منتشر کننده
در همین ابتدای امر از شما عزیزان تقاضا داریم که تا انتها با ما همراه باشید چرا که قصد داریم در مورد نوعی اختلال نادر غده فوق کلیوی صحبت کنیم که در آن بدن به اندازه کافی دو هورمون مهم، کورتیزول و آلدوسترون را نمی‌تواند تولید کند. غدد فوق کلیوی در بالای کلیه‌ها قرار دارند. این غدد بسیاری از هورمون‌های مورد نیاز بدن را برای عملکردهای طبیعی تولید می‌کنند. کورتیزول واکنش بدن به موقعیت‌های استرس‌زا را تنظیم می‌کند و عملکرد آلدوسترون نیز در تنظیم سدیم و پتاسیم است. پوسته آدرنال هورمون‌های جنسی (آندروژن‌ها) را نیز تولید می‌کند. بیماران مبتلا به آدیسون برای زندگی به درمان جایگزین هورمون نیاز دارند. برای شناخت بیشتر این عارضه با رایامگ همراه باشید.
آدیسون (نارسایی اولیه آدرنال) چیست؟
همان گونه که در بخش مقدمه نیز گفته شد، بیماری مذکور نوعی اختلال است که در آن غدد فوق کلیوی که در بالای کلیه‌ها قرار دارند، نمی‌توانند به اندازه کافی هورمون‌های کورتیزول و آلدوسترون تولید کنند (هورمون‌ها مواد شیمیایی هستند که عملکرد بافت‌ها یا اندام‌ها را کنترل می‌کنند). کورتیزول به بدن کمک می‌کند تا در برابر استرس پاسخ دهد. همچنین به حفظ فشار خون، عملکرد قلب، سیستم ایمنی بدن و قند خون نیز کمک می‌کند. آلدوسترون بر تعادل سدیم و پتاسیم خون تأثیر می‌گذارد. این هورمون به نوبه خود، میزان مایعاتی را که کلیه‌ها به عنوان ادرار از بین می‌برند را کنترل می‌کند که بر حجم و فشار خون تأثیر می‌گذارد.
تا کنون اسم‌های دیگری نیز برای این بیماری در نظر گرفته شده است؛ به طوری که تحت عنوان «نارسایی اولیه آدرنال» هم شناخته می‌شود. یک اختلال مرتبط با آن، به نام نارسایی ثانویه آدرنال نام دارد که در شرایطی اتفاق می‌افتد که هیپوفیز، یک غده کوچک در پایه مغز، نمی‌تواند به اندازه کافی هورمون آدرنرژیک (ACTH) ترشح کند، تا غده‌های آدرنال را برای تولید کورتیزول فعال کند. بیماری آدیسون یک نفر از هر 100.000 نفر را به خود مبتلا می‌کند و در مردان و زنان به طور مساوی و در همه گروه‌های سنی نیز بروز می‌کند، اما بیشتر در محدوده سنی 30 تا 50 سال رخ می‌دهد.
علت بیماری آدیسون
الف) نارسایی اولیه آدرنال
همان طور که اشاره کردیم، نخستین طبقه بندی از این بیماری، نارسایی اولیه آدرنال می‌باشد و زمانی رخ می‌دهد که غدد آدرنال به قدری آسیب می‌بینند که دیگر قادر به تولید هورمون نیستند. این نوع از بیماری مواقعی ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی بدن به غدد آدرنال حمله می‌کند. به این بیماری خود ایمنی نیز گفته می‌شود. در بیماری خود ایمنی، سیستم ایمنی بدن هر عضو یا ناحیه‌ای از بدن را به عنوان ویروس، باکتری یا مهاجم خارجی دیگر اشتباه می‌گیرد. سایر دلایل نارسایی اولیه آدرنال عبارتند از:
1- تجویز طولانی مدت گلوکوکورتیکوئیدها (به عنوان مثال پردنیزون)
2- عفونت در بدن
3- سرطان و رشد غیر طبیعی (تومور)
4- از داروهای رقیق کننده خون برای کنترل لخته شدن خون استفاده می‌شود.
