دیابت ملیتوس، به انواع دیابت‌های غیر قابل درمان اطلاق می‌شود. دیابت، سندرومی متابولیکی است و ناشی از اختلال در سوخت و ساز بدن می‌باشد. تشخیص به موقع دیابت در هر سنی به علت عوارض خطرناک آن از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر این اختلال کنترل و پیگیری نشود، می‌تواند عارضه‌های جبران ناپذیری را رقم بزند، بنابراین بهتر است علائم و نشانه‌ها و درمان به موقع آن را جدی بگیریم. در ادامه به بررسی انواع دیابت، عارضه‌ها و موارد مرتبط با کنترل این سندروم می‌پردازیم.

بررسی دیابت نوع یک

هنگامی که تولید انسولین در لوزالمعده (پانکراس) کاهش می‌یابد و یا متوقف می‌شود، فرد به این نوع دیابت مبتلا می‌شود. این دیابت در واقع یک نوع بیماری خود ایمنی است و سیستم دفاعی بدن مانع از تولید انسولین می‌شود. کودکان و نوجوانان بیشتر در معرض دیابت نوع یک می‌باشند و بیشتر این افراد ملزم به تزریق انسولین می‌باشند. عوامل ژنتیکی و سابقه ی خانوادگی، عوامل محیطی مانند ابتلا به یک بیماری ویروسی، عوامل جغرافیایی از فاکتورهای دخیل در ابتلا به این نوع از دیابت می‌باشد. کاهش وزن بدون علت و افت شدید قند خون از اولین نشانه‌های جدی دیابت نوع یک در سنین پایین محسوب می‌شود.

بررسی دیابت نوع دو

هنگامی که انسولین در لوزالمعده تولید می‌شود ولی بدن نسبت به آن مقاومت نشان می‌دهد، این نوع از دیابت بروز می‌کند. دیابت نوع دو بیشتر در سنین بالا افراد را درگیر می‌کند. این بیماری شروعی آهسته و نامحسوس دارد. در مراحل اولیه با رعایت اصول تغذیه ای قابل کنترل است و در مراحل بعدی فرد را ملزم به مصرف قرص و تزریق انسولین می‌نماید. چاقی در ناحیه ی شکم، کم بودن فعالیت، سابقه‌ی خانوادگی، دیابت بارداری، فشار خون و چربی خون بالا، مصرف بیش از حد قند و شیرینی جات از عوامل مهم ابتلا به دیابت نوع دو می‌باشند.

دیابت حاملگی چیست؟

دیابتی که برای اولین بار در زمان حاملگی رخ می‌دهد، دیابت حاملگی نام دارد و اصولا در نیمه ی دوم بارداری بروز می‌کند. علت این نوع از دیابت هورمون‌هایی هستند که در طول دیابت مانع از تولید انسولین می‌شوند. این نوع دیابت اصولا بعد از تولد نوزاد برطرف می‌شود، ولی در برخی افراد ممکن است به دیابت نوع دو تبدیل شود و بعد از بارداری نیز باقی بماند. این نوع از دیابت به طور ناگهانی در افراد باردار رخ می‌دهد و در صورت عدم کنترل آن منجر به سختی در زایمان، به دنیا آوردن نوزاد نارس و یا سقط جنین می‌شود. دیابت حاملگی اگر کنترل شود مشکلی ایجاد نمی‌کند، بنابراین کنترل و تشخیص زود هنگام این دیابت برای زنان باردار بسیار ضروری می‌باشد.

بررسی علائم و نشانه‌های دیابت

از آن‌جایی که دیابت نوع دو به طور نامحسوس بروز می‌کند، نشانه‌های دیابت نوع یک شدیدتر از آن است. از نشانه‌های بارز هر دو نوع دیابت می‌توان به ادرار مکرر، تشنگی فراوان، خشکی دهان، احساس گرسنگی فراوان، غش، ضعف و بی حالی‌های مداوم (بر اثر نرسیدن گلوکز کافی به سلول‌های بدن) اشاره کرد. عفونت‌های مکرر مانند عفونت‌های پوستی، مثانه و واژینال از دیگر علائم این اختلال می‌باشد، زیرا سیستم ایمنی بدن بسیار ضعیف می‌شود و فرد دیابتی، سریع‌تر به انواع عفونت های قارچی و باکتریایی مبتلا می‌شود. تأخیر در روند بهبود و التیام زخم‌ها از جمله دیگر نشانه‌های دیابت است، زیرا جریان خون در نواحی آسیب دیده آهسته‌تر می‌باشد.

عوارض ناشی از دیابت در بدن چیست؟

دیابت دارای عوارض کوتاه مدت و بلند مدت می‌باشد. افرادی که دیابت دارند، بیشتر از سایرین مستعد بیماری‌های قلبی عروقی مانند سکته‌ی قلبی، آنژین و آترواسکروز می‌باشند، زیرا این اختلال سبب آسیب به بسیاری از عروق بدن می‌شود. همچنین خطر ابتلا به بیماری‌های چشمی مانند رتینوپاتی، آب مروارید و ضعف بینایی در این افراد بیشتر می‌باشد. نفروپاتی و نارسایی کلیوی، آسیب های عصبی، ناتوانی جنسی در مردان، آسیب پا و ابتلا به پای دیابتی از عوارض بلند مدت ناشی از دیابت می‌باشند. هیپوگلیسمی یا کاهش قند خون بر اثر تزریق بیش از حد انسولین و مصرف قرص های کاهش دهنده‌ی قند خون، از عوارض کوتاه مدت دیابت می‌باشد.

