کلیه ها اندام های لوبیایی شکل کوچک اما قدرتمندی هستند که بسیاری از وظایف مهم بدن را انجام می دهند. آن ها در دفع مواد زائد، ترشح هورمون های تنظیم کننده فشار خون و تولید ادرار نقش دارند و تعادل مایعات بدن را حفظ می کنند. به همین دلیل آشنایی با غذاهای مفید برای کلیه و غذاهایی که می توان در رژیم غذایی بیماران کلیوی گنجاند، اهمیت زیادی دارد.

عوامل مختلفی باعث آسیب دیدگی این اندام های حیاتی می شوند. دیابت و فشار خون بالا شایع ترین عوامل خطر بیماری کلیوی هستند. با این حال، چاقی، سیگار، ژنتیک، جنسیت و افزایش سن هم می تواند احتمال بروز آن را بالا ببرد. کنترل نکردن قند خون و فشار خون بالا باعث آسیب دیدگی عروق خونی کلیه ها و اختلال عملکرد آن ها می شود. اگر کلیه ها به درستی کار نکنند، مواد زائد در خون انباشته می شوند. بنابراین لازم است افراد مبتلا به بیماری کلیوی از رژیم غذایی خاصی پیروی کنند.

رژیم غذایی و بیماری کلیوی

محدودیت های غذایی به میزان آسیب دیدگی کلیه بستگی دارد. رژیم غذایی افرادی که در مراحل اولیه بیماری هستند با کسانی که به نارسایی کلیه یا مراحل پیشرفته بیماری مبتلا شده اند، متفاوت است. برای مبتلایان به بیماری کلیوی پیشرفته، پیروی از یک رژیم غذایی مناسب که به کاهش مواد زائد در خون کمک کند و مانع آسیب دیدگی بیشتر کلیه ها شود، ضروری است. اگرچه محدودیت های غذایی بین بیماران مختلف متفاوت است، اما معمولا توصیه می شود که همه افراد مبتلا به بیماری کلیوی دریافت مواد مغذی زیر را محدود کنند:

سدیم:

سدیم در بسیاری از غذاها یافت می شود و جزء اصلی نمک خوراکی است. کلیه های آسیب دیده نمی توانند سدیم اضافی را تصفیه کنند و به همین دلیل سطح آن در خون بالا می رود. اغلب توصیه می شود که بیماران دریافت سدیم را به کمتر از 2000 میلی گرم در روز محدود کنند.

پتاسیم:

این ماده معدنی نقش مهمی در بدن دارد، اما افراد مبتلا به بیماری کلیوی باید میزان آن را در رژیم غذایی خود کاهش دهند. در رژیم کم پتاسیم برای بیماران کلیوی حداکثر 2000 میلی گرم پتاسیم یافت می شود.

فسفر:

کلیه های آسیب دیده نمی توانند مقادیر اضافی این ماده معدنی را که در بسیاری از غذاها وجود دارد، دفع کنند. بنابراین فسفر رژیم غذایی باید در اکثر بیماران به کمتر از 800 تا 1000 میلی گرم در روز برسد.

پروتئین:

پروتئین ماده مغذی دیگری است که ممکن است مبتلایان به بیماری کلیوی به محدود کردن آن نیاز داشته باشند، چون کلیه های آسیب دیده نمی توانند مواد زائد ناشی از متابولیسم پروتئین را دفع کنند. با این حال، افرادی که در مرحله پایانی بیماری کلیوی هستند و دیالیز می شوند، باید پروتئین بیشتری دریافت کنند.

غذاهای مفید برای کلیه

بیماران کلیوی از نظر نیازهای تغذیه ای با هم متفاوت هستند و به همین دلیل باید رژیم غذایی آن ها زیر نظر پزشک و متخصص تغذیه تنظیم شود. غذاهای زیر حاوی فسفر، پتاسیم و سدیم کمی هستند و اغلب بیماران می‌ توانند از آن ها استفاده کنند.

