برای بسیاری از مردم، آشپزی کردن، غذا خوردن و پذیرایی کردن یکی از بزرگترین لذت های زندگی است. با این حال، از نظر افرادی که نگران کره زمین و حفظ محیط زیست هستند، گاهی اوقات آشپزی کردن و غذا خوردن می ‌تواند مشکل ساز بوده و نگران کننده باشد. میزان ضایعات ایجاد شده در حین تولید و آماده سازی غذا، یکی از بزرگ ترین مشکلاتی است که این روزها با آن مواجه هستیم. به همین دلیل، مفهومی به نام آشپزی بدون پسماند شکل گرفته است.

افراد زیادی وجود دارند که سعی می‌کنند با ابداع راه حل های خلاقانه به کاهش پسماند غذا کمک کنند. رستوران‌ ها، سرآشپزها و سازمان‌ های مختلف از طریق کمپوست ضایعات غذا و حذف پلاستیک ‌های یکبار مصرف، در حال آزمایش راه‌ های جدیدی برای کاهش ضایعات غذایی هستند. شما هم می‌ توانید در خانه خود ضایعات غذا را به حداقل برسانید و گامی در جهت آشپزی بدون پسماند بردارید.

آشپزی بدون پسماند چیست؟

آشپزی بدون پسماند همان طور که از نام آن مشخص است، به این معنی است که سعی کنید تا حد ممکن در هنگام پخت و پز و غذا خوردن هیچ زباله ای به جای نگذارید. سبک زندگی بدون پسماند فقط به آشپزخانه محدود نمی شود و می تواند سایر جوانب زندگی را هم شامل شود. به طوریکه بعضی از افراد مفاهیم مشابهی را برای انتخاب لباس، محصولات آرایش و بهداشتی و سایر موارد به کار می برند.

برای اینکه آشپزی بدون پسماند تحقق پیدا کنید، باید همیشه عبارت قدیمی «کاهش دادن، استفاده مجدد و بازیافت» را به خاطر داشت:

- كاهش دادن:

از مواد غذایی غیرضروری کمتر استفاده کنید یا اصلا از آن ها استفاده نکنید. غذا را در حجم کم و به اندازه بپزید تا چیزی از آن باقی نماند.

- استفاده مجدد:

به جای اینکه باقیمانده مواد غذایی را دور بریزید، آن ها را تغییر دهید تا بتوانید دوباره استفاده کنید. برای خرید مواد غذایی در حجم زیاد، ظروفی را انتخاب کنید که دوباره قابل استفاده باشند.

بازیافت:

باقیمانده مواد غذایی را که قابل استفاده نیستند، کمپوست کنید. غذا را از مراکزی بخرید که مطمئن هستید آن را بدون پسماند تولید کرده اند.

آیا واقعا آشپزی بدون پسماند امکان پذیر است؟

ممکن است همیشه این امکان وجود نداشته باشد که ضایعات و پسماند مواد غذایی را به صفر برسانید. چراکه ساختار فعلی عرضه غذا و فراوانی غذاهای فرآوری شده این کار را به طرز باورنکردنی دشوار کرده است. حتی مخالفان زندگی بدون پسماند این سبک زندگی را واقع بینانه نمی دانند. این افراد معتقدند که مقداری از زباله ها محصول جانبی و ضروری اقتصاد و مصرف انسانی است و به همین دلیل بهتر است به جای تلاش برای حذف کامل زباله، بر مدیریت کارآمد آن تمرکز کنیم.

این استدلال ‌ها ممکن است در ظاهر قانع ‌کننده به نظر برسند، اما حقیقت این است که تلاش برای داشتن یک سبک زندگی بدون پسماند و آشپزخانه بدون زباله به معنی بدون نقص بودن نیست. آشپزی بدون پسماند فقط بخش کوچکی از تلاش ها و اقداماتی است که ما باید برای کاهش تاثیرگذاری روی کره زمین و حفظ محیط زیست انجام دهیم. بهترین کار این است که با توجه به منابع خود سعی کنید تا حد امکان اتلاف مواد غذایی را به حداقل برسانید.

مزایای آشپزی بدون پسماند چیست؟

آشپزی بدون پسماند می تواند به نفع انسان و کره زمین باشد.

