ویژگی های بز سانن جهت آشنایی

رشد دادن دام از اول زندگی تا همین امروز جز مهمترین و پر منفعت ترین مشاغل بوده و نژاد بز های سانن، به قدری منفعت زا و پربازده اند که توجه همه دامداران دنیا را به خود جلب کرده اند. اول از همه بیایید ویژگی های ظاهری بز های سانن را بررسی کنیم. بز سانن موهای کوتاه سفید و گاهی خاکستری رنگ دارد. میانگین وزن بزهای ماده این نـژاد حدود  شصت و یک  کیلو گـرم و وزن نرها به هفتاد و پنج کیلو گـرم می رسد. ارتفاع قد در بز های ماده هفتاد و شش سانتی متر و در نـرها به هشتاد و یک سانتی متر می رسد. نر ها شاخ دار و ماده ها ممکن است شاخ کوتاهی داشته باشند و یا که بی شاخ باشند.

بز سانن به تولید شیر شهرت دارد و می توان گفت بهترین نژاد شیری بز در همه جهان است. دوره شیردهی آن  دویست و نود تا سیصد و پنج روز است و روزانه بین سه تا هشت لیتر شیر می‌دهد.  دوقلوزایی در بزهای سانن خالص موضوعی طبیعی است و  چهل و پنج تا هشتاد درصد ماده ها دوقلو زا گزارش شده اند و این در حالیست که چندقلو زایی هم در موارد بسیاری اتفاق افتاده است.

اصول علمی پرورش بز سانن

به طور کلی بز یک نوع دام به نسبت مقاوم است که می تواند در شرایط سخت به حیات خود ادامه دهد و زنده بماند. اخیرا اقدامات جدی از طرف سازمان های جهاد کشاورزی استان ها جهت ترویج و توسعه پرورش گله های بز شیری با بهره گیری از نژاد مطرح بز شیری اروپایی بز سانن آغاز شده است. میانگین شیری که بزهای بومی ایران در یک دوره شیردهی تولید می کنند به نژاد آن ها وابسته است و حدود چهل تا صد و پنجاه لیتر است، این در صورتی است که در کشورهای پیشرفته همچون فرانسه در یک دوره شیردهی برای هر رأس بز سانن، تقریبا هفت صد لیتر شیر تولید می گردد!  

شیر بز ترکیب شیمیایی و محتوای قند، چربی و پروتئینی که دارد بسیار شبیه به شیر انسان است و به خاطر اینکه حساسیت ایجلاد نمی کند جایگزین بسیار مناسبی برای تغذیه نوزادان و سالمندان است. شیر بز در مقابل شیر گاو کیفیت پروتئین و چربی و قابلیت هضم و جذب مواد معدنی نظیر: کلسیم، منیزیم، مس و آهن بالاتری دارد و همچنین درصد چربی شیر بز کمی بالاتر از شیر گاو است و به این دلیل شیر بز برای مصرف کنندگان به لحاظ طعم و مزه طرفداران بیشتری دارد. میزان تولید شیر در نژاد های گوناگون بز تفاوت دارد و از مقدار روزانه سیصد گرم در نژاد های بومی تا مقدار هشت کیلوگرم در بعضی نژاد های برتر و اصلاح شده موجود است. بهر حال اگر در محاسبات اقتصادیمان بخواهیم قیمت بالاتر شیر بز نسبت به شیر گاو را وارد کنیم، مزیت پرورش بز نسبت به گاو شیری بیشتر خواهد بود.

مطابق یک توصیه کلی برای آن دسته از دامدارانی که می خواهند گله بز را به شکل مزرعه ای و یا در سیستم هایی با فضای سر پوشیده نگهداری کنند، برگزیدن بز سانن به دلیل ظرفیت بالاتر تولید شیر، گزینه ی بسیار مناسبی است. به همین دلیل برای دامدارانی که قصد کوچ های میان مدت و طولانی مدت را دارند، بز های سانن نسبت به سایر نژاد های مشابه این مزیت را دارند. پس با یک حساب سر انگشتی می توانید تصمیم بگیرید که از بین گونه های مختلفی که برای بز ها وجود دارد کدام گزینه را برگزینید.

بیشتر بخوانید: مراحل تولید زعفران گلخانه ای

ساختمان و تأسیسات مورد نیاز برای پرورش بز سانن

محیط زندگی

به طور کلی جایگاهی که از سه طرف با دیوار بسته و از طرفی دیگر باز باشد برای پرورش بز ها لازم است، در فصل زمستان جهت بالا بردن دمای محیط زندگی بز ها بهتر است طرفی از محل استقرار بز ها را را که بسته نیست با برزنت، پلاستیک و بسته های کاه بسیار خوب بپوشانید و در تابستان علی الخصوص در مناطق بسیار گرم جهت خنک شدن بهتر دام ها، از باد بزن های برقی و سیستم مه پاش در بعضی قسمت های سایه بان استفاده کنید. ایجاد جریان هوای تازه در جایگاه نگهداری بز جهت تأمین اکسیژن کافی و دفع گازهای مضر، آلاینده ها و دفع حرارت اضافی بسیار ضرورت دارد. بز نسبت به وزش باد شدید و کوران هوا حساسیت دارد، پس برای برقراری تهویه در جایگاه باید از ایجاد کوران جلوگیری به عمل آید. به این دلیل جایگاه استراحت بزها باید پشت به سمت باد ساخته شود و یا در آن از بادشکن استفاده کنید.

