شواهد حاکی از آن است که در بیماری های التهابی روده (IBD) به ویژه بیماری کرون، سوء تغذیه از شیوع بالایی برخوردار است. به طوریکه، 20 تا 85 درصد افراد مبتلا به IBD با مشکل سوء تغذیه روبرو هستند. از سوی دیگر، 60 درصد این بیماران معتقدند که رژیم غذایی نقش مهمی در کنترل علائم IBD دارد. اما متاسفانه تعداد کمی از آن ها درباره رژیم غذایی خود با متخصصان تغذیه مشورت می کنند.

بیماری کرون ممکن است به دلیل سوء جذب، محدودیت های غذایی و وجود علائمی مثل اسهال باعث کمبود مواد مغذی در بدن شود. به همین دلیل، در بسیاری از مبتلایان به این بیماری کمبود مواد مغذی ضروری مثل آهن، کلسیم و ویتامین D مشاهده می شود.  اگر می خواهید بدانید افراد مبتلا به بیماری کرون در معرض کمبود کدام مواد مغذی قرار دارند و همچنین درباره علائم کمبود این مواد مغذی اطلاعات بیشتری به دست آورید، این مقاله را تا انتها دنبال کنید.

بیماری کرون چیست؟

بیماری کرون، یک بیماری مزمن است که باعث التهاب دستگاه گوارش می شود. این بیماری می تواند دردناک و ناتوان کننده بوده و زندگی فرد را در معرض خطر قرار دهد. بیماری کرون می تواند روی هر قسمت از دستگاه گوارش از دهان گرفته تا مقعد، تاثیر داشته باشد. این بیماری در درجه اول روده ها را درگیر می کند، اما ممکن است پوست، مفاصل، استخوان ها، چشم ها، کلیه ها و کبد را هم تحت تاثیر قرار دهد. بیماری کرون در هر سنی می تواند رخ دهد؛  اما معمولا علائم آن از دوران کودکی و اوایل بزرگسالی شروع می شود.

علائم بیماری کرون بسته به اینکه کدام قسمت از دستگاه گوارش را درگیر کرده، متفاوت است. با این حال، بیشتر افراد مبتلا به بیماری کرون علائم زیر را تجربه می کنند:

درد: میزان درد بین افراد مختلف، متفاوت بوده و بستگی به محل التهاب در روده دارد. معمولا افراد مبتلا به بیماری کرون در قسمت پایین و راست شکم احساس درد دارند.

زخم روده: وجود زخم در روده ممکن است به خونریزی منجر شود. اگر خونریزی رخ دهد، احتمال دارد بیمار در مدفوع خود خون مشاهده کند.

زخم دهان: ایجاد زخم در دهان، یکی از شایع ترین علائم بیماری کرون به شمار می رود.

اسهال: شدت اسهال می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. گاهی اوقات ممکن است اسهال با خون، مخاط یا چرک همراه باشد.

خستگی: غالبا افراد مبتلا به بیماری کرون دچار خستگی می شوند. ممکن است خستگی با تب همراه باشد.

تغییر اشتها: گاهی اوقات این بیماران دچار کاهش اشتها می شوند.

کاهش وزن: کاهش اشتها می تواند به کاهش وزن منجر شود.

کم خونی: بروز خونریزی در مبتلایان به بیماری کرون، از دلایل کم خونی محسوب می شود.

خونریزی از رکتوم (راست روده) و فیشر آنال (شقاق مقعد): پوست مقعد ترک خورده و باعث درد و خونریزی می شود.

در حال حاضر، هیچ درمان شناخته شده ای برای بیماری کرون وجود ندارد. اما با روش های مختلف می توان دفعات عود بیماری را کاهش داد. برای درمان بیماری کرون از دارو درمانی، جراحی و اصلاح رژیم غذایی کمک گرفته می شود. هدف از درمان، کنترل التهاب، حل مشکلات تغذیه ای و تسکین علائم بیماری است.

چه ارتباطی بین بیماری کرون و تغذیه وجود دارد؟

بیماری کرون باعث التهاب دستگاه گوارش می شود. اگرچه التهاب می تواند هر قستی از دستگاه گوارش را درگیر کند، اما معمولا روده کوچک و ابتدای روده بزرگ را تحت تاثیر قرار می دهد. التهاب باعث سوء جذب می شود؛ یعنی هضم و جذب مواد غذایی را در دستگاه گوارش با مشکل روبرو می کند. سوء جذب می ‌تواند به کمبود ویتامین ها، مواد معدنی و سایر مواد مغذی منجر شود. این موضوع باعث می شود که سلامتی این بیماران بیش از پیش در معرض خطر قرار بگیرد. به غیر از التهاب، بعضی علائم بیماری کرون هم می توانند در بروز سوء تغذیه نقش داشته باشند. از این علائم می توان به موارد زیر اشاره کرد:

اسهال شدید: اسهال باعث کاهش آب بدن، کاهش وزن و همچنین کاهش مواد مغذی و الکترولیت ها از جمله سدیم، منیزیم، پتاسیم، روی و فسفر می شود.

