بیماری پارکینسون (PD) یک اختلال مزمن ،طولانی مدت و پیش رونده سیستم عصبی است که سلول های تولید کننده دوپامین در ماده سیاه مغز را تحت تاثیر قرار می دهد که بر روی حرکت اثر می گذارد. این بیماری بعد از بیماری آلزایمر در فهرست شایع ‌ترین بیماری‌های مخرب اعصاب محسوب می شود. اولین بار James Parkinson پزشک انگلیسی این بیماری را در سال 1817 مطرح نمود از این رو این بیماری با نام او شناخته شد. دکتر جیمز پارکینسون این بیماری را فلج لرزان نام گذاری کرد اما در اصل تمامی افراد مبتلا به بیماری پارکینسون لرزش ندارند.  این بیماری به طور عمده، باعث اختلالات حرکتی و تمرکز نداشتن در انجام حرکات در قسمتهای مختلف بدن می شود. لرزش، کندی حرکات و سفتی اندامها سه نشانه اصلی این بیماری به شمار می روند. علائم این بیماری در هر فردی متفاوت است و می توان به کمک تیم طب فیزیکی و توانبخشی و متخصص نورولوژیست یک زندگی با کیفیت را برای این بیماران رقم زد.

پارکینسون چیست؟

همانطور که می دانید مغز که بخشی از سیستم عصبی است از قسمت های مختلفی تشکیل شده است. ساقه مغز بخشی از مغز است که در قسمت پایینی مغز قرار دارد و خود شامل: مغز میانی، پل مغزی و بصل النخاع می باشد. درون ساقه مغز قسمت کوچکی به نام ماده جسم سیاه وجود دارد که در تنظیم حرکات بدن نقش دارد. در بیماری پارکینسون سلول ها در جسم سیاه، ساخت دوپامین (یعنی ماده ی شیمیایی که در مغز به ارتباط سلول های عصبی کمک می کند) را متوقف می کنند و در نتیجه دوپامین کاهش می یابد. با از بین رفتن سلول هایی که ترشح دوپامین را به عهده دارند ( سلول های عصبی یا نورون های تولید کننده دوپامین که مسئول ارسال و دریافت پالس ها یا پیامهای عصبی بین بدن و مغز هستند) مغز پیام های لازم در مورد چگونگی حرکت و زمان حرکت را دریافت نمی کند که باعث می شود به تدریج کنترل عضلات از بین برود.

بنابراین در این بیماران ممکن است حرکاتی مانند: نوشتن، صحبت کردن، کارکردن، لباس پوشیدن و حتی پلک زدن با سرعت خیلی کمی وبه آرامی انجام می شود. بیماری پارکینسون در واقع یک اختلال مغزی پیش رونده است که به این معناست که تغییرات داخل مغز در طول زمان ادامه دار خواهند بود. در این بیماری علائم کم کم آغاز می شوند و گاهی اوقات تنها با یک لرزش کوچک در یک دست، که فرد به سختی متوجه آن می شود، شروع می شود. علاوه بر لرزش ها که بسیار رایج هستند این اختلال معمولاً موجب خشکی یا کند شدن حرکت نیز می شود.

علل پارکینسون

دلیل از کار افتادن سلول ها، به طور دقیق هنوز مشخص نشده است. اما بیشتر متخصصین این حوزه چنین می پندارند که که این بیماری در اثر روند طبیعی پیری در مرگ سلولی و برخی عوامل ژنتیکی و محیطی و امکان بروز پیدا می‌کند. محققان در حال حاضر در حال انجام مطالعات برای اثبات علمی علت های احتمالی این بیماری مانند: برخی سموم موجود در محیط زندگی هستند.

علامت های این بیماری معمولا از سن ۵۵ تا ۶۰ سالگی به بعد ظاهر می شوند اما احتمال بروز در افراد جوان تر نیز وجود دارد. همچنین اگر شخصی در اعضای خانواده است که مبتلا به پارکینسون باشد اندکی خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. جالب است بدانید مردان نسبت به زنان بیشتر درخطر احتمال مبتلا به بیماری پارکینسون هستند. نکته ی روشن در این بیماری این است که امید به زندگی در افراد مبتلا به پارکینسون همانند افراد سالم است.

علائم پارکینسون

 معمولا در مراحل اولیه بیماری پارکینسون با تغییر چهره مواجه می شویم که نشان دهنده مبتلاشدن به این بیماری است. ممکن است دست ها هنگام راه رفتن تکان نخورند و یا فرد در صحبت کردن به صورت آرام و نامشخص پیش برود. علائم بیماری پارکینسون با پیشرفت بیماری و به تدریج و  با مرور زمان شدت بیشتری پیدا می کنند.

