در ابتدای مطالب از شما عزیزان تقاضا داریم که تا انتهای این نوشته با ما همراه باشید چرا که قصد داریم در مورد بیماری صحبت کنیم که به عنوان یکی از اختلالات شخصیت کلاستر B به شمار می رود. این بیماری با نام هیستریونیک یا اختلال شخصیت نمایشی شناخته می شود. برخورداری از وضعیت ناپایدار روحی، از جمله ویژگی های شاخص و بارز هیستریونیک محسوب می شود. از آنجایی که افراد دارای اختلال شخصیت نمایشی، تمایل بسیار زیادی به جلب توجه دارند، برای جامه عمل پوشاندن به این خواسته، از انجام کارهای نامتعارفی مانند خودکشی ابایی ندارند. از سوی دیگر، چنانچه فرد مبتلا به این اختلال نتواند نظر و نگاه های دیگران را به سمت خود جلب کند، به افسردگی و سرخوردگی دچار می گردد.

به همین جهت، می توان این گونه بیان کرد که اشخاصی که دچار چنین اختلالی هستند، به توجه و نظر دیگران بسیار وابستگی و دلبستگی فراوانی دارند. در بعضی از مواقع ممکن است فرد هیستریونیک، همزمان به سایر اختلالات شخصیت نیز مبتلا باشد. در این زمینه باید خاطر نشان نمود که فرد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی، از وجود خود یک تصویر تحریف شده و ناپایدار، به انضمام احساسات شدید تصور می کند. همچنین توجه و تایید دیگران با خودباوری این دسته از افراد گره خورده است. بر این اساس، خودباوری در این افراد نشأت گرفته از توجه دیگران معنا و مفهوم خود را پیدا می کند.

فرد مبتلا به این نوع بیماری، برای قرار داشتن در مرکز توجه اطرافیان خود، رفتارهای نامناسب و در بیشتر مواقع نمایشی از خود بروز می دهد. لازم به ذکر است که اختلال شخصیت نمایشی در زنان بیشتر از مردان شایع می باشد. همچنین این اختلال در دوران نوجوانی و آغاز جوانی به وجود می آید. شخصیت نمایشی رفتارهای خود را به گونه ای بروز می دهد که گویی مشغول اجرای یک نمایش می باشد. از سوی دیگر، شخصیت نمایشی، در ابراز و بیان هیجانات خود بسیار اغراق آمیز عمل می نماید. بر این اساس، افراد دارای اختلال شخصیت نمایشی، با مشاهده یک فیلم غمگین، به طرز غیر قابل کنترل و غیر قابل باوری شروع به گریه زاری می کنند.

ویژگی ها و خصوصیات اختلال شخصیت نمایشی

برای فهم بیشتر موضوع لازم است بدانید که در حالت کلی، شخص مبتلا به این اختلال به همه کارها و هر آنچه در پیرامون وجود دارد، با دید سفید و سیاه می نگرد و همچنین از گفتاری مبالغه آمیز، خالی از جزئیات و مبهم برخوردار می باشد. شخص هیستریونیک، با استفاده از حربه هایی نظیر شکایت کردن، اغواگری، جذابیت و گیرایی و بحران های هیجانی، درصدد فریب دیگران بر می آید. ذکر این نکته ضروری به نظر می رسد که فرد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی، در ابراز احساسات و هیجان خود نیز بسیار مبالغه آمیز و بعضاً غیر قابل کنترل رفتار می نماید. ناگفته نماند که بی ثباتی و ناپایداری در روابط، از ویژگی های شاخص شخصیت نمایشی محسوب می گردد.

شایان ذکر است که جلب توجه و مورد توجه قرار گرفتن از جانب اطرافیان، عزت نفس این گروه از افراد را آشکار کرده و بالا می برد. چنین اشخاصی از رفتارهایی تکانه ایی، مبتنی بر هوش هیجانی برخوردار بوده که در پرتو همین رفتارها، تمایلات، خواسته ها و زندگی خود را در قالب نمایش به تصویر می کشند. بر همین اساس، برای مورد توجه قرار گرفتن رفتارهای افراد دارای اختلال شخصیت نمایشی، باید نمایش های خود را با چاشنی جذابیت و گیرایی عرضه نمایند. بر این اساس، در رفتارهای شخصیت نمایشی، خنده های غیر طبیعی و نامتعارف و پوشش های اغوا گرانه، به نحو مشهود و ملموس به چشم می خورد.

