبت به آن ها مدیریت کنید. به عنوان مثال، بعضی از تکنیک ‌های تنفسی می‌ توانند به کاهش سطح کلی استرس کمک کنند. حتی 5 تا 10 دقیقه یوگا یا مدیتیشن هم می تواند مفید باشد و تفاوت زیادی در سطح استرس شما ایجاد کند.

علاوه بر این، برنامه روزانه خود را بررسی کرده و کارهای غیرضروری را که باعث استرس شما می شوند، حذف کنید. شما باید به دنبال راهی برای افزایش آرامش خود بگردید و زمان کافی برای استراحت کردن و پرداختن به سرگرمی های مورد علاقه‌تان در نظر بگیرید.

به طور منظم ورزش کنید

نقش فعالیت بدنی در کنترل فشار خون بالا غیرقابل انکار است. ورزش های هوازی مانند پیاده روی سریع، دویدن، شنا و دوچرخه سواری سلامت قلب را بهبود می بخشند و به حفظ وزن در محدوده سالم کمک می کنند. همچنین در کاهش استرس موثر هستند. تحقیقات نشان می دهد که حتی اگر میزان فعالیت بدنی خود به میزان اندک افزایش دهید، می توانید به کاهش فشار خون کمک کنید.

اگر در گذشته سعی کرده اید به طور منظم ورزش کنید و در این کار ناموفق بوده اید، باید ورزشی را انتخاب کنید که از انجام آن لذت ببرید. به عنوان مثال، ممکن است شما از دویدن متنفر باشید، اما از پیاده روی در طبیعت یا شنا کردن لذت ببرید. مهمترین بخش ورزش، پیدا کردن فعالیتی است که به اندازه کافی به آن علاقه مند باشید. اگر در حین ورزش علائمی مانند درد قفسه سینه، تپش قلب یا تنگی نفس را تجربه کردید، فعالیت را متوقف کرده و با پزشک مشورت کنید.

وزنتان را در محدوده سالم حفظ کنید

اگر اضافه وزن دارید، حتی چند کیلو کاهش وزن هم می تواند فشار خون شما را کاهش دهد. طبق تحقیقات، در افرادی که 5 کیلو وزن کم می کنند، فشار خون سیستولیک حدود 7 میلی متر جیوه کاهش پیدا می کند.

کلام پایانی

فشار خون مقاوم به درمان زمانی اتفاق می ‌افتد که فشار خون فرد علیرغم مصرف سه نوع دارو با حداکثر دوز همچنان بالا باقی بماند یا بیمار برای رسیدن به فشار خون مورد نظر به حداقل چهار دارو نیاز داشته باشد. در بیشتر موارد علت بروز این مشکل ناشناخته است، اما در تعداد کمی از افراد از ابتلا به یک بیماری زمینه ای ناشی می شود. بعد از اینکه فشار خون مقاوم به درمان تشخیص داده شد، بیمار باید برای تنظیم دوز داروهای خود و اصلاح سبک زندگی با پزشک همکاری کند.