قصد معرفی بیماری را داریم که مزمن بوده و شاید نام آن را کمتر شنیده باشید. البته با وجود آن‌ که نام آن کمتر شنیده شده است، نمی‌توان گفت که شیوع کمی دارد. این بیماری که می‌تواند قسمت‌های گوناگون دستگاه گوارش را (از دهان گرفته تا مقعد) تحت تأثیر قرار دهد، کرون نام دارد. بیماری کرون یکی از بیماری‌های التهابی روده است که بیشتر قسمت انتهایی روده باریک (ایلئوم) و قسمت ابتدایی روده بزرگ را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری می‌تواند تمام لایه‌های روده را درگیر سازد و حتی موجب فیبروز شود. شایع‌ترین ناحیه درگیر ایلئوسکال است. بین ضایعات معمولاً نواحی سالم وجود دارد. این بیماری تظاهرات خارج روده‌ای نیز دارد مانند آرتریت و ضایعات پوستی.

اسهال، کاهش وزن و درد شکم را می‌توان از مهمترین علائم و نشانه‌های این بیماری طولانی مدت دانست. این بیماری حتی قادر است تا برخی از عوارض خود را در خارج از دستگاه گوارش بروز دهد! از جمله این عوارض می‌توان به کم خونی، خارش پوست، ورم مفاصل، التهاب چشم و احساس خستگی اشاره کرد. از دیگر علائم این بیماری، راش و اریتم گرهی است. انسداد روده نیز معمولاً رخ می‌دهد و کسانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند ممکن است در معرض خطر ابتلا به سرطان روده قرار گیرند و تهدید کننده زندگی فرد باشد. طبق گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری، بیماری کرون از هر ۱۰ هزار نفر، ۲۶ تا ۱۹۹ نفر را تحت تأثیر قرار می دهد.

علائم بیماری کرون

همان طور که در قسمت ابتدایی نیز گفته شد، علائم و نشانه‌های اصلی این بیماری که منجر به تغییر حالات بدن نیز می‌شود، شامل اسهال مزمن، کاهش وزن و درد شکم است. بیماری می‌تواند با آبسه، فیستول، تنگی و انسداد روده همراه باشد و گاهی برای تشخیص، نیاز به آزمایش سرولوژی و کولونوسکوپی می‌باشد. عارضه اسهال در بیماری کرون در صورت التهاب شدید روده ممکن است به اسهال خونین تبدیل گردد به عبارت دیگر این بیماری می‌تواند همراه با خون‌ریزی همراه با مدفوع و یا به ‌طور جدا از مدفوع یا همراه با رگه‌های خون روی مدفوع همراه باشد. از دیگر علائم این بیماری می‌توان، بی‌اشتهایی، نفخ، دفع ناقص و دفعات زیاد اجابت مزاج و بی‌اختیاری را نام برد.

نشانه‌های غیر روده‌ای

اگر تا بحال با مبتلایان به این بیماری برخورد نداشته‌اید، شاید فکر کنید که علائم آن حاد نبوده و بیماری فقط قسمت‌هایی از شکم را درگیر می‌کند درصورتیکه این گونه نیست! این بیماری علاوه بر گرفتار کردن معده و روده، اندام‌های دیگر را نیز می‌تواند درگیر کند. کبد چرب، ورم چشم، ورم مفاصل یا ماهیچه‌های دست و پا از این دست هستند. نازکی یا پوکی استخوان می‌تواند از عواقب این بیماری باشد. در این بیماری پوست، خون و غده درون‌ریز نیز می‌توانند درگیر شوند. در مواردی پانکراتیت نیز گزارش شده‌ است. بیماری کم‌خونی همولیتیک خودایمنی که در آن سیستم ایمنی به گویچه‌های سرخ حمله می‌کند بیشتر در این بیماری شایع است و می‌تواند باعث خستگی، رنگ پریدگی و دیگر نشانه‌های شایع در کم‌خونی شود.

بیشتر بخوانید: دژاوو به چه معناست؟

تشخیص بیماری کرون روده

برای تشخیص این بیماری، در ابتدا پزشک متخصص سؤالاتی را از فرد بیمار در مورد علائم و نشانه‌ها خواهد پرسید؛ سپس در صورت نیاز از یک سری آزمایشات برای تشخیص بهتر کمک خواهد گرفت. این آزمایش‌ها عبارتند از:

1- آزمایش‌های مدفوع و خون.

2- نمونه برداری.

3- سیگموئیدوسکوپی، جایی که از یک لوله انعطاف پذیر کوتاه (سیگموئیدوسکوپ) برای بررسی روده تحتانی استفاده می‌شود.

4- کولونوسکوپی، که در آن از یک لوله انعطاف‌پذیر بلند (کولونوسکوپ) برای بررسی روده بزرگ استفاده می‌شود.

5- در صورت بروز علائم در قسمت فوقانی روده، یک تلسکوپ نازک و انعطاف‌پذیر (آندوسکوپ) از طریق مری به داخل معده فرو برده می‌شود.

6- و در نهایت سی تی اسکن یا اشعه ایکس باریم انما برای آشکار کردن تغییرات داخل روده.

