آیا تا به حال در نزدیکان و دوستان خود افرادی را مشاهده کرده اید که رفتارهای عجیب و حیرت آور داشته باشند؟ یا اینکه در یک زمینه بسیار خوب عمل کنند اما به طور کلی در برقراری ارتباط اجتماعی تا حدودی دچار مشکل شوند؟ آیا تا به حال کسی را که درگیر بیماری اوتیسم است از نزدیک مشاهده کرده اید؟ اوتیسم یک اختلال عصبی است که بر تمام زندگی فرد و اطرافیانش تاثیر می گذارد. این بیماری در تمام سنین قابل شناسایی است اما تشخیص آن در دوران نوزادی و کودکی با کمی دشواری همراه است. می‌دانید این بیماری دارای چه علائم و نشانه‌هایی است و علل ایجاد آن چیست؟ با اینکه با گذر زمان بیماری اوتیسم در سراسر جهان شناخته شد اما همچنان بیماری بسیار پیچیده ای است و علل اصلی ایجاد آن نامشخص است با این حال، خانواده‌های بسیاری در دنیا فرزندان مبتلا به اوتیسم دارند. آیا تا به حال به چگونگی درمان این بیماری فکر کرده اید؟ دراین مقاله با ما همراه باشید تا شمارا با بیماری اوتیسم به طور کامل آشنا کنیم.

بیماری اوتیسم چیست؟

 اوتیسم، واژه ای یونانی و به معنی خودگرایی است. اوتیسم یا درخودماندگی یک نوع بیماری پیچیده‌ی عصبی و رفتاری است که شامل اختلالات و بیماری های اعصاب و روان مانند: اختلال در برقراری ارتباط اجتماعی، رشد کلامی و مهارت‌های ارتباطی که همراه با رفتارهای دشوار و تکرارشونده است. همچنین اوتیسم نوعی اختلال در رشد است که در آن، بخش های مختلف مغز و اعصاب دیگر توانایی ندارند با هم همکاری کنند. این بیماری معمولا در سه سال اول زندگی خود را نشان می دهد. همچنین به دلیل گستردگی علائم، به آن اختلال طیف اوتیسم هم می گویند. این بیماری اختلال در طیف وسیعی از علائم و مهارت‌ها در سطح های مختلف را شامل می‌شود به همین دلیل اغلب روان پزشکان آن را یک اختلال طیفی (ASD) می پندارند. اختلال طیفی به این معنی است که امکان دارد این بیماری در بین افراد، به صورت متفاوت ظاهر شود و هر بیماری نسبت به بیمار دیگر، ویژگی ها و علائم نسبتا یکسان ولی با شدت های متفاوت داشته باشد. بیماری اوتیسم نیز به همین گونه است و ممکن است در زمان و نحوه ابتلا، متفاوت خودش را نشان دهد.

درجات مختلف این بیماری می‌تواند از یک اختلال ساده که تا حدودی زندگی عادی فرد مبتلا را محدود و مختل می‌کند، شروع شود و تا یک ناتوانی شدید که به مراقبت‌های اساسی احتیاج دارد ادامه پیدا کند. کودکان مبتلا به اوتیسم در تعاملات اجتماعی دچار مشکل هستند و توانایی درک و فهم افکار و احساسات دیگران برایشان دشوار است، بنابراین در بروز احساسات خود از طریق کلمات، رفتارها، لمس کردن و حالات صورت دچار مشکل هستند.

افراد مبتلا به اوتیسم توانایی‌های متفاوتی دارند. برخی از آن‌ها در زمینه کسب مهارت‌های زندگی بسیار توانمند عمل کرده و احتیاجی به حمایت دیگران ندارند و در مقابل افرادی هم هستند که این بیماری باعث شده توانمندی های آن ها کاهش پیدا کند و برای ادامه زندگی نیاز قابل توجهی به حمایت و پشتیبانی خانواده و اطرافیان خود پیدا کنند.