فرد مبتلا به این عارضه برای جلب توجه دیگران و اینکه مدام در چشم آن ها باشد، از هیچ گونه سعی و تلاشی دریغ نمی کند. اما اگر با وجود همه سعی و کوشش به خرج داده، این امر میسر نگردید، دنیا برای فرد دارای اختلال شخصیت نمایشی تیره و تار می گردد. در این شرایط، دلشوره و استرس و آشفتگی در وجود این افراد غلیان پیدا می کند. همچنین در این وضعیت، شخصیت هیستریونیک، نه تنها عنان کنترل خود را از کف می دهد، بلکه عصبانیت و خشم سرتاسر وجودش را به تسخیر در می آورد. لازم به ذکر است که واژه هیستریونیک، در معنای نمایشی تعبیر می شود.

بررسی علائم و نشانه های اختلال شخصیت نمایشی

در حالت عادی و در اکثر مواقع، اشخاص مبتلا به این وضعیت، از مهارت های اجتماعی قابل توجهی برخوردار هستند ولی از این مهارت در جهت اداره دیگران و جلب توجه سایرین استفاده به عمل می آورند. بر این اساس، جلب توجه و در مرکز نگاه ها بودن، یکی از نشانه های حائز اهمیت شخصیت نمایشی تلقی می شود. در سوی مقابل، قرار گرفتن در موقعیت هایی که موجبات مورد توجه نبودن شخص هیستریونیک را برآورده نسازد، سبب ناراحتی و رنج و مشقت او می گردد. بروز رفتارهای نامناسب و نامتعارف، از مشخصه های برقراری تعامل شخصیت نمایشی با دیگران به شمار می آید. غالباً این رفتارها در قالب اغواگری و به صورت تحریک آمیز ظهور پیدا می کند.

از دیگر علائم و نشانه های آشکار و مهم این بیماری می توان به برخورداری فرد مبتلا از احساسات سطحی و متغیر اشاره کرد. از این رو، احساسات چنین افرادی به سرعت، با تغییراتی همراه می شود. شیوه و طرز گفتار این دسته از افراد، فاقد جزئیات، مبتنی بر حدس، گمان و بسیار افراطی می باشد. تلقین پذیر بودن، از دیگر علائم اختلال شخصیت نمایشی به شمار می آید. بنابراین، فرد هیستریونیک، به راحتی تحت شعاع موقعیت های مختلف و افراد قرار می گیرد. ناگفته نماند که ابراز احساسات این افراد رنگ و بوی مبالغه، نمایشی و خودنمایی به خود گرفته است.

ممکن است در بعضی از مواقع، اشخاص بیمار با هدف به دست آوردن توجه دیگران و جلب توجه، از سلاح تهدید و خودکشی هم استفاده به عمل آورند. خودخواهی و بی ثباتی در روابط، به انضمام تصمیم گیری عجولانه، با وجود فرد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی پیوند خورده است. در این زمینه باید خاطر نشان نمود که شخصیت های نمایشی، همواره به دنبال مهر تایید خوردن از دیگران بوده و به اعمال و رفتارهای خود، پیش از انجام آن ذره ای فکر نمی کنند. همچنین رفتارها و احساسات اغراق شده در رفتار مبتلایان به اختلال شخصیت نمایشی موج می زند.

