همانطوری که از معنای لفظی این ترکیب برمی‌­آید، زبان شناسی به علم شناخت زبان می‌­پردازد. زبان در لغت به معنی عامل ارتباط میان انسان‌ها است. زبان در واقع نخستین و مهم‌­ترین عامل پیوند فرهنگ‌­ها و تمدن­‌ها است. زبان تنها به کلام متکی نیست بلکه علم زبان­شناسی به ریشه‌­ی ارتباط می‌­پردازد. در گذشته که انسان­‌ها با چیزی به نام حرف زدن و سخن گفتن غریبه بودند، توسط نقاشی کشیدن داخل غارها، آتش روشن کردن و پایکوبی کنار آن، شکارهای دسته‌­جمعی و ... با یکدیگر ارتباط برقرار می­‌کردند، همین موضوع سرآغاز علم زبان­‌شناسی است.

تاریخچه زبان‌شناسی

زبان‌شناسی به مفهوم ارتباط بخشی میان دو عنصر علمی است که از زمان­‌های گذشته و با بوجود آمدن اولین انسان روی زمین وجود داشته است. بشر اولیه برای زنده ماندن نیاز به ارتباط برقرار کردن با دنیای مادی اطرافش داشته است. این ارتباط برقرار کردن با روشن کردن آتش و تلاش برای گرم کردن خود، شکار و تفکر برای چگونگی شکار، پیدا کردن جای خواب و در ادامه ورود به گرو­ه انسان­‌های دیگر و تلاش برای بقا انجام می­‌شود. ارتباط برقرار کردن تنها به معنای ارتباط کلامی نیست بلکه به ارتباط میان پدیده‌­ها نیز اشاره دارد.

نظریه های زبان‌شناسی

نظریه‌­ی زبان­‌شناسی قدیم به دوره‌­های بسیار قبل بازمی‌­گردد یعنی سده پنجم پیش از میلاد و کتابی که برای زبان سانسکریت نوشته شد. اما زبان شناسی به معنای مدرن با سوسور آغاز شد. سوسور زبان شناس و نشانه ­شناس سوئیسی آغازگر علم زبان‌شناسی به همراه پیرس قدم بزرگی در راه این علم برداشتند. پس از آن‌ها افراد مختلفی سعی در ادامه این راه داشتند و بسیاری از نشانه‌­شناسان به مخالفت با این پژوهشگران پرداختند. سوسور زبان را به مثابه نشانه می­‌دانست. از نظر نشانه‌­شناسان معنایی میان کلمه و ابژه وجود ندارد و یک کلمه تنها یک نشانه‌­ی رمزگونه میان انسان با جهانی است که در آن زندگی می­‌کند.

افراد مهم در حوزه ی زبان‌شناسی

بدون شک فردینان دوسوسور مهم­ترین فرد در حوزه­ی زبان­‌شناسی و نشانه­‌شناسی است. او بنیان‌گذار زبان­‌شناسی نوین به شمار می­‌رود او کسی بودکه به مطالعه‌­ی نظام­‌مند زبان پرداخت و بسیاری از دستاوردهای امروزه در حوزه­‌ی زبان بر اساس نظریات اوست. او در کنار دورکهایم در جامعه‌­شناسی و فروید در روان­‌شناسی تلاش کردند تا مبنای جدیدی در مطالعه رفتار انسان پدید بیاورند. آن‌ها تلاش کردند به دنیا و خودشان ثابت کنند که رفتارهای همه‌­ی انسان‌­ها گستره‌­ی وسیعی از نشانه‌­ها است که به شکل رموز خودش را در جهان هستی نشان می­‌دهد.

زبان‌شناسی سوسور

سوسور اعتقاد داشت بدون در نظر گرفتن احساس یا نظر مردم عادی می­‌توان به توضیح رویداد­ها پرداخت، اما رفتار انسان­‌ها بعنوان یک واقعیت اجتماعی همواره جلوی نمایش درست مفاهیم را می‌­گیرد. نادیده گرفتن مفاهیمی که رفتارها و پدیده­‌ها در اجتماع دارند، به منزله مطالعه رویدادهای صرفا مادی است. کسی که به تحلیل رفتار انسان می­پردازد به نفس رویدادها توجه ندارد بلکه با رویدادهایی سر و کار دارد که معنی دارند. سوسور، فروید و دورکهایم به این نکته توجه داشتند که مطالعه رفتار انسان، اگر بخواهد به ردیابی علل تاریخی رویدادها بپردازد، بهترین فرصت‌های خود را از دست می‌­دهد.

زبان‌شناسی پیرس

در زبان‌شناسی پیرس هر نشانه دارای سه وجه است. دال، مدلول، تفسیرکننده. دال به شخص یا چیزی دلالت دارد. مدلول چیزی است که دال بر آن دلالت دارد. تفسیرکننده در واقع همان نشانه ذهنی است یا شکل چیزی که انسان با یادآوری آن به یاد آن شکل می­‌افتد. با یک مثال موضع پیرس قابل فهم است. ما به نوعی حیوان که واق واق می‌­کند سگ می­‌گوییم. واژه­‌ی سگ در زبان ایرانی ما را به یاد آن حیوان می­‌اندازد که در هر فرهنگی به نوعی ادا می­‌شود. در واقع پیرس معتقد بود اسم سگ، داگ و ... نشانه‌­هایی هستند برای فهم مدلول که در واقع همان نوعی حیوان است. او این نظریه را در مورد همه چیز بسط می‌داد.

