ما در این نوشتار قصد داریم اختلال اسکیزوفرنی یا همان شیزوفرنی را تبیین کرده و به طور مختصر به راه‌های درمان آن اشاره نماییم. چنانچه خواهان کسب اطلاعات در این زمینه هستید می‌توانید تا انتهای این نوشتار با ما همراه باشید.

اسکیزوفرنی چیست؟

اسکیزوفرنی به نوعی اختلال روانی مزمن و بسیار شدیدی اطلاق می‌شود که رفتار، نحوه تفکر و احساس فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. افرادی که به اسکیزوفرنی مبتلا هستند، بین آنچه که در واقعیت وجود دارد و توهم تفاوتی قائل نمی‌شوند. در واقع در این افراد مرز بین توهم و واقعیت به طور کامل از بین می‌رود به طوری که دیگر نمی‌توانند واقعیت را تشخیص دهند. اسکیزوفرنی اختلال روانی رایجی نیست با این حال علائم آن به شدت فرد را از انجام کارهای روزانه باز می‌دارد و عملکرد وی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

اما برای این که درک درستی از اسکیزوفرنی داشته باشیم بهتر است ابتدا علائم آن را بشناسیم و سپس آن عاملی که اسکیزوفرنی را به وجود می‌آورد و روش های درمان آن را بازگو نماییم.

اسکیزوفرنی چه علائمی دارد؟

از جمله علائم اسکیزوفرنی به شرح زیر است:

هذیان

در اختلال اسکیزوفرنی بیمار یک سری باورهای غلطی دارد که به شدت روی آنها تعصب دارد به طوری که حتی نمی‌توان با دلیل و برهان منطقی او را قانع کرد که باورهایش غلط است. به طور مثال در اختلال اسکیزوفرنی فرد بیمار اصرار دارد که می‌تواند ستاره‌ها را تحت کنترل خود درآورد.

توهم دیداری

در اختلال اسکیزوفرنی فرد بیمار تصاویری را مشاهده می‌نماید که اصلاً هیچ یک از آنها وجود خارجی ندارند.

توهم شنیداری

در اختلال اسکیزوفرنی فرد بیمار صداهایی را می‌شنود که اصلاً وجود ندارند.

گوشه گیری و انزوای اجتماعی

فرد مبتلا به اسکیزوفرنی از محیط‌های اجتماعی همچون محیط مدرسه، دانشگاه و محیط کار دوری می‌کند.

گفتار درهم و آشفته

فردی که به اسکیزوفرنی مبتلا است به راحتی و به طور صحیح نمی‌تواند منظور، خواسته و هدف خود را بیان نماید.

بی‌احساسی

فرد مبتلا به اسکیزوفرنی از این که احساسات و عواطف خود را بروز کند ناتوان است.

رفتار آشفته

 فرد مبتلا به اسکیزوفرنی رفتارهای آشفته بسیاری از خود بروز می‌دهد به طور مثال بی‌دلیل گریه می‌کند، به شکل نامرتب لباس می‌پوشد و ...

اسکیزوفرنی چگونه و چه زمانی شیوع پیدا می‌کند؟

اختلال اسکیزوفرنی معمولاً از اواخر دوره نوجوانی که مقارن با سالهای بحران اجتماعی یک فرد نوجوان است شروع می‌شود. تقریباً 23 درصد از زنان و حدود 40 درصد از مردان مبتلا به این اختلال نشانه‌ها و علایم بیماری اسکیزوفرنی را تا قبل از رسیدن به 19 سالگی در خود مشاهده می‌نمایند. آمارها نشان می‌دهد که از هر 1000 نفر حدود 7 یا 8 نفر در طول زندگی خود به این اختلال مبتلا می‌شوند. اسکیزوفرنی در مردان معمولاً از سن 10 تا 25 سالگی شروع می‌شود و در زنان نیز معمولاً از سن 25 تا 35 سالگی علائم خود را نشان می‌دهد.

