هرگونه آلاینده و ترکیب شیمیایی و تغییرات بیولوژیکی در هوا موجب آلودگی آن می‌شود. آلودگی هوا مشکلی جهانی است و میزان آن در کشور های صنعتی و توسعه یافته بیشتر است. آلودگی هوا باعث اختلال در کیفیت زندگی انسان‌ها، گیاهان و حیوانات می‌شود و آسیب‌های فراوانی را به محیط زیست وارد می‌کند و کره‌ی زمین را به شدت تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. در ادامه به بررسی علل، آسیب‌ها و راهکارهایی برای کاهش آلودگی هوا می‌پردازیم.

علت آلودگی هوا چیست؟

علل آلودگی هوا بسیار گسترده‌اند ولی بیشترین علت این نوع از آلودگی، ناشی از دود خودروها و کارخانه‌ها می‌باشد. با سوختن بنزین خودروها، آلاینده‌ها و ترکیبات شیمیایی مانند اکسیدنیتروژن و مونوکسیدکربن وارد هوا می‌شوند و این در حالی است که تعداد خودرو‌های شخصی روز به روز در حال افزایش است. گازهای خروجی از کارخانه‌ها و صنایعی که در اطراف شهر‌ها هستند دومین عامل مهم در آلودگی هوا هستند و نقش مهمی را در آلودگی هوا ایفا می‌کنند. وجود ریزگرد‌ها و یا ذرات معلق در هوا که ناشی از احتراق بنزین و گرد و غبار و خاک است یکی دیگر از علل آلودگی هوا محسوب می‌شوند. از دیگر عوامل آلودگی می‌توان به فعالیت‌های کشاورزی و کود های شیمیایی مورد استفاده کشاورزان، مواد پاک کننده‌ی خانگی و بخار ناشی از این مواد و دود ناشی از سیگار اشاره کرد.

آلودگی هوا و ابتلا به انواع بیماری‌ها در انسان

آلودگی هوا با ابتلا به انواع بیماری های مربوط به ریه و دستگاه تنفسی رابطه‌ی مستقیم دارد.تنفس هوای آلوده باعث وارد کردن این آلودگی‌ها به ریه می‌شود و از طریق آن این ذرات وارد جریان خون و سایر اندام ها می‌شود که این عامل سبب بروز بسیاری از بیماری‌ها مانند آسم،سرطان ریه، برونشیت، آمفیزم، آلزایمر و انواع بیماری های روانشناختی می‌شود. آلودگی هوا بر روی بیماران قلبی، ریوی، عصبی، افراد دچار استرس، وسواس، نگی تنفس و تپش قلب تاثیر منفی دارد. هوای آلوده کارکرد مغز را دچار اختلال می‌کند و هم چنین باعث کوتاه شدن عمر و مرگ زودرس افراد می‌شود. آلودگی هوا در زنان باردار سبب به دنیا آمدن نوزادان کم وزن و نارس و حتی زایمان زودرس می‌شود.

عوارض آلودگی هوا بر روی محیط زیست و گیاهان

گیاهان از عوامل مهم تولید اکسیژن و تصفیه ی هوا محسوب می‌شوند. درختان و گیاهان مونواکسید کربن موجود در هوا را جذب می‌کنند و تاثیر به سزایی در هوای پاک دارند و به کاهش ترکیبات شیمیایی و ریزگرد‌های موجود در هوا کمک می‌کنند. اگرچه گیاهان نقش مهمی در هوای پاک دارند ولی آلودگی می‌تواند اثرات مخربی بر روی آن‌ها نیز بگذارد. آلودگی هوا سبب مرگ سلول های گیاه،کاهش رشد آنان، کاهش رنگدانه گیاهی و زرد شدن گیاهان، کاهش میزان گل‌دهی، میوه‌دهی و اختلال در فرآیند فتوسنتز آن‌ها می‌شود. محصولات کشاورزی نیز از این آسیب‌ها مصون نیستند، با از بین رفتن محصولات کشاورزی، کشاوزان نیز در تامین و عرضه‌ی نیازهای بازار دچار مشکل می‌شوند.