اوتیسم نوعی اختلال دائمی در نظر گرفته می شود و تا تمام عمر در فرد باقی می ماند. طبق نظر محققان غربی، اوتیسم مانند: رنگ پوست و چشم، همیشه همراه فرد است و فقط تا حدودی می توان آن را کنترل کرد. مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها درسال 2014 تخمین زده است که از هر ۵۹ کودک یک کودک مبتلا به اوتیسم وجود داشته است. جالب است بدانید که براساس تحقیقات، این بیماری در پسران نسبت به دختران شایع تراست.

چگونه بیماری اوتیسم را در فرد تشخیص دهیم؟

بیماری اوتیسم از جمله بیماری‌هایی است که تشخیص علائم و نشانه‌های آن آسان نیست به خصوص شناسایی آن تا قبل از دو سالگی هم کار بسیار دشواری است. اما امروزه با نوار مغزی به راحتی می توان این بیماری را در کودکان تشخیص داد. از طریق فرکانس با وصل الکترود های نوار مغزی به پوست سر فعالیت های مغز فرد ثبت می شوند. با کمک این شیوه، می توان اتصالات مغز کودکان اتستیک را با کودکان سالم مورد مقایسه و بررسی قرار داد که منجر به تشخیص این بیماری می شود. به طور کلی، در بین مناطق مغز افراد اتستیک، نسبت به بقیه افراد ارتباط خیلی ضعیف تری برقرار می شود.

در این روش چون از راه موج های الکتریکی برقراری ارتباط بین سلول های مغز صورت می گیرد و تست نوار مغزی نشان دهنده این ارتباط است، این تست بدون هیچ درد و عوارضی انجام می شود. در این روش، الکترود ها سیگنال های ناشی از فعالیت مغز را به رایانه ای می فرستند تا آن را ذخیره کنند. عموما، امواج مغز طبق الگوی سینوسی خاصی در حال حرکت هستند و با مقایسه این حرکات، می توان فرد اتستیک را شناسایی کرد. آزمایش خون، مشاهده حرکات، رفتار، تکامل کودک و تست شنوایی از دیگر راه های تشخیص این بیماری به شمار می رود. بنابراین ارزیابی به موقع کودک بسیار حائز اهمیت است. تشخیص به موقع ASD، امکان درمان و مداخلات سریع‌تر را فراهم می‌نماید.

علل بیماری اوتیسم

علت دقیق ASD نا‌شناخته است. با این حال پزشکان موارد زیر را در ایجاد این بیماری موثر می‌دانند:

- سابقه خانوادگی

- جهش‌های ژنتیکی

- سندرم X شکننده یا سایر اختلالات ژنتیکی

- وزن کم هنگام تولد

- سابقه عفونت‌های ویروسی

- سن بالای پدر و مادر هنگام تولد کودک

- عدم تعادل متابولیکی

 - قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین و سموم محیطی

- زایمان زودرس

- قرار گرفتن جنین در معرض داروهای والپروئیک اسید یا تالیدومید

انواع  اوتیسم

اوتیسم انواع گوناگون و متفاوت زیادی دارد، اما در کل، به سه بخش اصلی اختلال اوتیسم، سندروم آسپرگر و اختلال رشد فراگیر تقسیم بندی می شود:

1.اختلال اوتیسم

این نوع از اوتیسم که آن را به اوتیسم کلاسیک هم می شناسند همان نوعی است که با شنیدن نام اوتیسم در ذهنمان می آید. در این افراد، تاخیر زبانی به فراوانی دیده می شود و این افراد در برقراری ارتباط اجتماعی دچار مشکل هستند. همچنین برخورد، رفتار و سلیقه عجیب و متفاوتی دارند و گاها علاقه به اشیاء غیرعادی پیدا می کنند.

افرادی که مبتلا به اوتیسم کلاسیک هستند، به شدت از لمس شدن نفرت دارند و معمولا چندین رفتار دائمی و تکراری دارند. نکته ای که وجود دارد، این است که این علائم ممکن است در همه آنها یکسان باشد اما شدت بروز آن در هر نوع متفاوت از نوع دیگر است.