گل كلم

گل کلم یک سبزی مغذی و غنی از ویتامین C، ویتامین K و فولات (ویتامین B9) است. همچنین در آن مقدار زیادی فیبر و ترکیبات ضد التهابی مانند ایندول یافت می شود. در یک لیوان گل کلم پخته که معادل 124 گرم است، 19 میلی گرم سدیم، 176 میلی گرم پتاسیم و 40 میلی گرم فسفر وجود دارد.

بلوبری

بلوبری به عنوان یک میوه مفید برای کلیه غنی از آنتی اکسیدان است. آنتوسیانین موجود در بلوبری به دلیل داشتن خاصیت آنتی اکسیدانی از بدن در برابر بیماری قلبی، سرطان، زوال شناختی و دیابت محافظت می کند. وقتی در مورد غذاهای مفید برای کلیه صحبت می کنیم، بلوبری یکی از مواردی است که بیماران کلیوی می توانند بخورند، چون سدیم، فسفر و پتاسیم کمی دارد. 148 گرم یا یک لیوان بلوبری حاوی 1/5 میلی گرم سدیم، 114 میلی گرم پتاسیم و 18 میلی گرم فسفر است.

انگور قرمز

انگور قرمز نه تنها خوشمزه است، بلکه مواد مغذی زیادی را در اختیار بدن قرار می دهد. انگور قرمز سرشار از ویتامین C است و حاوی آنتی اکسیدانی به نام فلاونوئید است که تحقیقات نشان داده می تواند التهاب را کاهش دهد. در انگور قرمز نوعی فلاونوئید به نام رزوراترول وجود دارد که برای سلامت قلب مفید است و احتمال ابتلا به دیابت و زوال شناختی را کاهش می دهد. در یک لیوان انگور قرمز که جزء غذاهای مفید برای کلیه طبقه بندی می شود1/5 میلی گرم سدیم، 144 میلی گرم پتاسیم و 15 میلی گرم فسفر وجود دارد.

سفیده تخم مرغ

اگرچه زرده تخم مرغ بسیار مغذی است، اما مقدار زیادی فسفر دارد. به همین دلیل سفیده تخم مرغ برای بیماران کلیوی انتخاب مناسب تری محسوب می شود. سفیده تخم مرغ منبع پروتئین باکیفیت است و می تواند پروتئین مورد نیاز بیمارانی که دیالیز می شوند را تامین کند. این بیماران به پروتئین بیشتری نیاز دارند، اما باید میزان دریافت فسفر را محدود کنند. دو عدد سفیده تخم مرغ بزرگ که معادل 66 گرم است، 110 میلی گرم سدیم، 108 میلی گرم پتاسیم و 10 میلی گرم فسفر دارد.

سیر

به افراد مبتلا به مشکلات کلیوی توصیه می شود که سدیم و نمک را در رژیم غذایی خود محدود کنند. این بیماران می توانند از سیر به عنوان جایگزین نمک برای طعم دار غذاها استفاده کنند. سیر منبع خوب منگنز، ویتامین C و ویتامین B6 است و به علت داشتن ترکیبات گوگردی خاصیت ضدالتهابی دارد. سه حبه (9 گرم) سیر حاوی 1/5 میلی گرم سدیم، 36 میلی گرم پتاسیم و 14 میلی گرم فسفر است.

بیشتر بخوانید: سازمان جهانی بهداشت: آبله میمون برای سلامت عمومی خطر زیادی ندارد

روغن زیتون

روغن زیتون فاقد فسفر و سرشار از چربی های سالم است. به همین دلیل از آن به عنوان یکی از غذاهای مفید برای کلیه که بیماران کلیوی می توانند استفاده کنند، نام برده می شود. اغلب افراد مبتلا به بیماری کلیوی پیشرفته در حفظ وزن مشکل دارند. بنابراین، مصرف غذاهای سالم و پرکالری مانند روغن زیتون برای آن ها مفید است. اسید اولئیک که اسید چرب غیراشباع با یک پیوند دوگانه است و خواص ضدالتهابی دارد، بیشترین درصد چربی های موجود در روغن زیتون را تشکیل می دهد. این نوع چربی ها در دماهای بالا پایدار هستند و می توان از آن ها برای پخت و پز استفاده کرد. روغن زیتون فاقد فسفر است و در یک قاشق غذاخوری آن 0/3 میلی گرم سدیم و 0/1 میلی گرم پتاسیم یافت می شود.