آیا آلودگی هوا بر روی حیوانات نیز تاثیر می گذارد؟

آلودگی هوا بر تمام موجودات روی کره ی زمین تاثیر منفی می‌گذارد، حیوانات نیز از این قصیه مستثنی نیستند. عوارض آلودگی هوا در انسان‌ها و حیوانات مشابه است، با این وجود که حیوانات نسبت به انسان‌ها آسیب پذیر بیشتری دارند و قادر به حفاظت از خود نیستند. تنفس هوای آلوده در حیوانات سبب انباشته شدن ذرات آلوده در بافت های آن‌ها می‌شود و به مرور زمان باعث اختلال در اندام‌های آن‌ها می‌شود. حیوانات نیز مانند انسان ها دچار بیماری های تنفسی می‌شوند و مرگ و میر در اثر آلودگی هوا در حیوانات بسیار شایع است.

بررسی آلودگی هوا بر یادگیری انسان

تنفس هوای سالم از ضروریات بدن انسان است،و باعث افزایش عملکرد مغز، شادابی و نشاط، سوخت و ساز بدن می‌شود و این اوامر تاثیرات فراوانی در یادگیری و هوش انسان دارد. زیرا مغز انسان در شرایط مطلوب قادر به فعالیت مطلوب است. آلودگی هوا سبب می‌شود که اکسیژن کمی به مغز برسد و علائمی چون پرخوابی، افسردگی،کم دقتی، کم حوصلگی، افت عملکرد و کاهش بازدهی مغز در فرد ظاهر شود. بنابراین در چنین شرایطی یادگیری اتفاق نمی‌افتد. دانش آموزانی که در شهر‌هایی با هوای آلوده زندگی می‌کنند بیشتر با این مشکلات روبه رو می‌شوند و هم چنین دچار افت تحصیلی و افت توانایی‌های شناختی می‌شوند.

آلودگی هوا و اثرات آن در آب و هوا و اقلیم

آلودگی هوا منجر به وارونگی دما، گرمایش جهانی، بارش باران اسیدی و تخریب لایه‌ی ازن می‌شود و این موارد از عوامل مهم و تاثیر گذار در آب و هوا و هم چنین تغییرات اقلیمی می‌باشند. کربن یکی از آلاینده‌های دخیل در آلودگی هوا است که جزو گاز‌های گلخانه ای محسوب می‌شود. افزایش گاز های گلخانه ای باعث تخریب لایه ی ازون و در پی آن گرم شدن جهانی هوا یا همان گرمایش جهانی می‌شود. پدیده ی وارونگی دما در زمستان یکی دیگر از تاثیرات آلودگی هوا بر آب و هوا می‌باشد.

چگونه آسیب‌های ناشی از آلودگی هوا را به حداقل برسانیم؟

هنگامی که شاخص آلودگی هوا افزایش می‌یابد، برای کاهش آسیب‌های ناشی از  آن لازم است اقداماتی را انجام دهیم. بهتر است رفت و آمد به بیرون از خانه را به حداقل برسانیم (به خصوص سالمندان و کودکان) و در هنگام ضرورت از ماسک‌های مخصوص استفاده کنیم. برای کاهش صدمات لازم است از مواد غذایی نیز بهره بگیریم. گنجاندن برخی از مواد غذایی مانند شیر و لبنیات، میوه‌ها و سبزیجات تازه در برنامه غذایی احتیاج است. استفاده از دستگاه تصفیه هوای خانگی نیز یکی از روش‌های سودمند در کاهش عوارض آلودگی هوا محسوب می‌شود.

چند راه‌کار برای کاهش آلودگی هوا

از موثرترین راهکار ها برای کاهش آلودگی هوا، جایگزین کردن بنزین با سوخت هایی است که حداقل میزان آلاینده را وارد هوا کند. جایگزین کردن وسایل نقلیه ی عمومی به جای خودروهای شخصی، از رده خارج کردن ماشین‌های فرسوده و یا تعمیر آن ها، ساخت و انتقال کارخانه‌های صنعتی در خارج از محدوده‌ی شهری، استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر و کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی، استفاده‌ی کمتر از محصولات نفتی و ذغال سنگ، کاشت درختان بیشتر در محدوده‌های شهری به منظور تولید اکسیژن، صرفه جویی در مصرف انرژی به طور مثال استفاده از لامپ های کم مصرف از دیگر راه‌کارهای مفید در زمینه‌ی کاهش آلودگی هوا می‌باشند.