2.سندروم آسپرگر

سندروم آسپرگر، یکی از خفیف ترین نوع اوتیسم به شمار می رود که علائم بیماری هم نیز در این افراد بسیار ضعیف است. در کل، این سندروم سطح اول اوتیسم به حساب می آید. مهم ترین علائم این سندروم هم این است که فرد به چیزهای غیرعادی علاقه دارد و اکثرا با مشکلات اجتماعی درگیر است. در سندروم آسپرگر، میانگین هوشی افراد مبتلا در تست هوش، بالاتر از متوسط تشخیص داده شده است، همچنین فرد مشکل زبان و ناتوانی ذهنی هم ندارد که این ویژگی تفاوتی است که این نوع از اوتیسم با نوع های دیگر دارد. بر اساس تحقیقات، کارشناسان اوتیسم این موارد را علائم سندروم آسپرگر بیان کردند:

- سمج بودن زیاد

- اجتماع گریزی

- پایین بودن مهارت های اجتماعی

- کمال گرا بودن

- تکرار روتین های روزانه

- توجه زیاد درمورد جزییات

3.اختلال رشد فراگیر

نام دیگر این سطح اوتیسم، سطح غیر معمول است که فقط برخی از نشانه های دو سطح دیگر را دارند. شدت علائم در این سطح نیز بسیار ضعیف است و فقط گاهی مواقع، افراد از چالش های اجتماعی می گریزند. این افراد بیشترین عملکرد در اوتیسم را دارند و نمی توان آنها را در هیچ یک از دسته های دیگر جای داد به همین دلیل دسته بندی آنها کار بسیار سختی است.

بسیاری از کودکان زمانی که علائم ضعیفی از اوتیسم در آنها مشاهده می شود، اول در این سطح وارد می شوند ولی پس از انجام تحقیقات دقیق تر، آنها را در یکی از دسته های یک و دو می گذارند. گاهی هم کلا مشخص می شود کودک مبتلا به اوتیسم نیست. به طور کلی، وقتی فردی یکی از علائمش درگیری با چالش های اجتماعی و ارتباطی است، در این گروه بندی قرار می گیرد و به راحتی علائم انواع دیگر اوتیسم را در خود نشان نمی دهد. افراد مبتلا به این سندروم، زندگی عادی و نرمال تری نسبت به بقیه سطوح دارند. این که افراد این سطوح عملکرد مناسب و بالایی دارند، درست است؛ اما به هر حال، در مواردی مانند: پذیرش تغییرات در برنامه و محیط، همچنین درک کردن احساسات خود و زبان، دچار مشکل می شوند.

علائم اوتیسم

این بیماری دارای علائم نسبتا زیادی است که نشان دهنده اوتیسم هستند البته ممکن است که برخی از این علائم در افراد غیر اتیستیک هم مشاهده شود. برخی از این علائم در همان دوران کودکی پدیدار می شوند و قابل تشخیص هستند و تقریبا یک سوم والدین از همان زمان کودکی متوجه اوتیسم در فرزندشان می شوند. این علائم شامل موارد زیر است:

- این افراد نمی توانند ارتباط چشمی و کلامی مناسبی برقرار کنند.

- علاقه مند به انجام کارهای تکراری هستند و تنوع و تغییری در برنامه زندگیشان آن ها را آزرده خاطر می کند.

- سر خود را به همه جا می کوبند و یا با دست به سر ضربه می زنند و یا دست خود را گاز می گیرند و این چنین به خود آسیب می زنند.

- مواردی مانند: کنایه و مسخره شدن را درک نمی کنند زیرا از درک مفهوم و معانی، درمانده هستند.

- درک درستی از وضعیت بدنی خود ندارند.

- آنها قادر به درک احساسات و عواطف دیگران نیستند.

- حافظه قوی دارند.

- دچار ضعف عضلات می شوند و هماهنگی حرکتی بدن آن ها دچار نقص می شود.

