این بیماری یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مغز و اعصاب در جوامع بشری شناخته شده است. بیماری ام اس با سیستم عصبی مرکزی بدن در ارتباط است که مغز و نخاع را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این بیماری خود ایمنی، سیستم ایمنی بدن به بافت عصبی حمله کرده و اختلالی در ارتباط بین مغز و سایر مناطق بدن ایجاد می کند که این تخریب اعصاب در هر نقطه از بدن باعث می شود پیام‌های عصبی به درستی منتقل نشوند و در عملکردهای بدن اختلال ایجاد شود که علائم متفاوت خودش را به همراه دارد. این علائم در مردان و زنان متفاوت است که متخصص مغز و اعصاب برای شناسایی آن‌ها ابتدا باید میزان آسیب عصبی را مورد بررسی قرار دهد. این بیماری با گذشت زمان می‌تواند در فرد مبتلا منجر به ضعف عضلانی، مشکلات بینایی، از دست دادن تعادل یا بی‌حسی شود. این بیماری در زنان نسبت به مردان ۲ تا سه برابر شایع تر است.

برای پیشگیری و درمان باید با علائم بیماری ام اس کاملا آشنا شوید تا بتوانید به موقع درمان آن را شروع کنید. در حال حاضر بیماری ام اس به‌طور کامل درمان نمی‌شود، اما می‌توان به کمک دارو و برخی روش‌های موثر مانند: طب سنتی، علائم بیماری را تحت کنترل قرار داد. این روش‌های مدیریتی از پیشرفت بیماری ام اس با سرعت بالا جلوگیری می‌کنند.

بیماری ام اس چیست؟

ام اسMultiple sclerosis) ) یکی از شناخته‌شده ‌ترین بیماری‌های خودایمنی است که در اثر حمله اشتباه سیستم ایمنی به بافت های طبیعی بدن ایجاد می‌شود که این بیماری ناتوان‌کننده سیستم عصبی مرکزی است که مغز و نخاع را تحت تأثیر قرار می‌دهد که می‌تواند علائمی را در سراسر بدن ایجاد کند. در بیماری ام اس، سیستم ایمنی به غلاف میلین حمله می‌کند. با رشد این حمله، غلاف میلین ملتهب شده و به تدریج تخریب می‌شود و تکانه‌های الکتریکی بین مغز و سایر قسمت‌های بدن را مختل می‌کند. ضایعات ناشی از ام اس و در نتیجه اختلال در تکانه‌های عصبی در سراسر بدن، همان چیزی است که باعث افزایش علائم مرتبط با این بیماری می‌شود. بیماری ام اس عمدتاً در سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی مشاهده می شود و ممکن است سبب از دست دادن کنترل، تعادل و حواس (بی‌حسی) و مشکلات بینایی شود. ام اس یک بیماری مادام العمر است که برخی اوقات می‌تواند باعث ناتوانی جدی شود، اگرچه گاهی اوقات می‌تواند خفیف باشد.

انواع بیماری ام اس:

- ام اس پیش‌ رونده اولیه PPMS))

- ام اس عودکننده بهبود یابنده RRMS))

- ام اس پیش ‌رونده ثانویه SPMS))

- ام اس بدخیم

ام اس پیش ‌رونده اولیه PPMS) ): در نوع ام اس پیش رونده اولیه هیچ عود اولیه‌ای مشاهده نمی شود که علامت شروع بیماری باشد. به جای آن علائم MS به تدریج با گذشت زمان پدیدار می‌شوند. کسانی که مبتلا به ام اس پیشرونده اولیه هستند، عموماً بهبودی مشخصی ندارند اما ممکن است بتوانند علائم خود را کم کنند. درصد کمی از مبتلایان به ام اس به نوع خوش خیم این بیماری مبتلا هستند.