زبان‌شناسی در هنر

هنر بازنمود طبیعت و جامعه است، بازنمودی واقعی یا خیالین. هنرها از رسانه‌­ها و رمزگان شبیه با آن‌ها بهره می­‌گیرند. ادبیات نیز همینطور است. ادبیات هنری کلامی است که پدیده‌­هایی را خلق می­‌کند که خود معنادار هستند. ما دائما در هنر با کدها و رموزی روبرو هستیم که در لایه ابتدایی معنایی دیگر را انتقال می‌­دهند، اما برای ارتباطی نزدیک­تر با آن باید کدگشایی بشوند و مورد درک عمیق­‌تری قرار بگیرند. زبان‌شناسی در هنر با نوعی دوپهلو حرف زدن همراه است. افرادی که متخصص زبان شناس در هنر هستند باید حداقل به دو هنر مسلط باشند.

زبان‌شناسی در ارتباط بین فرهنگی

در هنگامی که میان دو فرهنگ ارتباط کلامی وجود نداشته باشد، مردم تلاش می­‌کنند زبان یکدیگر را یاد بگیرند. تلاش برای ارتباط، زبان شناسی را بوجود می‌­آورد. هر عنصر در هر کشور نماد خاصی دارد که توسط حروف مخصوص به نگارش در می­‌آید اما زمانی که ما بعنوان یک فرد غریبه وارد کشور دیگری بشویم و زبان آن کشور را بلد نباشیم توسط ایما و اشاره قراردادهایی را بوجود می‌­آوریم که توسط آن‌ها قادر به حرف زدن هستیم. این قراردادها ما را به سمت ارتباطی نو رهنمون می‌­کنند.

تکامل زبان‌شناسی

با پیشرفت تمدن‌­ها و گسترش سرزمین‌­ها، زبان‌­ها پیچیده‌تر و بیشتر شدند. در این هنگام کار بسیاری از زبان‌­شناسان به شدت سخت و پیچیده شد. تکامل زبان­‌شناسی توسط عده‌­ای زبان‌شناس که اکثرا پدیده شناس یا نشانه‌­شناس بودند عملی شد. بسیاری از زبان­‌شناسان با پیدا کردن پیوند میان دو زبان سعی در شناخت زبان مشترک و قراردادهای مشترک میان دو زبان اند. بسیاری از مردم در ظاهر دور از هم اما در باطن عینا به یکدیگر شبیه اند. زبان شناسان سعی در ساده سازی و رسیدن به یک واحد را دارند.

زبان‌شناسی کاربردی

زبان‌شناسی در دهه ۸۰ میلادی شروع به فعالیت کرد. زبان‌شناسی کاربردی دوره­‌های مختلفی را گذرانده است، نخستین دوره­‌ی آن منصوب به مثبت‌­گرایی است. بیشترین تلاش برای آموزش زبان در این دوره بود. پیت کردر یکی از افراد مهم در این حوزه بود. تجزیه تحلیل  زبان­‌شناختی در این حوزه مهم‌­ترین فعالیت به شمار می‌­رفت. روان‌­شناسی رفتارگرایی نیز در این حوزه کارآمد بود. زبان­‌شناسی  ابتدا به هنرهای زبانی و فراگیری زبان اول و دوم توجه داشت اما به مرور این هنر پیچیده تر شد و در نهایت زبان­شناسی کاربردی به دوره‌­ی سوم خود یعنی الگوی چندرشته‌­ای رسید.

زبان‌شناسی و انسان‌شناسی

یکی از اصول مهم علوم‌­انسانی، زبان­‌شناسی است. زبان بعنوان مهم‌­ترین عامل ارتباطی میان انسان‌­ها زبان‌شناسی اجتماعی را پدید می­‌آورد. پدیده­‌شناسان هر عنصری را بعنوان یک پدیده­‌ی جداگانه بررسی می­‌کنند و به جایگاه فعلی آن پدیده نمی‌­پردازند. برای مثال اگر بخواهند زبان­‌شناسی را بررسی کنند تنها زبان را بعنوان یک پدیده بررسی می­‌کنند و به دخالت انسان‌­ها در زبان توجه ی ندارند. تحولاتی که در زبان و لهجه­‌های مختلف اعمال شده است دستکاری انسان را در آنها نشان می‌­دهد. زبان­‌شناسی و انسان­‌شناسی دو مقوله بسیار به هم نزدیک اند و شناخت دقیق در هرکدام علم بر دیگری را پدید می­‌آورد.

زبان‌شناسی تحلیلی

همانگونه که از نام این شاخه برمی‌­آید زبان­‌شناسی تحلیلی به بررسی و تحلیل شاخه‌­های مختلف زبان و گفتار می­‌پردازد. زبان‌شناسی عمومی یکی از زیرشاخه‌­های این علم است. زبان­شناسی تحلیلی به روشن کردن نشانه­‌های زبانی می‌­پردازد و داده­‌های گفتاری را تحلیل می‌­کند. تمام زبان و کلمات را نشانه توصیف می­‌کند و با تجزیه و تحلیل زبان در این رشته به کدگشایی کلامی می‌­رسیم. در اینصورت بسیاری از دشواری­‌های زبانی ساده می­‌شوند و با ساده­‌سازی کلمات ارتباط بخشی نیز میان انسان­‌ها و فرهنگ‌­های مختلف ساده و بدون پیچیدگی خاصی میسر می‌­شود.