ب) نارسایی ثانویه آدرنال
دومین حالت این بیماری نادر، تحت نام نارسایی ثانویه آدرنال شناخته می‌شود و زمانی به وقوع می‌پیوندد که غده هیپوفیز (واقع در مغز) نمی‌تواند هورمون آدرنرژیک (ATTH) تولید کند. ATTH به غدد فوق کلیوی می‌گوید، چه موقع هورمون‌ها را آزاد کنند. در صورت عدم مصرف داروهای كورتیكواستروئیدی كه پزشک تجویز می‌كند، نارسایی آدرنال، ممکن است گسترش یابد. کورتیکواستروئیدها به کنترل شرایط سلامتی مزمن مانند، آسم کمک می‌کنند. همچنین بسیاری از دلایل دیگری برای نارسایی ثانویه آدرنال وجود دارند که به شرح زیر هستند:
1- تومورها
2- داروها
3- ژنتیک
4- آسیب تروماتیک مغز
برای درمان این بیماری، پزشک باید دریابد که کدام نوع از نارسایی مسئول وضعیت بیمار است.
علائم و نشانه‌های بیماری آدیسون
آسیب به غدد آدرنال با گذشت زمان به آرامی اتفاق می‌افتد و علائم و نشانه‌های آن به مرور زمان پدیدار می‌شوند. متداول‌ترین علائم این بیماری، شامل موارد زیر هستند:
1- افسردگی
2- حالت تهوع و استفراغ
3- درد شکم
4- اسهال
5- کم آبی
6- دوره‌های غیر عادی قاعدگی
7- میل به غذای شور
8- تحریک پذیری
9- سرگیجه یا سرگیجه هنگام ایستادن
10- از دست دادن اشتها
11- قند خون و فشار خون پایین
12- ضعف عضلانی
13- کاهش وزن غیر قابل توضیح
14- خستگی (خستگی شدید)
15- تکه‌هایی از تیرگی پوست، به خصوص در اطراف زخم‌ها، چین‌های پوستی و حساسیت مفاصل به سرما.
در برخی از موارد مثل آسیب دیدگی، بیماری و یا حتی زمان استرس شدید، علائم و نشانه‌ها می‌توانند سریعاً و به شکل ناگهانی بروز کنند و سبب ایجاد یک رویداد جدی به نام بحران آدیسون یا نارسایی حاد آدرنال شوند. بحران آدیسون یک مورد اورژانسی است. اگر درمان نشود، می‌تواند منجر به شوک و در نتیجه مرگ شود. علائم بحران ادیسون شامل موارد زیر هستند:
1- احساس بی‌قراری، گیجی یا ترس یا سایر تغییرات ذهنی
2- کم آبی
3- ضعف شدید
4- مشکل در بیدار ماندن یا از بین رفتن کامل هوشیاری
5- تب شدید
6- سبکی یا احساس ضعف
7- رنگ پریدگی
8- استفراغ شدید و اسهال
9- درد عمیق در قسمت تحتانی کمر، شکم یا پاها به صورت ناگهانی
عوامل خطر بیماری آدیسون و عوارض آن
اشخاصی که در معرض خطر ابتلا به این نوع اختلال قرار دارند، شامل موارد زیر می‌شوند: 1- سرطان دارند.
2- عفونت‌های مزمنی مانند سل دارند.
3- ضد انعقاد خون (رقیق کننده خون) مصرف می‌کنند.
4- عمل جراحی برای برداشتن هر بخشی از غده فوق کلیوی را انجام داده‌اند.
5- یک بیماری خود ایمنی مانند دیابت نوع 1 یا بیماری گریوز دارد.
همچنین برای اشاره به برخی از عوارض بیماری آدیسون، می‌توان این موارد را نام برد:
1- شوکه شدن
2- مرگ
3- فشار خون پایین
4- کاهش مقاومت عروقی.
پیشگیری از بیماری آدیسون
پیشگیری از این بیماری اغلب در تسکین علائم و جلوگیری از بروز بحران‌های حادی است که در محیط‌های بسیار استرس زا رخ می‌دهد. جلوگیری از این اختلال ممکن است شامل درمان شرایط پایه و محدود کردن عوامل خطرزایی مانند، بیماری‌های خود ایمنی باشد. عواملی که ممکن است از بیماری آدیسون جلوگیری کنند، شامل موارد زیر هستند:
1- درمان عفونت‌های قارچی
2- کنترل دیابت
3- علائم سرطان را برای جلوگیری از شیوع سلول‌ها به غدد فوق کلیوی و جریان خون مشخص کنید
4- درمان عفونت باکتریایی مانند سل
5- همچنین برای کسانی که با بیماری آدیسون زندگی می‌کنند، کاهش استرس و انجام فعالیت‌های آرامش بخش، ممکن است از علائم و عوارض شدید جلوگیری کند.
