اختلال نقص توجه یا بیش فعالی که اختلالی است که مربوط به رشد است، معمولا در سنین کودکی متوجه  فرد می‌­شود. اختلال نقص توجه در کودکان، خودش را به شکل فعالیت­‌های بدنی بیش از حد نشان می‌­دهد. معمولا فردی که دچار اختلال نقص توجه است تمرکزش را نمی­‌تواند روی یک کار واحد بگذارد. او در رابطه با حل تکالیف درسی‌­اش و درس‌خواندنش دچار مشکل است و کندتر از بقیه می‌­تواند به انجام چنین کارهایی رسیدگی کند. علائم مربوط به اختلال نقص توجه تا قبل از هفت سالگی خودش را نشان می­‌دهد و در صورت بروز خیلی زود باید مراحل درمان شروع شود.

علل اختلال نقص توجه

درمورد علت­‌های ابتلا به اختلال نقص توجه هنوز پاسخ قطعی در دست نیست اما بسیاری از پزشکان معتقدند که ژنتیک و محیط پرورش و رشد کودک نقش پررنگی در بروز این بیماری دارد. درصد شیوع این اختلال در پسرها بیشتر از دخترها است به همین صورت احتمال فراگیری این بیماری از پدر به فرزند بیشتر است. اگرچه اختلال نقص توجه در کودک به­‌غیر از ژنتیک در مسائلی مانند دوران جنینی تاثیر زیادی پذیرفته اما قوی ترین عامل انتقال تا به امروز ژنتیک معرفی شده است. اگر مادر در دوران بارداری از سلامت رفتاری برخوردار نبوده است و مصرف کننده‌­ی موادمخدر، دخانیات و الکل در این دوران بوده است، تاثیر مستقیمی روی رشد نوزاد گذاشته است.

علائم اختلال نقص توجه

اختلال نقص توجه انواع مختلفی دارد که در هرکدام نشانه‌­های مختلفی بروز پیدا می­‌کند. اگر کودک حداقل پنج سال سن داشته باشد و چندین رفتار مشترک این اختلال را بطور مداوم انجام دهد با مشاوره با پزشک متوجه می‌­شویم که کودک‌مان دارای اختلال نقص توجه است. در نوع بیش فعالی این اختلال، کودک معمولا بسیار پرجنب و جوش است، معمولا اشیای دور و بر خود را تخریب می­‌کند و از این کار لذت می­‌برد. با مفهومی به نام صبرکردن آشنایی ندارد و معمولا برای رسیدن به هرچیزی عجله دارد. در نوع کم توجه‌ی، کودک تمرکزی برای انجام هیچ کاری که نیاز به فکر داشته باشد را ندارد. حافظه‌­ی کم قدرت دارند و معمولا وسایل‌­شان را سهوا گم می‌­کنند.

انواع اختلال نقص توجه

انواع اختلال نقص توجه علائم خاص و متفاوتی دارد که در هر فرد به نوعی بروز پیدا می‌­کند. یکی از آن‌ها بیش فعالی است که معمولا در قالب حرکات تند و سریع کودک دیده می­‌شود. فردی که دچار بیش فعالی است از حرکات غیر نرمال بدنی برای رسیدن به اهدافی که دارد استفاده می­‌کند. معمولا به دستور کسی گوش نمی­‌دهد و اصطلاحا کاری که دلش بخواهد را انجام می­‌دهد. افرادی که دچار اختلال نقص توجه هستند معمولا زندگی را جدی نمی‌­گیرند حتی اگر این اختلال در دوران کودکی رفع بشود در بزرگسالی در مسائل حساس زندگی خودش را به شکل بی­‌توجهی نشان می­‌دهد. در نوع دوم اختلال نقص توجه یا کم توجهی معمولا افراد به درستی نمی­‌توانند تمرکزشان را در هیچ کدام از مسائل درسی و غیردرسی بگذارند، این افراد خیلی زود بسیاری از مسائل را فراموش می­‌کنند و توجهی به چیزی غیر از چیزهایی که بخواهند ندارند.