خونریزی از رکتوم: در مبتلایان به بیماری کرون وجود زخم در دستگاه گوارش می تواند به خونریزی منجر شود. خونریزی، یکی از دلایل مهم کمبود آهن و کم خونی به شمار می رود.

درد شکم و حالت تهوع: ابتلا به مشکلات گوارشی اشتهای افراد مبتلا به بیماری کرون را کاهش می دهد. در نتیجه، این بیماران ممکن است به اندازه کافی غذا نخورده و مواد مغذی مورد نیاز بدن شان تامین نشود.

آیا مبتلایان به بیماری کرون کالری کافی دریافت می کنند؟

کاهش وزن، یکی از مشکلاتی است که ممکن است افراد مبتلا به بیماری کرون با آن روبرو شوند. شواهد علمی نشان می دهد که 57 درصد از این بیماران قبل از تشخیص بیماری کرون توسط پزشک مقدار قابل توجهی از وزن خود را از دست می دهند. غالبا کاهش وزن بعد از تشخیص بیماری هم ادامه پیدا می کند.

به پروتئین ها، کربوهیدرات ها و چربی های موجود در مواد غذایی، درشت مغذی گفته می شود. شواهد نشان می دهد که ممکن است افراد مبتلا به بیماری کرون به اندازه کافی کالری یا درشت مغذی دریافت نکنند. چون بسیاری از آن ها دچار اسهال می شوند؛ از طرف دیگر، ممکن است به منظور کنترل علائم بیماری حجم غذای مصرفی خود را کاهش دهند. این موضوع باعث می شود که این افراد کالری یا درشت مغذی کمتری دریافت کنند. هنگامی که بیمار به  اندازه کافی کالری، پروتئین و سایر مواد مغذی ضروری را مصرف نمی کند، سوء تغذیه پروتئین- انرژی رخ می دهد. سوء تغذیه پروتئین- انرژی ممکن است به سارکوپنی (از دست دادن توده عضلانی و کاهش قدرت آن) منجر شود.

مبتلایان به بیماری کرون در معرض کمبود کدام مواد مغذی قرار دارند؟

طبق تحقیقات، این احتمال وجود دارد که افراد مبتلا به بیماری کرون با کمبود ویتامین ها و مواد مغذی زیر روبرو شوند:

آهن

افراد مبتلا به بیماری کرون به دلیل خونریزی از رکتوم و دریافت ناکافی آهن به کمبود آهن مبتلا می شوند. کمبود آهن با علائمی مثل ضعف، خستگی، اختلال تمرکز، مشکل در به خاطر سپردن موضوعات مختلف، افزایش احتمال ابتلا به عفونت ها وعدم تحمل سرما مشخص می شود. پزشک با استفاده از آزمایش خون می تواند کمبود آهن را تشخیص دهد.

کلسیم

شواهد علمی نشان می دهد که در افراد مبتلا به بیماری کرون مصرف ناکافی کلسیم از طریق رژیم غذایی و کاهش جذب کلسیم در روده می تواند به کمبود کلسیم منجر شود. این بیماران ممکن است به کمبود ویتامین D هم مبتلا باشند که این موضوع به نوبه خود می تواند در کمبود کلسیم نقش داشته باشد. چون ویتامین D به جذب کلسیم در دستگاه گوارش کمک می کند. کمبود کلسیم تراکم استخوان ها را کاهش داده و فرد را در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار می دهد. معمولا کمبود کلسیم هیچ علامتی ندارد. با این حال، ممکن است افراد مبتلا به کمبود شدید کلسیم علائمی مثل سوزن سوزن شدن و بی حسی انگشت ها را تجربه کنند.

ویتامین D

افراد مبتلا به بیماری کرون به دلیل سوء جذب و مصرف ناکافی غذا در معرض ابتلا به کمبود ویتامین D قرار دارند. ویتامین D به حفظ سلامت استخوان ها کمک کرده و عملکرد سیستم ایمنی بدن را بهبود می بخشد. کمبود شدید این ویتامین باعث درد استخوان ها و ضعف عضلانی می شود.

روی

به دلیل محدودیت های شدید غذایی، اسهال و سوء جذب، افراد مبتلا به بیماری کرون ممکن است به کمبود روی (زینک) مبتلا شوند. ریزش مو، کاهش اشتها، اسهال، کاهش وزن، تاخیر در التیام زخم ها و کاهش حس چشایی از علائم کمبود روی به شمار می روند.

منیزیم

سوء جذب و اسهال مزمن باعث می شود افراد مبتلا به بیماری کرون در معرض کمبود منیزیم قرار بگیرند. منیزیم به تنظیم عملکرد اعصاب و عضلات، فشارخون و میزان قند خون کمک می کند. معمولا علائم کمبود منیزیم فورا ظاهر نمی شود. با این حال، از علائم کمبود این ماده معدنی می توان به کاهش اشتها، حالت تهوع، استفراغ، ضعف و خستگی اشاره کرد. کمبود شدید منیزیم ممکن است باعث بی حسی، گرفتگی عضلات، تشنج، تغییر شخصیت و نامنظم شدن ضربان قلب شود.