مؤلفه های اصلی بروز اختلال شخصیت نمایشی

با اینکه هنوز دلیل و زمینه اصلی این بیماری در هاله ای از ابهام قرار داشته و مشخص نشده است، اما به اعتقاد محققان و متخصصان این حوزه، نقش عوامل تربیتی، ارثی و وراثتی را در بروز این اختلال نمی توان نادیده گرفت. بر این اساس، ابتلای پدر یا مادر به اختلال شخصیت نمایشی، احتمال ابتلای فرزندان آنها به این اختلال را نیز افزایش می دهد. از دیگر مؤلفه های مهم و حائز اهمیت در این زمینه می توان به مورد تنبیه یا انتقاد نشدن در دوران کودکی و موجه و مثبت نشان دادن اشتباهات کودک در مهمانی ها و جمع های خانوادگی، اشاره نمود. بر این اساس، بروز این رفتارها، نوعی دوگانگی را در رفتار کودک به وجود می آورد.

در این وضعیت، کودک در تشخیص و شناسایی مرز بین رفتارهای غلط و درست دچار اشتباه و سردرگمی می‌شود. همچنین برخوردها و رفتارهای غلط پدر و مادر تا رسیدن به سن بلوغ، بر روی کودک بسیار تأثیرگذار است. به همین جهت، بروز این رفتارها می‌تواند بستر مناسب برای ایجاد اختلال شخصیت نمایشی را فراهم سازد. ناگفته نماند که توجه بیش از اندازه و غیر قابل پیش‌بینی والدین و تشویق و توجه به رفتارهای خاص کودک، از دیگر مؤلفه‌های تأثیرگذار در بروز اختلال شخصیت نمایشی محسوب می‌شود. از آنجایی که والدین در تکوین و تکمیل شخصیت و هویت فرزند، نقش بسزایی ایفا می‌کنند، بسیاری از رفتار و کارهای آنها، اعم از رفتارهای درست و غلط، توسط فرزندان تقلید و فرا گرفته می‌شود.

نحوه برخورد درست با اختلال شخصیت نمایشی

به طور کلی، اشخاصی که با این بیماری دست و پنجه نرم می کنند، به دلیل برخورداری از خود محوری بالا، تشنه توجه به صورت دائم می‌باشند. از این رو، تعامل با این دسته افراد و خصوصاً برآورده ساختن نیازهای آنها، انرژی زیادی را می‌طلبد. به دلیل بینش و آگاهی نداشتن شخصیت نمایشی از مشکل خود، تغییر در رفتارها و اعمال آنها، آستانه صبر و تحمل بالایی را طلب می کند. بر این اساس، آشنایی با اختلال شخصیت نمایشی، برای نوع و چگونگی برخورد با این قبیل افراد، از درجه اهمیت و ارزش بسیار بالایی برخوردار می‌باشد. کمک به شخصیت نمایشی برای شناختن خود و خودشناسی، ضمن شناسایی عادت های مخرب و نامطلوب، به اصلاح الگوهای فکری ناسالم آنها نیز منجر می‌شود.

شایان ذکر است که افراد مبتلا به این عارضه، بر خلاف آن چیزی که از خودشان بروز می دهند، از عزت نفس و اعتماد به نفس پایینی برخوردار می باشند. به همین جهت، تقویت و ارتقای عزت نفس در این دسته از افراد سبب می گردد که بر ابعاد دیگر شخصیت خود متمرکز شوند. به طور کلی، شخصیت های نمایشی، با انتقاد و انتقاد پذیری میانه خوبی نداشته و در این موارد علاوه بر شکننده و حساس بودن، دردهای روحی زیادی متحمل می شوند. از طرفی شناسایی و تقویت توانایی های افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی، در عملکرد مثبت و رفتارهای او بسیار تأثیر گذار و مؤثر می باشد.

بیشتر بخوانید: هشدار پزشکان: اوردوز ویتامین دی امکان‌پذیر و خطرناک است

راهکارهای درمان اختلال شخصیت نمایشی

از آنجایی که چنین افرادی، مشکل و رفتارهای نامناسب خود را انکار می کنند، درمان این قبیل افراد با پیچیدگی و سختی زیادی همراه می باشد. دارو درمانی، یکی از روش های در دسترس برای درمان شخصیت های نمایشی به شمار می رود. تجویز دارو توسط روانپزشک، به منظور درمان علائم پریشانی، افسردگی و اضطراب در آنها صورت می گیرد. از دیگر روش های کاربردی برای درمان اختلال شخصیت نمایشی، رویکرد شناختی رفتاری می باشد. این شیوه درمان برای توسعه نحوه تفکر و منطقی و سنجیده عمل کردن، برای افراد هیستریونیک بسیار مناسب و تاثیر گذار می باشد.