ضایعات مواد غذایی را کاهش می دهد

آمارها در مورد مقدار غذایی که در طول سال از بین می رود، شگفت ‌انگیز است. ، اگرچه تعیین عدد دقیق دشوار است، اما محققان معتقدند که مثلا  در ایالات متحده هر سال ۲۵ تا ۴۰ درصد از کل مواد غذایی تولید شده دور ریخته می شود. در بعضی موارد، ممکن است یک فرد به تنهایی 300 کیلوگرم غذا را در طول یک سال هدر دهد. استفاده مجدد از باقیمانده مواد غذایی، جلوگیری از فاسد شدن غذا و خرید کردن به اندازه نیاز، از راهکارهایی است که می‌تواند به کاهش ضایعات غذایی کمک کند.

استفاده از پلاستیک و بسته بندی ها را کاهش می دهد

آشپزی بدون پسماند ضایعات ناشی از بسته بندی مواد غذایی و ظروف سرو غذا، از جمله جعبه های غذاهای بیرون بر، را کاهش می دهد. بیش از 23 درصد (یا تقریبا یک چهارم) از کل زباله های ارسال شده به محل دفن زباله شامل بسته بندی و ظروف مواد غذایی می شود که مقدار قابل توجهی از آن قابل بازیافت نیست. علاوه بر این، بخشی از بسته بندی مواد غذایی به جاده ها و مسیرهای آبی راه پیدا می کند و باعث آلودگی محیط زیست می شود.

آشپزی بدون پسماند می تواند از طریق تکنیک هایی مانند استفاده از ظروف چند بار مصرف برای خرید غذا در حجم زیاد، استفاده از مواد کمتر برای تهیه غذا و افزایش مصرف غذاهای خانگی، میزان مصرف پلاستیک و بسته بندی مواد غذایی را کاهش دهد.

آیا آشپزی بدون پسماند برای سلامتی مفید است؟

زندگی بدون زباله مفهومی است که در حدود 40 سال گذشته شکل گرفته است. اگرچه در مورد ارتباط مستقیم آشپزی بدون پسماند با سلامتی انسان مدرک علمی وجود ندارد، اما شواهد نشان می دهد که از چندین جهت ممکن است برای سلامتی مفید باشد.

به بهداشت محیط زیست کمک می کند

هنگامی که غذا را دور می ریزیم، نه تنها خود غذا، بلکه منابع دیگری از جمله آب، انرژی، زمین و نیروی کار هم هدر می رود. مواد غذایی هدر رفته عامل اصلی انتشار گازهای گلخانه ای به شمار می روند. این گازها گرما را جذب کرده و در جو زمین به دام می اندازند و در نتیجه به گرم شدن کره زمین منجر می شوند. وقتی غذا در محل دفن زباله پوسیده می شود، گاز گلخانه ای متان آزاد می شود که حتی از دی اکسید کربن قوی تر و مخرب تر است.

13 درصد از کل انتشار گازهای گلخانه ای در هر سال به سیستم صنایع غذایی اختصاص دارد. مواد غذایی هدر رفته، یعنی آن چیزی که فاسد می شود یا دور ریخته می شود، تقریبا 8 درصد از گازهای گلخانه ای را تشکیل می دهد. بنابراین، کاهش اتلاف مواد غذایی به معنی انتشار کمتر گازهای گلخانه ای و وجود یک سیاره سالم تر است.

دریافت مواد مغذی را بهبود می بخشد

کاهش ضایعات غذایی به این معنی است که افراد بیشتری می توانند به غذا دسترسی پیدا کنند. بعضی از سرآشپزها و کارآفرینان تلاش‌ خود را روی نجات غذاهایی که دور ریخته می شوند، متمرکز می کنند و آن ها را در اختیار افراد نیازمند جامعه قرار می دهند.

بسیاری از میوه ها و سبزیجات مغذی به دلیل ماهیت فسادپذیر خود، قبل از مصرف خراب می شوند. آشپزی بدون پسماند به ما یاد می دهد که مواد غذایی را به اندازه بخریم تا بتوانیم آن ها را قبل از خراب شدن مصرف کنیم. علاوه بر این، با کاهش استفاده از بسته بندی ها و ظروف پلاستیکی احتمال اینکه مواد شیمیایی مضر به کار رفته در ساخت آن ها وارد مواد غذایی شود، کاهش پیدا می کند.