علائم اولیه ممکن است خفیف باشد و فرد مبتلا متوجه آن نشود. علائم اغلب از یک طرف بدن شروع می شود و معمولاً حتی بعد از ایجاد علائم در هر دو طرف، در سمت اول شدت بیشتری خواهد داشت.

این علائم شامل موارد زیر می باشد:

لرزش:

لرزش معمولاً از یک اندام شروع می شود که بیشتر در دست و انگشتان دست این لرزش دیده می شود. ممكن است فرد انگشت شست و سبابه را به هم بمالد كه به آن لرزش پیل رولینگ می گویند. ممکن است لرزش در هنگام استراحت و ساکن بودن نیز ایجاد شود.

حرکت آهسته (برادی کینزی):

ممکن است به تدریج و با گذشت زمان بیماری پارکینسون سرعت حرکت در بدن را کم کرده و انجام کارهای ساده را سخت تر کند. همچنین امکان دارد فرد هنگام راه رفتن کوتاه ترقدم بردارد و پاهای خود را روی زمین بکشد و یا  بلند شدن از صندلی برایش سخت شود واختلال در مهارت و چابکی  فرد به وجود آید.

سفت و محکم شدن عضلات:

سفتی عضلات می تواند در هر قسمت از بدن ایجاد شود. عضلات سخت می تواند دردناک باشد و دامنه حرکت را محدود کند.

از دست دادن حرکات اتوماتیک:

ممکن است توانایی انجام دادن یکسری کارها به صورت ناخودآگاه کمتر شود مانند: لبخند زدن، چشمک زدن و یا حرکت دست ها

تغییرات صحبت کردن:

حرف زدن ممکن است آرام، سریع، مبهم و نامشخص یا با شک و تردید صورت بگیرد و بیشتر حالت یکنواخت و بدون بالا و پایین های معمول و در یک خط صاف باشد.

تغییرات نوشتار:

نوشتن برای فرد می تواند سخت تر شود و با دست خط ریزتری بنویسد.

اختلال در قامت و تعادل:

فرد می تواند قامت خمیده پیدا کند یا ممکن است دچار مشکل در تعادل بدنی شود.

در صورت وجود هر یک از علائم مربوط به بیماری پارکینسون، نه تنها برای تشخیص این وضعیت بلکه برای رد علل دیگرعلائم خود به پزشک مراجعه کنید.

عوارض بیماری پارکینسون

بیماری پارکینسون اصولا با مشکلاتی همراه است که قابل درمان هستند، که این مشکلات شامل موارد زیر هستند:

مشکلات تفکر:

ممکن است فرد مشکلات شناختی (دمانس یا زوال عقل) و مشکلات تفکر برایش پیش آید که اغلب با داروها قابل درمان نیستند و در مراحل بعدی بیماری پارکینسون هم اتفاق می افتند.

افسردگی و تغییر در عواطف و احساسات:

ممکن است گاهی اوقات فرد در مراحل اولیه این بیماری درگیر افسردگی شود. درمان افسردگی می تواند توانایی مقابله با سایر چالش های بیماری پارکینسون را سهل تر کند. همچنین ممکن است تغییرات عاطفی مانند: احساس ترس،  اضطراب یا از بین رفتن انگیزه در فرد به وجود آید. پزشکان ممکن است برای درمان این علائم داروهایی را پیشنهاد دهند.

مشکلات بلع:

به تدریج وقتی بیماری در روند پیشرفت قرار می گیرد ممکن است بیمار در بلع به مشکل بربخورد. بزاق به علت کند شدن بلع در دهان انباشته می شود و باعث سرازیری آب دهان می شود.

مشکلات مثانه:

بیماری پارکینسون ممکن است باعث ایجاد مشکل در مثانه مانند: توانایی نداشتن در کنترل ادرار یا مشکل در ادرار کردن شود.

یبوست:

اغلب مبتلایان به پارکینسون یبوست به سراغشان می آید که عمدتا به دلیل کندترشدن حرکات دستگاه گوارش است.

اختلالات خواب:

مبتلایان به پارکینسون اغلب دارای مشکلات خواب هستند، از جمله بیدار شدن مکرر در طول شب، بیدار شدن زود هنگام یا خوابیدن در طول روز.

مشکلات جویدن و خوردن:

آخرین مرحله بیماری پارکینسون بر عضلات دهان اثر می گذارد و جویدن را  دچار مشکل می کند. این مسئله می تواند منجر به خفگی وسوء تغذیه نیز شود.

روش‌های تشخیص بیماری پارکینسون

در حال حاضر هیچ آزمایش اختصاصی برای تشخیص موارد غیرژنتیکی بیماری پارکینسون وجود ندارد. تشخیص بر اساس سابقه پزشکی فرد و معاینه عصبی صورت می‌گیرد. اگر بیمار پس از مصرف داروهای مختص پارکینسون علائم بیماری اش بهبود یابد می توان تشخیص داد که بیماری او پارکینسون بوده است.