بدترین نوع اختلال نقص توجه

اختلال نقص توجه در ابتدا و سنین پایین، کودک را بعنوان فردی که فعالیت‌­های بدنی غیرطبیعی دارد نشان می­‌دهد اما طولی نمی‌­کشد که این اختلال در زندگی خودش را به شکل تمرکز بسیار پایین و ناموفق بودن در دوره­‌ی تحصیل نشان می‌­دهد. اگر این اختلال در سنین پایین توسط روان درمانی و درمان‌­های دیگر رفع نشد، در سنین بالا خودش را به شکل مسئولیت ناپذیری، بی اعتنایی به مشکلات جدی زندگی و کم توجهی به آن‌ها نشان می‌­دهد. بسیاری از افرادی که درگیر اختلال نقص توجه هستند به بیماری­‌هایی نظیر افسردگی مبتلا می­‌شوند.

با افرادی که اختلال نقص توجه دارند چگونه رفتار کنیم؟

بسیاری از کودکان در سنین پایین دارای مشکلات خاص رفتاری هستند در برخی از آن‌ها انزوا و گوشه گیری و در برخی افسردگی دیده می‌­شود. اختلال نقص توجه نیز یک اختلال طبیعی است که ممکن است میان چندین هزار بچه درصدی از آن‌ها به آن گرفتار شده باشند. با تحقیرکردن و عدم آگاهی نسبت به این اختلال، والدین رفتار بدی با فرزندانشان دارند و باعث پیشرفت روزافزون این بیماری می­‌شوند. خانواده‌ها باید با شناخت و بهره‌­گیری از انرژی فراوانی که کودکان در زمینه‌­های مختلف فیزیکی دارند، آن‌ها را در راه درست قرار دهند که تخلیه شوند. صحبت کردن و ارتباط داشتن با کودک راه‌کار بسیار موثری است.

کنترل کودکانی که اختلال نقص توجه دارند

بسیاری از خانواده‌­هایی که فرزندان دچار اختلال نقص توجه دارند از کم‌­توجهی آن‌ها و انرژی زیادی که دارند، گلایه می­‌کنند. اما جالب است بدانید اگر در راه حفظ رابطه با فرزندتان بکوشید و یک رابطه­‌ی کاملا دوستانه با او برقرار کنید، می­‌توانید از او بخواهید تا برای انجام مجموعه کارهایی به شما کمک کند. سعی کنید ارتباطتان را از حالت رئیس و مرئوسی دربیاورید و مانند دو دوست با همدیگر معاشرت کنید. با درنظر گرفتن هدایای هرچند کوچک رضایت قلبی­تان را نسبت به پیشرفت کمی که در درس‌هایش داشته است ابراز کنید. در هنگام سرپیچی از دستورها با تندی با او رفتار نکنید و همواره او را درک کنید.

اختلال نقص توجه و هوش

در بسیاری از مواقع رابطه‌­ی هوش و بیش‌­فعالی دچارخدشه می‌­شود. یعنی هنگامی که شما با کودکی برخورد می‌­کنید که دچار اختلال نقص توجه است او را کند ذهن خطاب می­‌کنید. اما کودکان بیش‌­فعال و کم‌­توجه از نظر ذهنی تفاوتی با یک کودک معمولی ندارند بلکه آن‌ها تنها نمی‌­توانند که تمرکزشان را روی چند مسئله قرار دهند. اختلال نقص توجه بزرگسالان بدلیل کنترل­شان بر  روی خودشان و فشار محیط و اجتماع بصورت‌­های دیگری خودش را نشان می‌­دهد. افرادی که دچار اختلال نقص توجه هستند معمولا با بالارفتن سن بهبود پیدا می­‌کنند اما در بسیاری از موارد مثل عجول بودن، عدم تمرکز،عدم اعتماد به نفس، مشکلاتی بر سر راهشان قرار می­‌گیرد.