تشخیص بیماری آدیسون به چه صورت است؟
برای کمک به تشخیص بیماری، ابتدا پزشک در خصوص علائمی که دارید سؤال کرده و تاریخچه پزشکی شما و خانواده‌اتان را مرور می‌کند تا از وضعیت ناشی از مشکل سیستم ایمنی بدن سایر اعضاء آگاه شود. پزشک معالج هرگونه شواهدی از تغییر رنگ پوست (مایل به قهوه‌ای) را در فرد بررسی می‌کند (افزایش فشار خون)، به ویژه در مناطق خاصی مانند: لب و لثه، ناحیه آرنج، روی هر زخم و جایی از پوست کف دست که چین خورده است. همچنین در حالی که دراز کشیده‌اید و اندکی بعد از ایستادن، فشار خون پایین یا فشار خون بالا نیز مورد آزمایش قرار خواهد گرفت. این کار برای بررسی این است که بفهمند، آیا فشار خون خلفی یا ارتوستاتیک (فشار خون پایین هنگام تغییر موقعیت) دارید یا خیر!
آزمایش خون
اگر علائم این بیماری را در خود مشاهده می‌کنید و به بیمار بودن خود مشکوک هستید، آزمایش خون را به شما توصیه می‌کنیم چرا که آزمایش خون به منظور اندازه گیری میزان سدیم، پتاسیم و کورتیزول در بدن انجام خواهد شد. سدیم کم، پتاسیم زیاد یا سطح کورتیزول پایین، ممکن است نشان دهنده بیماری آدیسون باشد. برای آزمایش خون، ممکن است نیاز به یک متخصص هورمون (غدد درون ریز) داشته باشید تا موارد زیر را کنترل کند: سطح پایین هورمون آلدوسترون، سطح بالایی از هورمون آدرنرژیک (ACTH)، سطح گلوکز کم (قند مورد استفاده برای انرژی) و همچنین آنتی بادی‌های آدرنال مثبت (آنتی بادی‌های طراحی شده برای حمله به غده آدرنال). هر یک از موارد ذکر شده می‌توانند نشانه بیماری آدیسون باشند.
بیشتر بخوانید: پانسمان هوشمند هیدروژل با شناسایی باکتری، آنتی‌بیوتیک آزاد می‌کند
درمان بیماری آدیسون
اگر مبتلا به این بیماری هستید و از آن رنج می‌برید، بایستی به منظور جایگزین هورمون‌های از دست رفته، به صورت روزانه دارو مصرف کنید. این امر به فرد کمک می‌کند تا زندگی فعالی داشته باشد، اگرچه بسیاری از افراد می‌دانند که هنوز هم باید خستگی خود را مدیریت کنند. در بعضی موارد، دلایل اصلی بیماری آدیسون قابل درمان است. به عنوان مثال، سِل با یک دوره آنتی بیوتیک‌ها در مدت زمان حداقل شش ماه درمان می‌شود. با این حال، بیشتر موارد ناشی از مشکلی در سیستم ایمنی بدن است، که نمی‌تواند درمان شود.
دارو برای بیماری آدیسون
و اما در این قسمت قصد داریم به معرفی داروهایی بپردازیم که به طور معمول برای درمان این بیماری تجویز شده و مورد استفاده قرار می‌گیرند. به طور معمول درمان شامل درمان جایگزینی کورتیکواستروئید (استروئید) برای زندگی است. از داروهای کورتیکواستروئید، برای جایگزینی هورمون‌های کورتیزول و آلدوسترون استفاده می‌شود، که بدن دیگر قادر به تولید آن‌ها نیست و معمولاً دو یا سه بار در روز به صورت قرص مصرف می‌شوند. در بیشتر موارد، از دارویی به نام هیدروکورتیزون برای جایگزینی کورتیزول استفاده می‌شود. سایر داروهای احتمالی پردنیزولون یا دگزامتازون هستند، اگرچه این داروها کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. آلدوسترون نیز با دارویی به نام فلاودروکورتیزون جایگزین می‌شود.