ام اس عودکننده بهبودیابنده RRMS)): این نوع MS با دوره‌های التهاب فعال در سیستم عصبی مرکزی پدیدار می‌شود که طی آن علائم قدیمی بدتر می‌شوند و ممکن است علائم جدیدی مشاهده شوند. زمان‌هایی که علائم بدتر می‌شوند، به عنوان عود یا تشدید بیماری نامیده می‌شوند. با تمام شدن دوران عود، شدت علائم کاهش می‌یابد اما علائم جدید و دائمی می‌توانند همیشه باقی بمانند. دوره‌های آرام بین عودها را وضعیت بهبودی می‌ نامند. بهبودی ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها زمان ببرد تا عود بیماری رخ دهد. ام اس عودکننده بهبودیابنده رایج‌ترین نوع ام اس است. تقریباً بین ۸۰ تا ۹۰ درصد از افراد مبتلا به این بیماری، دوره عودکننده بهبودیافته را می گذرانند. اکثر افراد مبتلا به این نوع MS در نهایت به نوع  پیشرونده ثانویه دچار می شوند.

ام اس پیش ‌رونده ثانویه SPMS)): این نوع MS عموماً فاز دوم ام اس عودکننده بهبود یابنده به حساب می آید که در آن رشد علائم و افزایش ناتوانی وجود دارد. افراد مبتلا به  MS پیش‌رونده ثانویه ممکن است همچنان دوره عود را داشته باشند، اگرچه ممکن است شرایط آن‌ها بهتر از نوع عودکننده بهبودیابنده باشد. اکثر افرادی که دارای نوع عودکننده بهبودیابنده هستند، در نهایت به ام اس پیش‌رونده ثانویه مبتلا می‌شوند اما ممکن است هر فرد تجربیات متفاوتی را تجربه کند.

ام اس بدخیم: تعداد کمی از افراد مبتلا به این نوع ام اس می شوند. این نوع از ام اس با تشکیل سریع ضایعات در مغز و ستون فقرات قابل تشخیص است. نوع بدخیم ام اس علائم شدیدی را به همراد دارد و فرد ناتوان می شود و احتمالا به مرگ منتهی می شود.

علت بیماری ام اس:

محققان هنوز به طور دقیق علت ابتلا به بیماری ام اس را نیافتند و علل آن کمی مبهم است. اما ظاهرا چند عامل اصلی در مبتلاشدن به این بیماری نقش دارند:

- ژنتیک

- سلامت سیستم ایمنی بدن

- بیماری‌های عفونی

- سبک زندگی

- جغرافیا

- کمبود ویتامین D

ژنتیک: محققان بر این باورند که برخی ترکیبات ژنتیکی احتمال ابتلا به بیماری ام اس را افزایش می‌دهد. در واقع، دانشمندان تعدادی از ژن‌ها را که به نظر می‌‌رسید با این بیماری ارتباط دارند جدا کرده‌ اند، اکثریت آنها در نزدیکی ژن‌های مرتبط با سیستم ایمنی بدن قرار دارند. علاوه بر تأثیرگذاری در مبتلا شدن به ام اس، ممکن است که ژن‌ها در شما، به پیش‌بینی نوع ام اس نیز کمک کنند؛ که جدی بودن آن تا چه اندازه‌ای است و آیا شما به خوبی به داروهای اصلاح‌کننده بیماری پاسخ می‌دهید یا خیر.

با این وجود این نکته بسیار حائز اهمیت است که بدانیم بیماری ام اس یک بیماری ژنتیکی نیست به این معنی که در ژن‌های مورثی هیچ شخصی، ژنی وجود ندارد که به طور قطعی اعلام شود که شما با آن می‌توانید به این بیماری دچار شوید ولی با این حال، بررسی شده است که که ژن‌ها می توانند یکی از عوامل اثرگذار در بین دیگر علائم باشند. به همین منظور در صورت داشتن اقوامی که بیماری ام اس داشته‌اند، شانس شما در داشتن این بیماری بیشتر می شود.