اسکیزوفرنی با بیماریهای روانی دیگر چه شباهت ها و تفاوت هایی دارد؟

ممکن است علایم و نشانه‌های روان پریشی در اختلالات دیگر همچون اختلال شخصیت مرزی، اختلال دو قطبی یا جنون یا مسمومیت ناشی از مواد اعتیاد آور نیز مشاهده شود. بنابراین اختلالات روانی شباهت بسیار زیادی به یکدیگر دارند به طوری که به راحتی نمی‌توان آنها را از یکدیگر تشخیص داد. لذا جهت تشخیص بهتر باید به پزشک متخصص مراجعه شود.

چرا افراد به اسکیزوفرنی مبتلا می‌شوند؟

تا کنون هیچ دلیل روشن و مشخصی برای اسکیزوفرنی یافت نشده است. با این حال بسیاری از محققان عوامل زیست محیطی و عوامل ژنتیکی را در ایجاد و پیشرفت این اختلال موثر می‌دانند. برخی از این عوامل به شرح زیر هستند:

ژنتیک

از جمله عوامل بسیار مهم ابتلا به اسکیزوفرنی عامل ژنتیک است. برخی از پزشکان معتقدند اسکیزوفرنی بیشتر در کمین افرادی هستند که بستگان درجه یک آنها به این اختلال مبتلا هستند.

عوامل زیست محیطی

محیط زندگی فرد، عوامل استرس زا قبل از تولد، مصرف مواد اعتیاد آور از جمله عوامل زیست محیطی هستند که در بروز و پیشرفت اختلال اسکیزوفرنی بسیار موثر هستند. هر چند که در ظاهر شیوه و سبک تربیتی پدر و مادر در بروز این اختلال تاثیر چندانی ندارد با این حال افرادی که در خانواده حمایت‌گر زندگی می‌کنند وضعیت به مراتب بهتری از  افرادی دارند که دارای چنین خانواده‌ای نیستند. از طرفی افرادی که در شهر و محیط شهری زندگی می‌کنند و نیز بلوغ خطر ابتلا به اسکیزوفرنی را به میزان زیادی افزایش می‌دهد.

از دیگر عوامل زیست محیطی که در بروز اسکیزوفرنی تاثیر بسیاری دارند به شرح زیر هستند:

تبعیض نژادی، گوشه گیری و انزوای اجتماعی، وجود اختلال در خانواده، مهاجرت همراه با سختی‌های اجتماعی، بیکاری، سوء استفاده جنسی، بدنی، احساسی و عاطفی، مصرف مواد اعتیاد آور، دیدن خشونت پدر و مادر و کمبود شرایط مسکن.

رابطه اختلال اسکیزوفرنی با مصرف مواد اعتیاد آور

ماری جوانا، شیشه، حشیش، ال اس دی و کوکائین از جمله مواد اعتیاد آوری هستند که مصرف آنها میزان ابتلا به اختلال اسکیزوفرنی را افزایش می‌دهد. بنابراین افرادی که از این مواد اعتیاد آور استفاده می‌کنند نسبت به دیگر افراد بیشتر در معرض ابتلا به اسکیزوفرنی هستند. مطالعاتی که در زمینه اسکیزوفرنی انجام گرفته حاکی از آن است که تقریباً نیمی از افراد مبتلا به این اختلال  جزء کسانی هستند که بیش از اندازه الکل و یا مواد مخدر مصرف کرده‌اند. بسیاری از متخصصان نیز بر روی این نکته که مصرف حشیش به طور چشمگیری میزان ابتلا به اسکیزوفرنی را افزایش می‌دهد، اتفاق نظر دارند. رابطه مصرف ماری جوانا نیز با میزان ابتلا به اسکیزوفرنی مستقیم است. بدین معنا که چنانچه مصرف و دوز ماری جوانا افزایش یابد میزان ریسک ابتلا به اختلال اسکیزوفرنی نیز افزایش می‌یابد. آمفتامین، کوکائین و البته به میزان کمی الکل نیز می‌تواند منجر به بروز جنون جوانی شود که بسیار شبیه اختلال اسکیزوفرنی است. البته ذکر این نکته لازم است که افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بیشتر از کسانی هستند که از نیکوتین مصرف می‌نمایند.