این احتمال وجود دارد که پزشک معالج به شخص بیمار توصیه کند که نمک بیشتری را به رژیم غذایی روزانه خود اضافه کند، اما چنانچه به اندازه کافی داروی فلاودروکورتیزون مصرف می‌کنید، ممکن است انجام این کار ضروری نباشد. برخلاف عقیده اکثر مردم، اگر احساس می‌کنید که تمایل به خوردن جیزهای شور دارید، باید آن را نوش جان کنید. به طور کلی، داروهای مورد استفاده برای بیماری آدیسون عوارض جانبی ندارند، مگر اینکه دوز آن‌ها خیلی زیاد باشد. اگر برای مدت طولانی، دوز بالاتری از مقدار لازم را مصرف کنید، احتمال بروز مشکلاتی مانند، ضعف استخوان‌ها (پوکی استخوان)، نوسانات خلقی و مشکل در خواب (بی خوابی) وجود دارند.
بسیاری از مبتلایان به این بیماری دریافته‌اند که با مصرف داروها در کنار رژیم غذایی و ورزش روزمره، قادر هستند تا به زندگی عادی خود ادامه دهند. با این حال، دوره‌های خستگی نیز متداول است و یادگیری چگونگی مدیریت این دوره‌های کم‌انرژی، می‌تواند مدتی طول بکشد. برخی افراد دریافتند که نیاز به مصرف دوز منظم داروها، محدودکننده هستند و بر زندگی روزمره یا سلامت عاطفی آن‌ها تأثیر می‌گذارد. عدم مصرف یک دوز دارو یا مصرف دیرهنگام آن نیز می‌تواند منجر به فرسودگی یا بی‌خوابی شود. افراد معمولاً باید هر شش تا 12 ماه یکبار به متخصص غدد مراجعه کنند تا در صورت لزوم بتوانند پیشرفت را بررسی کرده و دوز دارویی را تنظیم کنند. پزشک عمومی می‌تواند نسخه‌های پشتیبانی و تکرار را در بین بازدیدها ارائه دهد.
و در نهایت نکاتی در مورد مصرف داروها وجود دارد که گفتن آن‌ها خالی از لطف نیست. به طور کلی عدم مصرف دارو، می‌تواند به یک وضعیت جدی به نام یک بحران آدرنال منجر شود، بنابراین افراد باید موارد زیر را رعایت کنند:
1- در صورت لزوم از داروهای کمکی استفاده کنید. به عنوان مثال، در ماشین یا محل کار خود، همیشه مقداری از داروهای کمکی را به همراه داشته باشید.
2- داروهای خود را هر روز، در زمان مناسب مصرف کنید.
3- در صورت مسافرت با هواپیما، داروهای خود را در چمدان قرار دهید.
4- همچنین می‌توانید دوستان و همکاران نزدیک خود را از وضعیتتان مطلع کنید. در مورد علائم بحران آدرنال به آن‌ها بگویید.
روش‌های درمانی جایگزین
در صورت ابتلا به این بیماری، مهم است که سطح استرس خود را پایین نگه دارید. وقایع عمده زندگی، مثل فوت یک دوست عزیز یا جراحت، می‌تواند سطح استرس را بالا ببرد و در عملکرد داروها تأثیر بگذارد. در مورد راه‌های جایگزین برای رفع استرس مانند، یوگا و مراقبه با پزشک خود صحبت کنید. درمان خانگی: کیت اورژانس که شامل داروها می‌باشد را پیش خود نگه دارید. از پزشک بخواهید نسخه‌ای از داروی کورتیکواستروئید تزریقی را برای موارد اضطراری بنویسد. همچنین ممکن است بخواهید کارت هشدار پزشکی را در کیف پول خود و دستبندی را روی مچ خود نگه دارید تا دیگران از وضعیت شما مطلع شوند.
چشم انداز بیماران متبلا به آدیسون
و در نهایت به عنوان صحبت پایانی، باید خاطر نشان کرد که افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، باید تا آخر عمر خود دارو مصرف کنند تا بتوانند زندگی سالم و عادی داشته باشند. اگر به بیماری آدیسون مبتلا هستید، باید همیشه کارت پزشکی خود را به همراه داشته باشید و یک دستبندی را دستتان کنید تا به پزشکان اطلاع دهید که به این بیماری مبتلا هستید. همیشه در صورت بیمار شدن و نیاز به موادر پزشکی بیشتر، داروی کمکی را به همراه داشته باشید. از پزشک خود در مورد نگه داشتن یک کورتیزول تزریقی در مواقع اضطراری سؤال کنید.