سلامت سیستم ایمنی بدن: اکثر محققان اعتقاد دارند که بیماری MS یک اخلال خود ایمنی است. به این معنا که علائم در اثر حمله سیستم ایمنی بدن به قسمت‌های سالم بدن ایجاد می‌شود، به طوری که بافت خود فرد به عنوان ویروس یا یک عامل عفونی تشخیص داده می‌شود. به طور خاص در ام‌اس، سیستم ایمنی بدن به سلول‌های مغز و نخاع حمله می‌کند و به غلاف میلین آسیب می‌زند. این آسیب بر عملکرد این اعصاب تأثیر می‌گذارد، که منبع علائم بیماری ام‌اس و ناتوانی در ارتباط شناخته می شود.

بیماری های عفونی: برخی از ویروس‌ها با اثرات مخرب مشابه بیماری ام‌اس شناخته شده‌اند. برخی از محققان بر این باورند که عفونت‌ها ممکن است سیستم ایمنی بدن را به سمت حمله به سلول‌های عصبی روانه کند. در واقع، آنچه آنها می پندارند این است که در سیستم ایمنی شما، ویروس یا باکتری یک عفونت مانند یک سلول عصبی به نظر می‌آید. سیستم ایمنی بدن برای مقابله با این ویروس، سلول‌های تخصصی به نام سلول‌های T تولید می‌کند، این سلول‌های T پس از آنکه عفونت از بین رفت، در بدن شما باقی می‌مانند و زمانی که با سلول‌های عصبی روبرو می شوند دچار سردرگمی می‌شوند و آن را به عنوان مهاجم و به اشتباه مورد حمله قرار می‌دهند.

 یک ویروس که معمولا با ام‌اس مرتبط است ویروس “اپشتین بار” است که باعث ایجاد مونوکلئوز ( به اختصار مونو یا بیماری بوسیدن) می‌شود. این ویروس بسیار رواج دارد و در برخی از مراحل زندگی می‌تواند ما را آلوده کند. قرار گرفتن زودهنگام در برابر اپشتین بار ممکن است در پیشرفت بیماری ام‌اس نقش داشته باشد. اما متخصصان از نقش اساسی آن اطمینان کافی ندارند. هم اکنون، هیچ بیماری عفونی (ویروسی، باکتریایی یا قارچی) یافت نشده است که به طورقطعی عامل ایجاد ام‌ اس باشد.

سبک زندگی: عناصر خاصی از شیوۀ زندگی شما می‌تواند در احتمال ابتلا به بیماری ام اس اثر بگذارد مانند: رژیم غذایی با نمک بالا، چاقی (به خصوص در بزرگسالان)، سیگار کشیدن، مکانی که در آن زندگی می‌کنید و آنچه در بدن خود قرار می‌دهید و...

جغرافیا: ام اس در مناطقی که از خط استوا دورتر هستند، خصوصا بالاتر از عرض جغرافیایی ۴۰ درجه، شایع‌تر است. با بررسی آمارها مبتلایان در این مناطق شمالی می‌توانند ۵ برابر بیشتر از سایر مناطق باشند. اگر قبل از ۱۵ سالگی از یک منطقه پرخطر به منطقه کم‌خطر منتقل شده‌اید، این خطر در شما کاهش می‌یابد. محققان فکر می‌کنند که هورمون‌های بلوغ ممکن است به نوعی با جغرافیا در تعامل باشند تا خطر MS را زیاد کنند. جالب است بدانید که مناطقی جغرافیایی وجود دارند که شیوع ام اس در آنها بالاتراست. محققان آنها را مورد مطالعه و بررسی قرار دادند تا بفهمند چه عاملی در محیط ممکن است مسئول این اتفاق باشد ولی تاکنون نتیجه چندانی به دست نیاوردند.