بعضی اختلالات می‌توانند علائمی مشابه علائم بیماری پارکینسون در فرد به وجود آوردند. گاها به علائم مشابه پارکینسون ناشی از علل دیگر، پارکینسونیسم گفته می‌شود. هرچند که ممکن است این اختلالات در ابتدا به اشتباه به عنوان بیماری پارکینسون تشخیص داده شوند. بنابراین انجام آزمایش‌های اختصاصی و نیز پاسخ به درمان دارویی ممکن است به جداشدن این اختلالات از بیماری پارکینسون کمک کنند. از آنجایی که بسیاری از اختلالات دیگر با علائم مشابه پارکینسون نیاز به درمان‌های متفاوتی دارند، تشخیص دقیق و در اسرع وقت آن‌ها بسیار حائز اهمیت است.

درمان بیماری پارکینسون

اگرچه بیماری پارکینسون قابل درمان نیست اما داروها ممکن است علائمرا به میزان چشم گیری بهبود بخشند.گاهی اوقات ممکن است پزشکان مغز و اعصاب برای تنظیم کردن بخش های منحصربه فردی از مغز و بهبود علائم این بیماری، جراحی را پیشنهاد بدهند. عملکرد، ارزیابی وضوح ذهنی، رفتار و خلق و خوی، فعالیت های روزمره زندگی و حرکت در هر مرحله از بیماری می تواند به یافتن بهترین درمان کمک کند. پزشک همچنین ممکن است تغییرات سبک زندگی، به خصوص ورزش هوازی به صورت مداوم را به فرد مبتلا پیشنهاد دهد. در بعضی موارد فیزیوتراپی که بر تعادل و کشش تاثیرگذار است نیز اهمیت دارد. و همچنین برای بهبود مشکلات تکلم می توان به یک پاتولوژیست مراجعه کرد.

داروها ممکن است به مدیریت مشکلات در راه رفتن، حرکت و لرزش کمک کنند. این داروها دوپامین را زیاد کرده یا جایگزین می کنند. درافراد مبتلا به پارکینسون غلظت دوپامین مغز کمتر است. دوپامین به طورمستقیم نمی تواند تزریق شود زیرا نمی تواند وارد مغز شود. ممکن است بعد از شروع درمان بیماری پارکینسون علائم به میزان چشمگیری بهبود پیدا کند. با این حال با گذشت زمان اثرات داروها اغلب کم می شود اما باز هم می توانند علائم را به خوبی کنترل کنند.

داروهایی که پزشک ممکن است توصیه کند شامل موارد زیر است:

کاربی دوپا لوودوپا مؤثرترین داروی بیماری پارکینسون است یک ماده شیمیایی طبیعی است که به مغز انتقال داده می شود و در آنجا به دوپامین تبدیل می شود. لوودوپا با کاربی دوپا (Lodosyn) ترکیب شده است، که لوودوپا را از تبدیل سریع به دوپامین خارج از مغز شما محافظت می کند. این امر باعث کاهش عوارض جانبی مانند: حالت تهوع می شود.

برخی نکات کاربردی برای درمان افرادی که مبتلا به پارکینسون هستند:

- برای حفظ قدرت و انعطاف پذیری به سراغ ورزش بروید. رژیم غذایی سالمی داشته باشید. قبل از شروع رژیم غذایی یا برنامه ورزشی جدید با پزشک خود مشورت کنید.

- در انجام فعالیت های بدنی زیاده روی نکنید؛ محدودیت های خود را شناسایی کنید و به آنها پایبند باشید.

- لقمه های غذا را بسیار کوچک بردارید، کاملاً بجوید و با دقت قورت دهید هضم کنید.

- لباس هایی که دارای دکمه ها و زیپ های سخت و مبهم هستند را با لباس هایی که می توانید به راحتی آنها را ببندید جایگزین کنید، مانند: شلوار کمر کش.

- فرش ها و موانع کم ارتفاع را از مسیرهای داخل و خارج خانه به بیرون ببرید.

- کاشی دستشویی می تواند هنگام خیس شدن لغزنده و خطرناک شود آن ها را با موکت های سرتاسری جایگزین کنین.

- در بلند كردن پاها و تكان دادن دست ها اغراق كنيد. هر بار وانمود کنید که می خواهید از روی یک پل عبور کنید.

- به جای نوشتن با دست، از رایانه استفاده کنید.

- قبل از شروع کردن به صحبت، یک نفس بکشید و بین هر چند کلمه یا حتی بین هر کلمه مکث کنید.