چگونه آشپزی بدون پسماند را شروع کنیم؟

روش های زیادی برای شروع آشپزی بدون پسماند وجود دارد. هر یک از ما در شرایط خاص خودمان زندگی می کنیم و غذا می خوریم. ما به انواع مختلفی از آشپزخانه ها، تجهیزات آشپزی و مواد غذایی دسترسی داریم و ممکن است نیازها و ترجیحات غذایی خاصی داشته باشیم. بنابراین، ممکن است روش‌ شما برای آشپزی بدون پسماند مشابه سایرین نباشد. اگرچه راه های زیادی برای شروع آشپزی بدون پسماند وجود دارد، اما مهم ترین آن ها عبارتند از:

برای وعده های غذایی خود برنامه ریزی کنید

داشتن برنامه برای وعده های غذایی، از مهم ترین کارهایی است که می توانید برای تحقق آشپزی بدون پسماند انجام دهید. با برنامه ریزی کردن نه تنها در مورد چیزی  که می خواهید در طول هفته بخورید تصمیم گیری می کنید، بلکه به زمان و نحوه آماده سازی غذا و مواد اولیه مورد نیاز هم فکر می کنید. این فاصله زمانی بین افراد مختلف، متفاوت است. شما می توانید با توجه به سبک زندگی خود برای چند روز، یک هفته یا بیشتر برنامه ریزی کنید. وقتی برای روزهای آینده برنامه ریزی می کنید، باید نکات زیر را در نظر بگیرید:

- مواد غذایی فاسد شدنی در یخچال و قفسه ها که باید به زودی مصرف شوند

- دستور العمل هایی با استفاده از غذاهایی که می توانید به صورت عمده خریداری کنید

- دستور العمل هایی که به مواد غذایی کم کاربرد احتیاج ندارند (چون ممکن است دیگر به این مواد نیاز پیدا نکنید)

- نحوه استفاده از مواد غذایی مشابه در چندین وعده غذایی

- مقدار غذایی که باید برای خانواده تهیه شود

- مدت زمان ماندگاری مواد غذایی باقیمانده

موقع سفارش غذا، خوب فکر کنید

داشتن برنامه برای پخت و پز شانس سفارش غذاهای بیرون بر را که معمولا در ظروف یکبار مصرف سرو می شوند، کاهش می دهد. سالانه میلیون ها تن کاغذ، پلاستیک و بسته بندی شیشه ای به محل های دفن زباله می رود. اگرچه همه این ها به غذای بیرون ‌بر و رستوران‌ ها مربوط نمی شود، اما مطمئنا مبداء بسیاری از آن ها به این اماکن بر می گردد. حدود 45 درصد از مواد موجود در محل های دفن زباله از مواد غذایی هدر رفته و بسته بندی مواد غذایی حاصل می شود.

البته آشپزی بدون پسماند به این معنی نیست که شما نمی توانید هیچ وقت در بیرون از خانه غذا بخورید. این روزها، زندگی پرمشغله و تمایل به ارتباط با دیگران باعث شده که غذا خوردن در رستوران رواج پیدا کند. با رعایت نکات زیر می توانید هم از غذا خوردن در رستوران لذت ببرید و هم میزان ضایعات غذا را به حداقل برسانید:

- آگاه بودن از حجم غذایی که سفارش می دهید

- سفارش غذا با حجمی که چیزی از آن باقی نماند

- انتخاب رستوران هایی که از ظروف زیست تخریب پذیر استفاده می کنند

- رفتن به رستوران ‌هایی که برای کاهش پسماند غذا تلاش می کنند، به عنوان مثال از طریق اهدای غذا

- کاهش استفاده از ظروف پلاستیکی، کیسه ها و نی های پلاستیکی

تا حد امکان، از باقیمانده غذا دوباره استفاده کنید

یافتن راه‌ هایی برای استفاده مجدد از باقیمانده میوه‌ ها و سبزیجات، مانند ساقه یا پوست، یکی از بهترین روش ها برای شروع آشپزی بدون پسماند است. این کار ممکن است در ابتدا سخت به نظر برسد، اما هر چقدر بیشتر تمرین کنید، اعتماد به نفس بیشتری پیدا می کنید. شما می توانید به روش های زیر از باقیمانده غذاها استفاده کنید:

- با برگ و ساقه سبزیجات سس پستو درست کنید.