کلم برگ

کلم برگ به خانواده سبزیجات چلیپایی تعلق دارد و سرشار از ویتامین، مواد معدنی و ترکیبات گیاهی قدرتمند است. این سبزی پرخاصیت از بهترین منابع ویتامین K، ویتامین C و ویتامین های گروه B محسوب می شود. علاوه بر این، فیبر نامحلول دارد و می تواند با تنظیم حرکات روده و افزایش حجم مدفوع دستگاه گوارش شما را سالم نگه دارد. در یک لیون کلم خرد شده 13 میلی گرم سدیم، 119 میلی گرم پتاسیم و 18 میلی گرم فسفر یافت می شود.

مرغ بدون پوست

بعضی از بیماران کلیوی باید مصرف پروتئین را محدود کنند، با این حال دریافت کافی پروتئین باکیفیت برای سلامتی حیاتی است. سینه مرغ بدون پوست در مقایسه با مرغی که پوست آن جدا نشده فسفر، پتاسیم و سدیم کمتری دارد و به همین دلیل یکی از غذاهای مفید برای کلیه است. 84 گرم سینه مرغ بدون پوست حاوی 63 میلی گرم سدیم، 216 گرم پتاسیم و 192 گرم فسفر است.

فلفل دلمه ای

فلفل دلمه ای حاوی مقدار قابل توجهی مواد مغذی است، اما برخلاف بسیاری از سبزیجات پتاسیم کمی دارد. فلفل دلمه ای سرشار از ویتامین های A و C است که هر دو خاصیت آنتی اکسیدانی دارند و به تقویت عملکرد سیستم ایمنی کمک می کنند. شما با مصرف یک عدد فلفل دلمه ای قرمز 3 میلی گرم سدیم، 156 میلی گرم پتاسیم و 19 میلی گرم فسفر دریافت می کنید.

پیاز

بیماران کلیوی باید مصرف غذاهای مملو از سدیم و نمک را کاهش دهند و به جای ها آن از غذاهای مفید برای کلیه استفاده کنند. بنابراین، غالبا برای پیدا کردن جایگزین های مناسب که بتوانند غذاها را طعم دار کنند، با مشکل روبرو می شوند. پیازی که با سیر و روغن زیتون تفت داده شده می تواند بدون اینکه سلامت کلیه ها را به خطر بیندازد، باعث بهبود طعم غذاها شود. علاوه بر این، پیاز سرشار از ویتامین C، منگنز و ویتامین‌ های گروه B است و به دلیل داشتن فیبرهای پری بیوتیک به تغذیه باکتری ‌های مفید روده و حفظ سلامت دستگاه گوارش کمک می ‌کند. یک عدد پیاز کوچک حاوی 3 میلی گرم سدیم، 102 میلی گرم پتاسیم و 20 میلی گرم فسفر است.

آجیل ماکادمیا

اکثر آجیل ها سرشار از فسفر هستند و برای کسانی که از رژیم کلیوی پیروی می کنند، توصیه نمی شوند. با این حال، آجیل ماکادمیا مستثنا بوده و یک گزینه عالی برای افراد مبتلا به مشکلات کلیوی محسوب می شود. فسفر ماکادمیا در مقایسه با سایر مغزهای خوراکی مانند بادام زمینی و بادام بسیار کمتر است. علاوه بر این، ماکادمیا سرشار از چربی های سالم، ویتامین های گروه B، منیزیم، مس، آهن و منگنز است. در 28 گرم آجیل ماکادمیا 1/4 میلی گرم سدیم، 103 میلی گرم پتاسیم و 53 میلی گرم فسفر یافت می شود.