فضای گردش بز ها می بایست نور طبیعی و تهویه مناسب داشته باشد و ابعاد آن با تعداد دامی که در آن نگهداری میشود، متناسب باشد. پیش بینی انبار علوفه، آخورها، آبشخورها، انبار ذخیره کود، محل قرنطینه و درمان، محل شیردوشی و تجهیزات جانبی آن از مواردی است که باید در ساخت یک جایگاه پرورش بز به آن اشاره زد. در زمان ساخت جایگاه استراحت و گردش بز ها تا جایی که می توانید از مصالح محکم و بادوام و در عین حال ارزان قیمت استفاده کنید. تهیه یک سقف با دوام و نفوذ نا پذیر، ساخت دیوار های جانبی محکم مخصوصا در برابر وزش باد و طوفان و انتخاب جنس کف و سیستم فاضلاب  مناسب از موارد حیاتی ای است که در ساخت و طراحی اولیه محل جایگاه باید در نظر گرفته شود.

سالن شیر دوشیدن

ساخت سالن شیردوشیدن از مواردی است که باید حتما در پرورش بزهای شیری در نظر گرفته شود. بزها در طول روز حداقل دو بار و حداکثر سه بار به این محل منتقل شده و شیردوشی می شوند. شیر دوشیدن بز ها با دست و یا با ماشین شیردوشی انجام  می شود، اما در هر دو صورت باید محلی جداگانه و بهداشتی برای دوشش بزها در یک دامداری ساخته و مهیا شود. در روستا و یا دامداری های کوچک ممکن است بزها معمولا با دست دوشیده می شوند، اما در دامداری های بزرگ برای سهولت و تسریع شیردوشی باید عمل دوشیدن با دستگاه صرت بگیرد. هنگام شیردوشی چه در حالت دستی و چه با دستگاه، نیاز است که اول دام به خوبی مهار شود و سپس دوشیدن صورت بگیرد. برای این کار باید باکس یا جعبه شیردوشی طراحی کرد.

استارت آپ بز سانن

با در نظر گرفتن اینکه شرایط اقتصاد دامپروری و تاثیر منفی خشکسالی های اخیر بر مراتع، هزینه خوراک و نگهداری دام برای دامداران روستایی و عشایر بالا رفته و امکان فعالیت در این صنعت برای خیلی از دامداران سخت است. جهت افزایش تولید و همچنین بهره وری اقدامات اصلاح نژادی و مدیریتی باید در دستور کار دامداران محترم قرار بگیرد. یک مثال برای این اقدامات می توان جایگزینی و استفاده از بز های پر تولید مثل سانن را مثال زد. اخیرا معاونت بهبود تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزی برای بهتر کردن وضعیت پرورش دامهای سبک، مجوز های لازم برای واردات بزهای سانن را صادر کرده است. بهر حال این امیدواری  وجود دارد که با افزایش تولید شیر بز سانن در کشورمان، اولا صنعت پرورش بز به غیر از تولید گوشت بتواند بخش مهمی از نیاز شیر خام کشور را تأمین کند و از طرفی توسعه پرورش بزهای شیری بتواند کمک بزرگی به اقتصاد خانوارهای روستایی و عشایر داشته و نقش مهمی در اشتغال زایی جوانان جویای کار این خانوارها داشته باشد.

درآمد زایی با پرورش بز سانن

پرورش بز سانن به نسب پرورش دام های دیگر مانند گاو درآمد بیشتری دارد و برای این موضوع دلایل زیر وجود دارد:

- سرمایه‌گذاری اولیه برای پرورش بز بسیار کمتر از گاو یا دیگر دام هاست.

- بازدهی اقتصادی بسیار بالاتری دارد.

- شرایط نگهداری دام سبک در شرایط روستایی وجود دارد.

- خوراک‌ دهی بز به حتی وسیله ضایعات کشاورزی هم انجام می شود در برابر خوراک های گران‌ قیمت گاو

- کیفیت لبنیات حاصله از بز به خصوص پنیر بزی بسیار بالاست، لذا این محصولات در اروپا بسیار رایج و پرطرفدارند.

- شیر بز برای افرادی که به لاکتوز شیر گاو حساسیت دارند توصیه می گردد.

- میزان آسیب ‌پذیری دام و سرمایه در بز ها کمتر است؛ تعداد کمتری از بیماریهای اپیدمیک، بز را تحت تاثیر قرار می دهد.

- بز بعد از هر تنش محیطی، بسیار سریع تر از گاو به سطح تولید قبلی خود بر می‌گردد.

- سازگاری و استرس بز سانن در اقلیم های گوناگون و متنوع ایران در برابر گاو های شیری حساس پایین تر است.

- زایش بز های سانن در برابر زایش گاو های شیری بالاتر است.

در نتیجه می‌توان گفت پرورش صنعتی بز های سانن مزایای بسیار بهتری نسبت به پرورش گاو های شیری دارد.

کلام آخر:

- در حال حاضر میزان تولید شیر بز سانن در کشور نمی تواند نیاز بازار شیر را برآورده کند و از این بابت ایران با کشورهای توسعه یافته در دنیا فاصله زیادی دارد.

- بزهای سانن از بهترین و معروف ترین بز های شیری دنیا هستند که تقریبا پنج تا هفت برابر بزهای بومی ایران شیر تولید می‌کنند و درصد دوقلو زایی آن ها حدودا یک ونیم تا دو برابر بزهای بومی است.

- به جهت تشکیل یک گله بز شیری اصلاح نژاد شده می بایست زیر ساخت های مورد نیاز مثل ساخت یک جایگاه مناسب، تأمین خوراک و رعایت بهداشت از طرف دامداران مد نظر قرار بگیرد. توصیه می شود دامداران در ابتدای فعالیت خود از مشاوره کارشناسان خبره در این حیطه کمک بگیرند.