- برای تهیه عصاره گوشت از باقیمانده استخوان، گوشت و سبزیجات استفاده کنید.

- پنیرهای رنده شده را داخل فریزر بگذارید و از آن برای طعم دادن به سوپ استفاده کنید.

- از باقیمانده میوه ها و سبزیجات، آبمیوه تهیه کنید.

- تخمه کدو حلوایی را تفت دهید و به جای آجیل بخورید.

- از تفاله قهوه و پوسته تخم مرغ برای تهیه کود استفاده کنید.

- از پوست میوه ها برای درست کردن سرکه استفاده کنید.

از چیزی که نمی توانید دوباره استفاده کنید، کمپوست تهیه کنید

کمپوست کردن زباله ها، فرآیندی است که در آن باقیمانده مواد غذایی به کود غنی از مواد مغذی تبدیل می شود. برای این کار فقط کافی یک سطل مخصوص کمپوست تهیه کنید یا مواد غذایی را داخل حیاط دفن کنید. برای تهیه کمپوست می توانید از میوه ها و سبزیجات، پوسته تخم مرغ، تفاله قهوه و چای کیسه ای استفاده کنید. اگر نگران ورود حشرات و حیوانات موذی به خانه خود هستید، از لبنیات، گوشت، استخوان، روغن و سایر چربی ها برای تهیه کمپوست استفاده نکنید.

با توجه به آشپزی بدون پسماند، خرید کنید

در بیشتر موارد، آشپزی بدون پسماند با برنامه ریزی و خرید شروع می شود. بنابراین، در هنگام خرید مواد غذایی به موارد زیر دقت کنید:

- داشتن کیسه های پارچه ای برای حمل مواد غذایی

- در صورت امکان، خرید عمده مواد غذایی

- اجتناب از خرید اجناس با بسته بندی غیرضروری

- توجه به تاریخ انقضا و تخمین مدت ماندگاری مواد غذایی فاسد شدنی که قصد خرید آن ها را دارید

غذاها را در محل مناسب نگهداری کنید

نگهداری درست مواد غذایی راهکاری است که اغلب نادیده گرفته می شود. برای اینکه ماندگاری غذاها را افزایش دهید، همیشه یخچال و کابینت را تمیز نگه دارید تا عاری از باکتری و میکروب باشند. اگر متوجه شدید که غذا شروع به فاسد شدن کرده، بلافاصله آن قسمت را جدا کنید. همچنین سعی کنید ابتدا غذاهایی را بخورید که فکر می کنید برای مدت کوتاه تری دوام می آورند. اگر غذا کپک زده یا بوی نامطبوعی می دهد، نباید آن را بخورید. حتی در یک آشپزخانه بدون زباله هم ریسک نکنید و خود را در معرض ابتلا به بیماری های مختلف قرار ندهید.

اگر یخچال شما دارای کشوهای مجزا و سیستم کنترل رطوبت است، مواد غذایی را در کشوی مناسب قرار دهید. همچنین غذاهایی را که ممکن است برای مدتی استفاده نکنید، مانند آرد یا آجیل، در یخچال یا فریزر نگهداری کنید تا تازه بمانند.

عمر مواد غذایی را افزایش دهید

با استفاده از روش های زیر می توانید به افزایش ماندگاری مواد غذایی کمک کنید:

- انجماد: میوه ها، سبزیجات، گوشت، نان و...

- ترشی: خیار، هویج، لوبیا سبز، کدو و...

- کنسرو: مربا، ژله، سس گوجه فرنگی، ذرت، سیب، هلو و...

- خشک کردن: میوه ها، سبزیجات، حبوبات، غلات، گوشت و...

کلام پایانی

کاهش ضایعات حاصل از وعده های غذایی هم در حفظ محیط زیست موثر است و هم باعث می شود افراد بیشتری به مواد غذایی دسترسی پیدا کنند. شما می‌توانید این کار را با تغییرات کوچکی مانند خرید عمده غذا، بردن کیسه‌ های پارچه ای به فروشگاه و استفاده مجدد از غذاهای باقیمانده شروع کنید.