تربچه

تربچه سبزی تردی است که می توان با خیال راحت آن را به رژیم غذایی بیماران کلیوی اضافه کرد. چون پتاسیم و فسفر بسیار کمی دارد، اما سایر مواد مغذی به وفور در آن یافت می شود. تربچه منبع ویتامین C است، آنتی اکسیدانی که تحقیقات نشان داده خطر بیماری قلبی و آب مروارید را کاهش می دهد. علاوه بر این، طعم فلفلی تربچه آن را به یک افزودنی خوش طعم برای طعم دار کردن غذاهای کم نمک تبدیل کرده است. نصف لیوان تربچه خرد شده حاوی 23 میلی گرم سدیم، 135 میلی گرم پتاسیم و 12 میلی گرم فسفر است.

شلغم

شلغم یکی از غذاهای مفید برای کلیه است که می تواند جایگزین سبزیجات پرپتاسیم مانند سیب زمینی و کدو حلوایی شود. در شلغم که یک نوع سبزی ریشه ای است، مقدار زیادی فیبر، ویتامین C، ویتامین B6 و منگنز یافت می شود. بیماران کلیوی می توانند از این ماده غذایی سالم و پرخاصیت به شکل آبپز، کبابی یا له شده استفاده کنند. در نصف لیون شلغم پخته شده 12/5میلی گرم سدیم، 138 میلی گرم پتاسیم و 20 میلی گرم فسفر وجود دارد.

آناناس

بسیاری از میوه های استوایی مانند پرتقال، موز و کیوی سرشار از پتاسیم هستند. خوشبختانه، آناناس مستثنا است و بیماران کلیوی می توانند از این میوه شیرین و کم پتاسیم استفاده کنند. آناناس سرشار از فیبر، منگنز، ویتامین C و بروملین است. بروملین آنزیمی است که به کاهش التهاب در بدن کمک می کند. یک لیوان آناناس خرد شده حاوی 2 میلی گرم سدیم، 180 میلی گرم پتاسیم و 13 میلی گرم فسفر است.

کرن بری

کرن بری هم برای مجاری ادراری و هم برای کلیه ها مفید است. این میوه کوچک و ترش حاوی مواد مغذی گیاهی به نام پروآنتوسیانیدین نوع A است که از چسبیدن باکتری ها به دیواره پوششی مجاری ادراری و مثانه جلوگیری می کند و در نتیجه می تواند از ابتلا به عفونت پیشگیری کند. مصرف این میوه برای افراد مبتلا به بیماری کلیوی مفید است، چون خطر ابتلا به عفونت مجاری ادراری در آن ها افزایش می یابد.

کرن بری را می توان به صورت خشک شده، پخته، تازه یا به شکل آبمیوه مصرف کرد. کرن بری پتاسیم، فسفر و سدیم بسیار کمی دارد، به طوریکه در یک لیوان کرن بری تازه فقط 2 میلی گرم سدیم، 80 میلی گرم پتاسیم و 11 میلی گرم فسفر یافت می شود.

کلام پایانی

غذاهایی که در این مطلب به آن ها اشاره کردیم، برای افرادی که از بیماری کلیوی رنج می برند، مناسب هستند. به یاد داشته باشید که همیشه انتخاب های غذایی خود را با پزشک و متخصص تغذیه در میان بگذارید تا مطمئن شوید که با توجه به نیازهای فردی و وضعیت بیماری خود بهترین رژیم غذایی را دارید. محدودیت های غذایی توصیه شده بسته به شدت آسیب دیدگی کلیه ها و نوع مداخلات پزشکی انتخاب شده (دارو درمانی یا دیالیز) می تواند بسیار متفاوت باشد.