این افراد در وجود خود از الگوهای فکری اشتباه و بعضاً رفتارهای زشت و زننده ای برخوردارند. به همین دلیل، اصلاح الگوهای فکری و رفتاری این افراد می تواند شخصیت و روحیات آنها را دستخوش تغییرات مثبت و مطلوب قرار دهد. از دیگر روش های درمانی در این زمینه، روش تحلیلگری می باشد. در این روش با آشکار سازی دلایل و عوامل زیربنایی اختلال، درصدد کاهش و به حداقل رساندن واکنش های احساسی فرد بر می آیند. همچنین از روش زوج درمانی و خانواده درمانی نیز برای درمان اختلال شخصیت نمایشی بهره برده می شود.

خانواده درمانی به این دلیل توصیه می شود که متأسفانه افرادی که با شخص مبتلا به اختلال مزبور زندگی می کنند و با او در ارتباطند، خواسته و ناخواسته تحت شعاع اختلال هیستریونیک می باشند. لازم به ذکر است که زوج درمانی و خانواده درمانی، برای شناسایی عوامل تشدید کننده، به انضمام ارزیابی تعاملات افراد با همدیگر، در دستور کار قرار می گیرد. برای بهبود و ارتقای سطح تفکر افراد دارای شخصیت نمایشی، تمرین های هماهنگ کننده بدن و ذهن نیز می تواند مورد استفاده قرار گیرد. بر این اساس، انجام تمرین هایی نظیر تای چی، مدیتیشن و یوگا، در کنار درمان بیوفیدبک، برای این دسته از افراد مثمر ثمر و مناسب قلمداد می گردد.

نکاتی در نحوه تعامل با افراد دارای اختلال شخصیت نمایشی

به عنوان سخنان پایانی باید خاطرنشان کرد که افراد مبتلا به چنین اختلالاتی، بینش و آگاهی از مشکل و اختلال خود ندارند. به همین علت نحوه برقراری تعامل و ارتباط با این دسته از افراد، پیچیدگی‌های مختص به خود را دارد. بر این اساس، هنگام تعامل با یک شخصیت نمایشی، رعایت نکات و اصولی می‌تواند در این زمینه تأثیرگذار و مؤثر باشد. بنابراین، در این شرایط در جهت عوض کردن دیدگاه و جهان بینی او نباید تلاش و کوششی به خرج داد. از سوی دیگر، رفتارهای ظهور یافته از شخصیت‌های نمایشی را نباید به حساب سوءنیت و قصد و غرض او گذاشت. چراکه هدف اصلی و نهایی این دسته از افراد از بروز رفتارهای مختلف، بدست آوردن توجه و نشستن در کانون توجه دیگران می‌باشد.

همچنین بد نیست بدانید که روند تغییرات در این افراد به مرور زمان و با سرعت بسیار پایینی به وقوع می پیوندد. هیچ کدام از این اشخاص، با پند و نصیحت و موعظه، رابطه خوبی ندارند. بر همین اساس، موعظه کردن آنها هیچگاه توصیه نمی شود. افراد دارای اختلال شخصیت نمایشی، به علت بی ثباتی در تعاملات خود، هیچگاه نمی‌توانند وارد رابطه معنادار و عمیقی شوند. بر همین اساس، افراد دارای اختلال شخصیت نمایشی، توانایی حفظ روابط را نداشته و در اغلب موارد روابطی کم عمق و در عین حال غیر واقعی با دیگران برقرار می‌سازند. ناگفته نماند که شخصیت‌ های نمایشی خود محور بوده و احساسات و عواطف آنها غالباً عاری از خلوص و صمیمیت می‌باشد.