بلوغ دوره ای است که در طی آن برای اولین بار فعالیت و عملکرد‌های آندوکرین و گامتوژنیک ظاهر شده و امکان تولید مثل وجود دارد. در دختر‌ها ترتیب مراحل بلوغ به شرح زیر است: تلارک (رشد پستان‌ها)، پوبارک (رشد موهای زائد) و منارک (اولین قاعدگی). معمولا سیکل‌های قاعدگی در ابتدا بدون تخمک گذاری است و اوولاسیون منظم حدود یک سال بعد شروع می‌شود. سن زمان بلوغ قابل تغییر است. در ایالات متحده بلوغ معمولا در دختران بین 8 تا 13 سالگی و در پسران بین 9 تا 14 سالگی بروز می‌کند. حادثه دیگری در زمان بلوغ رخ می‌دهد افزایش ترشح آندروژن‌ها آدرنال است و بین 8 تا 10 سالگی روی می‌دهد.

کنترل شروع بلوغ

کنترل شروع بلوغ به این صورت است که مکانیسم عامل شروع بلوغ یک مکانیسم عصبی است. در کودکان گناد‌ها را می‌توان بوسیله گنادوتروپین‌ها تحریک کرد. با اینحال در کودکان گنادوتروپین‌ها ترشح نمی‌شوند. بر خلاف آن‌چه در بالغین دیده می‌شود برداشتن گناد‌ها در فاصله بین تولد تا بلوغ جنسی در ترشح گنادوتروپین‌ها تغییر کمی ایجاد می‌کند یا اینکه هیچگونه افزایشی در ترشح گنادوتروپین‌ها موجب نمی‌گردد. در کودکان 7 تا 10 ساله فزایش مختصری در ترشح استروژن و اندروژن قبل از افزایش سریع و ناگهانی آن‌ها در اوایل دوره نوجوانی دیده می‌شود.

بلوغ جنسی زودرس

بلوغ جنسی زودرس عبارت است از بروز صفات ثانویه جنسی بدون گامتوژنز در اثر قرار گرفتن قیر طبیعی جنس مذکر نابالغ در برابر آندوژن‌ها و جنس مونث در برابر استروژن‌ها و پددید آمدن زود هنگام ویژگی‌‌های بلوغ. دو نوع بلوغ زودرس وجود دارد،1 - مرکزی 2-محیطی. در بلوغ جنسی مرکزی غده هیپوفیز هورمونی به نام گونادوتروپین‌ها تولید می‌کند. این‌ها هورمون‌هایی هستند که باعث تغییرات جنسی در دوران بلوغ می‌شود. بلوغ زودرس محیطی به ندرت اتفاق می‌افتد، در این نوع بلوغ هورمون‌های استروژن و تستوسترون باعث بروز علائم بلوغ می‌شوند اما مغز و غده هیپوفیز درگیر نمی‌شوند.

بلوغ دیررس یا عدم بلوغ

واریاسیون طبیعی در سن زمان بلوغ چنان وسیع است که نمی‌توان بلوغ را از لحاظ پاتولوژیکی دیررس به حساب آورد مگر آن‌که در بیمار تا سن 17 سالگی قاعدگی بروز نکند. بلوغ دیررس یا عدم بلوغ به علت کم کاری کل هیپوفیز با کوتاهی قد و شواهدی از سایر نا هنجاری های آندوکرین همراه است. در برخی از افراد بلوغ به تاخیر می‌افتد و قاعدگی بروز نمی‌کند. (آمنوره اولیه) حتی اگر گناد‌ها وجود داشته باشند و سایر عملکرد‌های آندوکرین طبیعی باشد.

فونکسیو‌های مربوط به تولید مثل بعد از بلوغ جنسی

فونکسیو‌های مربوط به تولید مثل بعد از بلوغ جنسی عبارت است از سیکل قاعدگی: دستگاه تولید مثل در جنس مونث دچار تغییرات منظم و دوره ای می‌گردد که فرد را مستعد باروری و حاملگی می‌کند. این تغییرات دوره‌ای را سیکل یا دوره قاعدگی می‌گویند که با خونریزی واژینال و دفع مخاط رحمی مشخص می‌گردد. طول مدت دوره‌های قاعدگی متغیر است. ولی به طور متوسط 28 روز می‌باشد. سیکل رحمی و قاعدگی: تغییراتی که در طی قاعدگی در رحم روی می‌دهد به دو مرحله تقسیم می‌شود: مرحله تکثیری و مرحله ترشحی. از لحظه پیدایش فولیکول‌ها، آندومتر رحم تحت تاثیر استروژن از لایه‌های عمقی شروع به باز سازی کرده و از روز پنجم تا پانزدهم سیکل قاعدگی سریعا بر ضخامت آندومتر افزوده می‌شود.

قاعدگی طبیعی در دوران بلوغ

خون قاعدگی عمدتا شریانی است و فقط 25 درصد آن منشا وریدی دارد. خون قاعدگی شامل دبری های بافتی، پروستاگلاندین‌ها و نسبتا مقدار زیادی فیبرینو لیزین می‌باشد. فیبرینولیزین لخته‌های خونی را لیز می‌کند پس خون قاعدگی در حالت عادی لخته‌های خون ندارد مگر اینکه مقدار خون ریزی بیشتر باشد. معمولا طول مدت خونریزی قاعدگی طبیعی در دوران بلوغ  3تا 5 روز است ولی کمتر از 1 روز و بیشتر از 8 روز نیز ممکن است مشاهده شود. مقدار خون از دست رفته به طور متوسط 30 میلی لیتر است ولی در حالت عادی ممکن است از لکه بینی مختصر تا 80 میلی لیتر متغیر باشد. خونریزی بیش از 80 میلی لیتر غیر طبیعی است.