اسکیزوفرنی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

این که گفته شود برای تشخیص اسکیزوفرنی معاینه بالینی یا آزمایش مشخصی وجود دارد ادعای غلطی است. به همین دلیل است که پزشک متخصص با بررسی علائمی که در بیمار وجود دارد و نیز کسب اطلاعات لازم از خانواده بیمار وجود این اختلال در بیمار را تشخیص می‌دهد. البته در برخی مواقع ممکن است پزشک متخصص به منظور بررسی دقیق‌تر یک سری معاینات جسمی نیز روی بیمار انجام دهد که این معاینات معمولاً آزمایشهای آزمایشگاهی جهت سنجش میزان سلامت جسمانی و سابقه سلامت روانی فرد است.

روانشناس نیز علائم موجود در فرد و نیز سلامت روانی وی را بررسی می‌نماید تا مدت زمان ابتلا به این اختلال را در بیمار تشخیص دهد. از آنجایی که اسکیزوفرنی به برخی از اختلالات روانی دیگر شبیه است لذا این گونه بررسی‌ها باید به دقت و با احتیاط لازم زیر نظر پزشک متخصص انجام بگیرد.

اختلال اسکیزوفرنی چگونه درمان می‌یابد؟

همانطور که پیشتر نیز بیان شد دلیل اصلی این اختلال هنوز ناشناخته است لذا درمان آن بیشتر به منظور از بین بردن علائم و نشانه‌های آن و نیز کنترل بیشتر انجام می‌گیرد. داروهای روان پریشی نیز بیشتر بدین منظور به مبتلایان تجویز می‌شود. در برخی مواقع برای درمان نیز ممکن است بیمار بستری شود. البته این حالت بیشتر زمانی پیش می‌آید که بیمار شرایط وخیمی داشته باشد. بستری شدن بیمار به منظور نظارت بیشتر و بهتر انجام می‌گیرد البته نه به مدت طولانی. بیمارانی که به مدت طولانی بستری می‌شوند روند درمان آنها طولانی‌تر است. روان درمانی در کنترل و بهبود این افراد تاثیر بسیار مثبتی دارد. اگر بیمار به تعداد جلسات روان درمانی بیشتری نیاز داشته باشد حتماً این مورد برای او تجویز می‌شود. برخی از مبتلایان نیز وجود دارند که می‌توانند به تنهایی و با توسل به درمانهای فردی تعداد جلسات روان درمانی مورد نیاز را کاهش دهند.

همانطور که پیشتر بیان شد، فردی که مبتلا به اختلال اسکیزوفرنی است مرز بین واقعیت و توهم را از دست می‌دهد لذا هذیان میگوید، دچار توهم می‌شود، گوشه گیری و انزوا را به بودن در جمع ترجیح می‌دهد، نامرتب لباس می‌پوشد و در هاله‌ای از توهمات زندگی می‌کند. هر چند که علت اصلی این اختلال مشخص نشده است ولی محققینی که روی این بیماری تحقیق می‌کنند معتقدند عوامل مختلفی در بروز این بیماری اثرگذار است از عوامل و دلایل ژنتیکی گرفته تا عوامل و دلایل زیست محیطی و حتی مصرف بیش از اندازه مواد مخدر.  آنچه که فعلاً برای درمان این اختلال وجود دارد دوره‌ها و جلسات بلند مدت روان درمانی و استفاده از داروهای ضد روان پریشی است. شباهت اختلال اسکیزوفرنی باعث شده است که تشخیص آن سخت باشد. لذا برای تشخیص و درمان اختلال اسکیزوفرنی باید به یک پزشک متخصص مراجعه کرد. پزشک با بررسی‌های دقیقی که انجام می‌دهد این بیماری را تشخیص داده و در صدد درمان آن برمی‌آید.

با این حال از آنجایی که پیشگیری همواره بهتر از درمان است بهتر است از همان ابتدا عواملی را که در بروز این بیماری موثرند شناخت و از بروز آنها جلوگیری کرد. هر چند عامل ژنتیکی را نمی‌شود کاری کرد ولی می‌شود از مصرف مواد اعتیاد آور که در بروز این اختلال بسیار اثر گذار است خودداری نمود. تشخیص سریع و به موقع این بیماری نیز می‌تواند تا حدود زیادی در موفقیت آمیز بودن درمان و سریع‌تر نتیجه دادن آن اثر گذار باشد. با مراجعه سریع به پزشک می‌توان از وخیم‌تر شدن اوضاع جلوگیری کرد.