ویتامین های گروه B

ویتامین های گروه B از 8 ویتامین مختلف تشکیل شده اند که به بدن در تبدیل غذا به انرژی و ساخت گلبول های قرمز خون کمک می کنند. سوء جذب و کاهش مصرف غذا باعث ابتلای این بیماران به کمبود ویتامین های گروه B می شود. اگر بخش انتهایی روده کوچک این بیماران با عمل جراحی برداشته شده باشد، احتمال کمبود ویتامین B12 وجود دارد. علائم کمبود ویتامین های گروه B به این بستگی دارد که فرد به کمبود کدام از آن ها مبتلا شده باشد.

ویتامین A

سوء جذب و مصرف کم مواد غذایی احتمال کمبود ویتامین A را در افراد مبتلا به بیماری کرون افزایش می دهد. ویتامین A یک ماده مغذی مهم است که خاصیت آنتی اکسیدانی دارد. این ویتامین در تقویت سیستم ایمنی بدن نقش داشته و از سلول های روده محافظت می کند. تاخیر در التیام زخم ها و شب کوری از علائم کمبود ویتامین A محسوب می شوند.

ویتامین K

افراد مبتلا به بیماری کرون به دلیل سوء جذب، رژیم غذایی محدود یا استفاده از آنتی بیوتیک ها به کمبود ویتامین K مبتلا می شوند. دریافت کافی ویتامین K برای حفظ سلامت استخوان ها، انعقاد خون در زمان بروز جراحت ها و سایر عملکردهای بدن ضروری است. اگر فردی به کمبود شدید ویتامین K مبتلا باشد، مشکلاتی مثل خونریزی و کبود شدن بدن را تجربه می کند. معمولا استخوان های این افراد هم ضعیف می شود.

الکترولیت ها

اسهال شدید باعث کم آبی بدن و کاهش الکترولیت ها (سدیم و پتاسیم) می شود. سدیم در عملکرد عضلات و اعصاب نقش داشته و به حفظ تعادل مایعات بدن کمک می کند. پتاسیم هم عملکرد اعصاب و عضلات را کنترل کرده و ضربان قلب را تنظیم می کند. کاهش شدید پتاسیم باعث یبوست، خستگی، ضعف عضلانی، تکرر ادرار و نامنظم شدن ضربان قلب می شود. بیماران مبتلا به اسهال شدید یا مزمن باید با پزشک مشورت کنند تا در صورت لزوم به منظور درمان اختلال الکترولیت ها دارو یا مکمل دریافت نمایند.

مصرف کدام مواد غذایی از سوء تغذیه در مبتلایان به بیماری کرون جلوگیری می کند؟

توصیه می شود که افراد مبتلا به بیماری کرون از پزشک بخواهند که برای آن ها آزمایش بنویسد تا از نظر ابتلا به کمبود مواد مغذی بررسی شوند. مبتلایان به بیماری کرون باید از مصرف غذاهایی که باعث تشدید علائم بیماری می شوند، خودداری کنند. همچنین باید درباره غذاهای مناسبی که می توانند در رژیم غذایی خود بگنجانند، با متخصص تغذیه مشورت نمایند. به طور کلی، ممکن است هضم مواد غذایی زیر برای مبتلایان به بیماری کرون راحت تر باشد:

میوه های کم فیبر مانند موز، طالبی و میوه های پخته شده

غذاهای پروتئینی کم چرب مثل ماهی، گوشت سفید، تخم مرغ و توفو

غلات تصفیه شده مثل نان و ماکارونی تهیه شده با آرد بدون سبوس

سبزیجات پخته و بدون پوست

شیک های پروتئینی

آیا مبتلایان به بیماری کرون به مکمل نیاز دارند؟

مکمل های حاوی ویتامین و مواد معدنی می توانند از کمبود مواد مغذی و بروز عوارض ناشی از آن جلوگیری کنند. پزشک یا متخصص تغذیه می تواند فرد مبتلا به بیماری کرون را در انتخاب مکمل مناسب راهنمایی کند. بعضی از مکمل ها باعث بروز مشکلات گوارشی می شوند. به همین دلیل، افراد مبتلا به بیماری کرون باید از مصرف مکمل های حاوی الکل قندها، لاکتوز و رنگ های مصنوعی خودداری نمایند. همچنین بهتر است مکمل ها را با معده خالی مصرف نکنند.

سخن آخر

افراد مبتلا به بیماری کرون ممکن است دچار سوء تغذیه و کاهش وزن شوند. در بسیاری از این بیماران به دلیل کمبود ویتامین ها، مواد معدنی و درشت مغذی ها، عوارض بیماری کرون تشدید می شود. توصیه می شود که مبتلایان به بیماری کرون با متخصص تغذیه مشورت کنند تا مشخص شود که چه غذایی هایی برای آن ها مناسب است. همچنین این افراد حتی اگر به علائم سوء تغذیه مبتلا نیستند، باید به طور منظم آزمایش های مربوط به کمبودهای تغذیه ای را انجام دهند.