تغییرات دهانه رحم در طی قاعدگی بعد از سن بلوغ

توجه به تغییرات دهانه رحم در طی قاعدگی بعد از سن بلوغ حائز اهمیت است. مخاط دهانه رحم در طی دوره‌های قاعدگی دجار ریزش نمی‌شود ولی در موکوس سرویکس تغییراتی روی می‌دهد استروژن، موکوس سرویکس را نازکتر و قلیایی تر می‌کند و این تغییرات به زنده ماندن اسپرماتوزوائید‌ها کمک کرده واز آن‌ها حمایت می‌کند. پروژسترون، موکوس سرویکس را  غلیظ تر، چسبنده تر و پر سلول‌تر می‌کند. موکوس سرویکس به هنگام اوولاسیون بیش از هر زمانی دیگر نازکتر و رقیق تر است و خاصیت ارتجاعی تا اواسط سیکل به تدریج افزایش می‌یابد به طوری که یک قطره از آن را می‌توان به اندازه 12-8 سانتی‌متر یا بیش تر کش داد.

نشانه‌های تخمک گذاری بعد از سن بلوغ

معمولا در طب بالینی مهم است که بدانیم تخمک گذاری روی داده است یا نه؟ و اگر روی داده است چه موقع از سیکل بوده است؟ اگر در بیوپسی از آندومتر نمای ترشحی وجود داشته باشد این امر نشانه‌های تخمک گذاری بعد از سن بلوغ و جسم زرد فعالی است. یک روش خوب و مطمئن تر برای تعیین زمان تخمک گذاری افزایش درجه حرارت پایه بدن است. باید درجه حرارت بدن خویش را از راه دهان، واژن یا رکتوم قبل از برخواستن از رختخواب و به هنگام صبح ثبت نمایید. علت تغییر دمای بدن در هنگام تخمک گذاری نامعلوم است ولی احتمالا به علت افزایش ترشح پروژسترون می‌باشد.

طبقه بندی علل بلوغ زودرس جنسی در انسان

طبقه بندی علل بلوغ زودرس جنسی در انسان به این صورت است: بلوغ جنسی زودرس حقیقی: 1-مزاجی 2-مغزی (اختلالاتی که خلف هیپوتالاموس را درگیر می‌کنند) 3- تومور‌ها 4- عفونت‌ها. بلوغ جنسی زودرس کاذب (بدون گامتوژنز یا رشد تخمدان ‌ها ) 1- آدرنال الف- هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (بدون درمان در جنس مذکر: بدنبال درمان با کورتیزول در جنس مونث ب- تومور‌های ترشح کننده آندروژن (در جنس مذکر) ج- تومور‌های ترشح کننده استروژن (در جنس مونث) 2- گنادی الف- تومور‌های سلول‌های بینایی بیضه‌ها، ب- تومو‌رهای سلول‌های گرانولوزای تخمدان‌ها، 3- متفرقه

تغییرات پستان‌ها در طی قاعدگی و بعد از سن بلوغ

اگر چه در حالت عادی تا پایان حاملگی ترشح شیر صورت نمی‌گیرد ولی یکسری تغییرات در پستان در طی قاعدگی و بعد از سن بلوغ رخ می‌دهد. استروژن موجب پرولیفراسیون مجاری پستانی و پروژسترون موجب رشد لبول‌ها و آلوئول‌ها می‌گردد. در طی 10 روز قبل از قاعدگی بسیاری از زنان از تورم، تندرنس و درد پستان شکایت می‌کنند که احتمالا به علت اتساع مجاری، پرخونی و ادم بافت بیابینی پستان می‌باشد. با شروع قاعدگی و ادامه آن تمام یان تغییرات از بین می‌روند. علاوه بر تندرنس و تورم پستان‌ها، معمولا در طی فازلوتئال سیکل قاعدگی درجه حرارت بدن مختصری بالا می‌رود. این تغییر دمای بدن احتمالا به علت اثر حرارت زایی پروژسترون است.

تغییرات واژن بعد از سن بلوغ در طی قاعدگی

تغییرات واژن بعد از سن بلوغ در طی قاعدگی به این صورت است که اپی تلیوم تحت تاثیر استرژن به حالت شاخی در می‌آید و سلول‌های اپی تلیالی شاخی شده را می‌توان در اسمیر تهیه شده از واژن مشاهده کرد. اپی تلیوم واژم تحت تاثیر پروژسترون موکوس غلیظی را ترشح می‌کند و اپی تلیوم پرولیفره شده و توسط لکوسیت‌ها انفیلتره می‌شود. استروژن‌ها در پستان موجب می‌شد که مجاری رشد کند و عامل عمده احتقان پستان‌ها در دختران به هنگام بلوغ به عهده استروژن هاست. اریتم کف دست، آنژیوم‌های عنکبوتی و احتقان خفیف پستان‌ها در بیماری پیشرفته کبدی به علت افزایش استروژن گردش خون است.