- این افراد ممکن است حساسیت بیشتری نسبت به لمس، بوها، صداها وطعم های خاص که برای دیگران عادی است از خود نشان می دهند.

- صداهای تکراری و شبیه هم از خود در می آورند و حرکاتی تکرار شونده مانند: به هم زدن دست‌ها و تکان دادن اندام‌های بدن را تجربه می کنند.

- به نور خیره می شوند.

- ژست نمی‌گیرند و به چیزی اشاره نمی‌کنند.

- آن‌ها ممکن است اشیا را بارها به ترتیب بچینند و بهم بزنند و واکنشی نسبت به نزدیک‌کردن اسباب بازی به صورت خود نشان ندهند.

- ممکن است گاهی اوقات اصلا متوجه افراد، اشیا یا اتفاقات اطراف خود نشوند.

- تأخیر در صحبت کردن دارند یا اصلا صحبت نمی کنند و به نظر می‌رسد کودک ناشنوا باشد حتی اگر آزمون شنوایی نرمال باشد.

- برخی از این کودکان ممکن است دچار تشنج شوند و اولین تشنج آن‌ها در زمان بلوغ رخ می دهد.

- در نوجوانان هم اغلب اضطراب و افسردگی به سراغشان می آید.

 همچنین برخی مبتلایان به اوتیسم تا حدودی با اختلالات شناختی دست و پنجه نرم می کنند، اما برخلاف دیگر اختلالات شناختی که با تاخیر رشد در تمامی زمینه‌ها شناخته‌می‌شود، اوتیسمی‌ها مهارت‌های مختلفی دارند. به طور مثال: ممکن است فرد در برقراری ارتباط با دیگران دچار مشکل باشد، اما در زمینه‌های دیگر مانند: طراحی، ساخت موسیقی، حل مسائل ریاضی یا حفظ کردن مطالب از توانایی بسیار بالایی برخوردار باشد و در تست‌های هوش غیرکلامی دارای هوش متوسط یا بالایی باشد.

نحوه برخورد با کودکان مبتلا به اوتیسم

- انعطاف پذیر باشید.

- صبور باشید.

- یاد بگیرید چطور رفتار کنید.

- رفتارهای اجتماعی را به او آموزش دهید.

- زمانی برای در کنار بودن کودک مبتلا در نظر بگیرید و با هم به تفریح بروید.

- سعی کنید کودکتان وقت زیادی را با کودکان غیر اوتیسمی بگذراند.

- تعاملات اجتماعی محدود کودک خود را تشویق کنید.

- انعطاف پذیر باشید.

- مهربان باشید و عشق و علاقه خود را نشان دهید.

- به او یاد بدهید چگونه بدون حالت تهاجمی عصبانیتش را بیان کند.

راه های درمان بیماری اوتیسم

درمان اوتیسم باید بلافاصله پس از تشخیص شروع شود. مراقبت و ارائه خدمات مناسب و به موقع می‌تواند مشکلات کودک را کاهش دهد و در عین حال به او کمک کند مهارت‌های جدید را بیاموزد و نقاط قوت خود را تقویت کند. واقعیت این است که هیچ روش درمانی قطعی برای اوتیسم وجود ندارد، اما به اعتقاد کارشناسان روانشناسی و متخصصان روان پزشکی روش‌های درمانی زیر می‌توانند به افراد کمک کنند که حس بهتری داشته باشند توانایی های خود را افزایش دهند:

- رفتار درمانی

- گفتار درمانی

- کار درمانی

- فیزیوتراپی

- بازی درمانی

برای درمان اوتیسم، دارودرمانی در کنار رفتاردرمانی بهترین جواب را می‌دهد که البته باید زیر نظر روان پزشک داروهای اوتیسم در کنار سایر درمان‌ها تجویز شود. در برخی موارد، درمان اوتیسم می‌تواند به افراد اوتیسمی کمک کند تا عملکردی نزدیک به سطح نرمال داشته باشند.