بررسی یکی از عارضه‌های شایع در دیابت (پای دیابتی)

هر آسیب وارده بر پا که ناشی از افزایش دیابت کنترل نشده باشد، پای دیابتی نام دارد. این آسیب‌ها شامل زخم‌های دیابتی در پا، عفونت‌های دیابتی در پا، استئوآرتروپاتی پا‌ها می‌باشند. اگر مراقبت های لازم از پای دیابتی انجام نشود و عفونت افزایش پیدا کند، ممکن است به قطع و یا فلج شدن پا منجر شود. از علل ایجاد این عارضه می‌توان به کاهش خونرسانی به پاها، نوروپاتی(بی حسی)، کاهش مقاومت سیستم ایمنی بدن در برابر عفونت‌ها اشاره کرد. اگر این عارضه در مراحل اولیه اش تشخیص داده شود، می‌توان عوارض ناشی از آن را کاهش داد.

دیابت چگونه باعث کما می‌شود؟

گاهی ممکن است با افزایش و یا حتی کاهش بیش از حد گلوکز خون، فرد مبتلا به دیابت، هوشیاری خود را از دست دهد که این عارضه، کمای دیابتی نام دارد. کتواسیدوز دیابتی که ناشی از ورود کتون به جریان خون می‌باشد و باعث افزایش اسید و کاهش گلوکز خون می‌شود، یکی از علل کمای دیابتی می‌باشد و در افراد مبتلا به دیابت نوع یک اتفاق می‌افتد. همچنین، سندروم هیپر اسمولار دیابتی که با دفع بیش از حد گلوکز از طریق ادرار منجر به کاهش قند خون می‌شود، از دیگر علل این عارضه می‌باشد و در افراد مبتلا به دیابت نوع دو شایع است. درمان کمای دیابتی ناشی از افزایش و کاهش قند خون به ترتیب توسط هیدراتاسیون، انسولین و تزریق گلوکاگون صورت می‌گیرد. در صورت پیشگیری و عدم کنترل این عارضه، آسیب‌های خطرناکی به فرد وارد می‌شود و ممکن است منجر به مرگ شود.

چگونه می‌توان دیابت را کنترل کرد؟

دیابت تقریبا درمان ناپذیر است و تنها با رعایت نکات پزشکی می‌توان آن را کنترل کرد تا افراد مبتلا بتوانند زندگی عادی را همراه با دیابت تجربه کنند، بنابراین با کنترل میزان گلوکز خون در اندازه‌ی طبیعی می‌توان این بیماری را تا حدودی درمان کرد. در مراحل اولیه و در دیابت نوع دو با رعایت رژیم غذایی مناسب، ورزش روزانه، کنترل وزن و تغییر در شیوه‌ی زندگی می‌وان گلوکز خون را تنظیم کرد. ولی در مراحل پیشرفته‌تر و در دیابت نوع یک به وسیله‌ی مصرف قرص و تزریق انسولین میزان گلوکز خون را کنترل می‌کنند. همچنین بهتر است افراد مبتلا به دیابت دستگاه سنجش دیابت داشته باشند و به طور منظم قند خون را کنترل کنند.

تشخیص دیابت به چه صورت انجام می‌شود؟

تشخیص زودهنگام دیابت می‌تواند بسیاری از عارضه‌ها و خطرات مرتبط با آن را کاهش دهد. تشخیص دیابت به وسیله‌ی آزمایش خون انجام می‌شود و میزان گلوکز پلاسما و هموگلوبین گلیکوزیله در خون را می‌سنجند. این آزمایش‌ها به صورت آزمایش قند خون ناشتایی (به مدت هشت ساعت عدم مصرف گلوکز)، قند خون دوساعته (با مصرف مقدار معینی گلوکز خوراکی) و قند خون تصادفی یا رندوم انجام می‌شود و اگر میزان هر یک از این آزمایش‌ها از مقدار استاندار بالاتر باشد فرد به دیابت مبتلا می‌باشد. تشخیص دیابت حاملگی نیز توسط آزمایش قند خون ناشتا صورت می‌گیرد.

رژیم غذایی مفید برای افراد دارای دیابت

فرد دیابتی باید رژیم غذایی کنترل شده و متناسبی داشته باشد. این رژیم غذایی شامل مواد غذایی حاوی فیبر و ویتامین‌های بتاکاروتن، E و C می‌باشد. مصرف مواد غذایی حاوی فیبر مانند حبوبات (لوبیا و عدس) غلات حاوی سبوس، میوه و سبزیجات (پياز، سير، کرفس، کیوی و آلبالو) در افراد دیابتی بسیار سودمند هستند. بهتر است کربوهیدات‌ها جایگاه کمتری را در رژیم غذایی داشته باشند. مصرف انواع شیرینی جات و مواد غذایی دارای نشاسته باعث افزایش سطح گلوکز خون می‌شود. توصیه می‌شود از مصرف روغن‌ها و چربی حیوانی که سطح کلسترول بالایی دارند، در رژیم غذایی افراد دیابتی خودداری شود و به جای آن مواد غذایی کم چرب گنجانده شود. رژیم غذایی این افراد باید پروتئین بیشتری نسبت به افراد معمولی داشته باشد و مصرف گوشت سفید بر گوشت قرمز در رژیم غذایی ارجحیت دارد. میزان مصرف نمک نیز باید به حداقل برسد.