کمبود ویتامین D: نور خورشید ممکن است حداقل تا حدودی در خطر جغرافیایی نقش داشته باشد زیرا افراد مناطق شمال غربی احتمال کمبود ویتامین D دارند. طبق یک مطالعه در عصب شناسی، مقادیر بالا ویتامینD   بیش از 75( ng/mL) به جلوگیری از بیماری‌های ام اس کمک می‌کند. حفظ سطح ویتامین D ممکن است افراد مبتلا به ام اس را از عود و وخامت بیماری محافظت کند. تحقیقات دربارۀ نقش ویتامین D در سلامت انسان در مراحل اولیۀ این بیماری است، بنابراین هنوز مشخص نشده است که افراد باید در روز چه مقدار از آن را مصرف کنند. اما اگر در معرض خطر ابتلا به ام اس هستید، ممکن است لازم باشد تا سطح ویتامین D موجود در بدن شما بررسی شود و در صورت کمبود آن با نظر پزشک معالج بهترین راه‌های بهبود در اختیار شما قرار گیرد.

علائم بیماری ام اس:

MS نوعی بیماری با علائم غیرقابل پیش‌بینی است که شدت آن می‌تواند در افراد مختلف متفاوت ظاهر شود. در حالی که بعضی افراد دچار بی‌حسی و خستگی می شوند، در موارد شدید تر علائم اولیه ام اس می‌تواند باعث کاهش بینایی، کاهش عملکرد مغزو در نهایت فلج شدن شود.

علائم اولیه:

- مشکلات بینایی

- ضعف یا خستگی

- سوزن سوزن شدن و بی حسی اندام ها

- سرگیجه یا مشکلات تعادل

- درد و اسپاسم

- مشکلات شناختی

- مشکلات مثانه و روده

- اختلال عملکرد جنسی

مشکلات بینایی: اختلال در بینایی یکی از شایع‌ترین علائم ام اس است. التهاب روی عصب بینایی اثر گذاشته و موجب اختلال در بینایی مرکزی می شود. این رویداد می‌تواند منجربه دوبینی، تاری دید و یا از بین رفتن بینایی شود. ممکن است سریعا مشکلات بینایی را متوجه نشوید، زیرا تخریب دید شفاف می‌تواند به آرامی انجام شود. گاهی اوقات، کاهش بینایی با احساس درد هنگام نگاه کردن به سمت بالا یا طرفین همراه است. روش‌های مختلفی برای روبروشدن با تغییرات بینایی مربوط به ام اس وجود دارد.

ضعف یا خستگی: ضعف یا خستگی در مراحل اولیه بیماری ام اس تقریبا در 80 درصد بیماران مشاهده می‌شود. این خستگی مزمن بر اثر تخریب اعصاب موجود در ستون فقرات به وجود می آید. معمولا خستگی به طور ناگهانی پدیدار می‌شود و اثرش تا چند هفته طول می کشد. ضعف در ابتدا بیشتر پاها را درگیر میکند.

سوزن سوزن شدن و بی حسی اندام ها: احساس سوزن سوزن شدن و بی‌حسی یکی از شایع‌ترین علائم هشداردهنده ام اس است. که معمولا این بی حسی در پاها، انگشت ها، بازوها و صورت اتفاق می افتد. بیماری ام اس براعصاب مغز و نخاع (مرکز پیام بدن) اثر می‌گذارد. در واقع می‌تواند سیگنال‌های متناقض را به سراسر بدن بفرستد و گاهی هیچ سیگنالی فرستاده نمیشود و همین امر موجب به بی حسی میشود.

سرگیجه یا مشکلات تعادل: سرگیجه و اختلال در تعادل می‌تواند منجر به این شود که فرد مبتلا به ام اس تحرک خود را از دست بدهد. اغلب افراد مبتلا به ام اس احساس سبكی سر و سرگیجه دارند، چنان که محیط اطراف‌شان در حال چرخش است. این علامت اغلب هنگام ایستادن خودش را نشان می دهد.