عوارض اختلال نقص توجه

فردی که دچار اختلال نقص توجه است در بسیاری از مواقع حتی تا دوران بزرگسالی رفتارهایی از گذشته را با خود حمل می‌کند. برای مثال فردی که در دوره‌­ی کودکی دچار اختلال نقص توجه است در بزرگسالی انسان به شدت ریسک‌­پذیری می­‌شود. با ازدواج کردن و تشکیل خانواده معمولا با بی اعتنایی نسبت به صحبت­‌های همسرش و خودخواهی هیچگاه نمی‌­تواند زندگی خوبی داشته باشد. او رفتارهای عجیب و غیرقابل پیش­بینی­‌ای انجام می­‌دهد که باعث تعجب است و گاها زندگی­‌اش را با خطرات جدی­ای همراه می‌­کند.

رفتارهای کسی که به اختلال نقص توجه مبتلا است چگونه است؟

اختلال نقص توجه گاها خودش را به شکل حرکات فیزیکی شدید نشان می‌­دهد که اصطلاحا به آن بیش فعالی می­‌گویند. در بسیاری از موارد اختلال نقص توجه را می­‌توان در عدم تمرکز فرد در مسائل درسی و غیر درسی جستجو کرد. بی اعتنایی به دستوراتی که به او داده می­‌شود و جدی تلقی نکردن زندگی از دیگر خصوصیات این اشخاص است. بهتر است با داشتن رفتارصمیمانه با این افراد بتوانیم بعنوان یک دوست برای آن‌ها ظاهر شویم. برنامه داشتن در طول زندگی این افراد می­‌تواند عامل بسیار مهم و موثری باشد.

نقش جنسیت در اختلال نقص توجه

اختلال نقص توجه بیشتر متوجه کودکان پسر است و در موارد کمی نیز دختران را درگیر می‌­کند. پسربچه­‌ها بدلیل شرایط محیطی که در آن قرار گرفته اند بیشتر از دختران می‌­توانند اختلال­شان را در قالب حرکات فیزیکی نشان بدهند اما دخترها مخصوصا در کشورهای اسلامی از آزادی حرکات در جامعه برخوردار نیستند و از ابتدای دوران کودکی با سرکوفت­ه‌ایی که از سمت خانواده دریافت می­‌کردند اجازه بروز بسیاری از حرکاتی که برای پسربچه‌­ها آزاد است را نداشتند بنابراین در دختربچه­‌ها این اختلال خودش را به شکل افسردگی و بیماری‌­های روانی دیگر نشان می­‌دهد.

دنیا از نگاه افرادی که اختلال نقص توجه دارند

فردی که دچار اختلال نقص توجه است دنیا را بعنوان یک اسباب بازی می­‌بیند. نگاهش به جهان اطرافش نگاه یک آدم است که تنها باید برای چند روز با آن سرگرم شود. به همین علت او هیچ­گاه جدیت دنیا را درک نمی­‌کند. او برای حرف‌های دیگران ارزشی قائل نیست و به نظرش بقیه حساسیت‌­های بیجا به خرج می‌­دهند. فرد بیش‌­فعال برای انجام حرکات فیزیکی از مغزش دستور می­‌گیرد و حرکاتی که انجام می­‌دهد و در بسیاری مواقع دیگران را می­‌رنجاند سهوی است و دلیلی بر لجبازی او نیست.

درمان اختلال نقص توجه

بهتر است اختلال نقص توجه با روان‌­درمانی حل شود. حتی اگر کودک حاضر نشد که به رفتن نزد روان‌پزشک تن دهد، در خانه با فراهم کردن محیط دوستانه می­‌توان فرزند را به هدفی که داریم نزدیک کنیم. برای مثال مسئولیت پذیری را در شکل‌های کوچکتر به او آموزش دهید. روزانه تکالیف سبکی را برای کودک در نظر بگیرید و از او بخواهید تا در ساعت مشخص به شما تحویل دهد و در صورت سربلند شدن از این آزمون به او هدیه­‌ی کوچکی بدهید. گاهی اوقات اختلال نقص توجه با روان­‌درمانی میسر نیست و با شروع دارو درمانی و خوراندن قرص‌های خطرناک بصورت افراطی به کودک اعتیاد به قرص را در کودک تقویت می­‌کنید.