درد و اسپاسم: درد مزمن و اسپاسم عضلانی غیر ارادی نیز جزو علائم بیماری ام اس است . طبق بررسی‌ها و مطالعات انجام شده نیمی از افراد مبتلا به ام اس از درد مزمن در رنج به سر می برند. سفتی عضلانی یا اسپاسم هم شایع است. ممکن است حرکات غیرقابل کنترل و دردناک اندام‌ها و سفتی عضلات را هم تجربه کنید. اغلب این دردها بر روی پاها حس می شوند ولی ممکن است کمر را هم درگیر کند.

مشکلات شناختی: حدود نیمی از مبتلایان به بیماری ام اس در عملکرد شناختی خود دچار مشکلات حافظه، از دست دادن تمرکز، کاهش محدوده توجه، مشکلات سلامت عاطفی و افسردگی می شوند.

مشکلات مثانه و روده: تقریبا 80 درصدمبتلایان به ام اس درگیر این علائم می شوند. این علامت می‌تواند شامل: ناتوانی در نگه داشتن ادرار، تکرر ادرار و  افزایش شدید ادرار باشد. اغلب علائم مرتبط با ادرار قابل کنترل هستند. گاهی اوقات، افراد مبتلا به ام اس دچار اسهال و یبوست نیز می‌شوند یا کنترل روده خود را از دست می‌دهند.

اختلال عملکرد جنسی: بیماری ام اس چون از سیستم عصبی مرکزی شروع می‌شود می‌تواند در افراد مبتلا برانگیختگی جنسی ایجاد کند.

سایر علائم:

- مشکلات تنفسی

- لکنت زبان

- لرزش غیرقابل کنترل

- از دست دادن شنوایی

- تشنج

تشخیص بیماری ام اس:

 ام اس بیماری مزمن خود ایمنی است. بنابراین می‌توان گفت که علائم ام اس با بسیاری از بیماری‌های خود ایمنی شبیه است. تشخیص بیماری ‌ام اس از روی علائم چندان راحت نیست، زیرا برای تشخیص این اختلال خود ایمنی آزمایش خاصی وجود ندارد. پزشکان می‌توانند با انجام آزمایشات مختلف برای ام اس، در نظر گرفتن علائم و رد بروز دیگر بیماری‌های خود ایمنی، این بیماری را شناسایی کنند. علائم و نشانه‌های ام اس بسیار متفاوت است و به میزان آسیب عصبی و اینکه کدام اعصاب تحت تأثیر قرار می‌گیرند بستگی دارد. همچنین از MRI، نوار عصب و بررسی مایع نخاعی هم برای تشخیص این بیماری کمک گرفته می شود.

پیشگیری و درمان بیماری ام اس:

 ام اس یک اختلال چالش‌برانگیز است، اما محققان درمان‌های زیادی را کشف کرده‌اند که بتواند سرعت رشد این بیماری را کم کند.این درمان ها شامل:

- مصرف دارو با هدف تغییر فرآیند بیماری

- فیزیوتراپی به منظورحداقل کردن نتایج ناشی از بیماری

- استفاده از داروی استروئید به منظور کاهش موارد عود بیماری

- مصرف سایر داروها به منظور کاهش علائم بیماری

- روش های درمانی جدید برای تحریک سلول های مغزی همچون مگنت تراپی و تحریک مغناطیسی مغز

بهترین دفاع در مقابله با ام اس، مراجعه به پزشک بلافاصله پس از مشاهده اولین علائم هشداردهنده است. این امر به ویژه برای افراد دارای سابقه خانوادگی MS بسیارحائز اهمیت است، چون این یکی از مهم‌ترین فاکتورهای خطر ابتلا به بیماری ام اس است. پس درنگ نکنید. همین اقدام می‌تواند تفاوت بزرگی در وضعیت سلامتی شما به وجود آورد.