علت بیماری کرون

رابطه نزدیکی بین این بیماری و سیستم عصبی وجود دارد. هم اکنون با وجود پیشرفت‎های فراوان در علم پزشکی، هنوز هم علت دقیق واکنش سیستم ایمنی بدن به اندام‌های داخلی درگیر در بیماری مشخص نشده ولی این امر بدیهی است که در هنگام فشارهای عصبی این واکنش‌ها شدت می‌یابد. بررسی محققان medicinenet نشان داده ‌است که باکتری اشریشیا کلی (Escherichia coli) یا به‌طور اختصار E.coli، که نوعی باسیل گِرَم منفی از خانواده انتروباکتریاسه است و به ‌طور شایع در روده جانوران خونگرم وجود دارد با بیماری کرون در ارتباط است. بیشتر سویه‌های اشریشیا کلی، بی‌آزار هستند اما برخی از سروتیپ‌ها مانند O157:H7 موجب مسمویت غذایی و اسهال می‌شوند.

طبیعی است که ورود هرگونه از عوامل بیماری‌زا (اعم از باکتری ها ، ویروس ها و ...) به بدن، عوارضی را در پی دارد که بر قسمت های مختلف بدن فرد مبتلا به بیماری اثر می‌گذارد. محققان با استفاده از موش‌های آزمایشگاهی مبتلا به کرون به این نتیجه رسیدند که التهاب حاد معده و روده باریک عفونی، به خاطر باکتری ناشی از مسمومیت عادی غذایی رخ می‌دهد و باعث تسریع رشد باکتری E.coli می‌شود که با پیشرفت بیماری کرون نیز مرتبط است. حتی بعد از آن‌که باکتری مسمومیت غذایی از بدن موش خارج شد، محققان هم‌چنان افزایش میزان E.coli را در روده او مشاهده کردند.

راه پیشگیری از بیماری کرون روده

اگرچه این بیماری می‌تواند از هر سنی شروع شود، اما در اغلب موارد از سنین ۱۵ تا ۴۰ سالگی اتفاق می‌افتد بنابراین تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی می‌تواند در کاهش احتمال بازگشت نشانه‌ها و کاستن شدت آن‌ها به شما کمک کند به طوری که شاید لازم باشد: مقدار فیبر دریافتی خود را تنظیم کنید؛ مصرف چربی و همچنین لبنیات خود را محدود کنید؛ مایعات و آب فراوان بنوشید؛ و طبق نظر پزشک، منابع جایگزین برای ویتامین‌ها و مواد معدنی در نظر بگیرید. همچنین نتیجه یک تحقیق در دانشگاه پزشکی زوریخ، نشان می‌دهد که اکسید تیتانیوم به کار رفته در نگهدارنده‌ها و افزودنی‌های خوراکی، موجب تشدید و وخامت سیر بیماری‌های التهابی روده از جمله کرون می‌شود پس دقت در رژیم غذایی، اصلی‌ترین راه پیشگیری است.

درمان بیماری کرون

به طور کلی درمان ممکن است شامل دارو، جراحی و مکمل‌های غذایی باشد و با اینکه هیچ درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد اما برخی از روش‌های درمانی که ذکر خواهیم کرد، می‌توانند با کاهش تعداد دفعات عود مجدد، به بیمار کمک کنند. هدف کنترل التهاب، اصلاح مشکلات تغذیه‌ای و تسکین علائم است. باید بدانید که درمان بیماری کرون به موارد زیر بستگی دارد: جایی از روده که التهاب وجود دارد، شدت بیماری، عوارض و همچنین پاسخ بیمار به درمان قبلی برای علائم مکرر. بعضی از افراد می‌توانند دوره‌های طولانی مدت، حتی چندین سال از این بیماری را بدون هیچ علائمی داشته باشند. این دوره به عنوان دوره فروکش شناخته می شود؛ با این حال، معمولاً در فواصل زمانی عود می‌‌کند.

اضطراب و استرس می‌تواند نقش به‌سزایی در عود بیماری داشته باشد بنابراین تلاش‌ محققان و پزشکان در مورد درمان در به کنترل درآوردن این بیماری می‌باشد. درمان با ترکیبات سالیسیلات (سولفاسالازین، مسالازین و غیره)، گلوکوکورتیکوئیدها، عوامل سرکوبگر ایمنی (مرکاپتوپورین، متوتروکسات، سیکلوسپورین و آزاتیوپرین) و آنتی‌بیوتیک‌ها مانند مترونیدازول و سیپروفلوکساسین می‌باشد. گاه جراحی نیز به خصوص در صورت بروز عوارض مانند فیستول و انسداد ضرورت می‌یابد. البته در حالت کلی بهتر است که برای جلوگیری از وخیم شدن بیماری و درمان آن، مواردی را رعایت کرد که تحت عنوان درمان مکمل شناخته می‌شوند. این موارد عبارتند از:

1- معمولاً ورزشکاران کمتر به این بیماری مبتلا می‌شوند. بیمارانی که بدون مصرف دارو به ورزش محدود پرداخته‌اند تا ۷۰ درصد از علائم بیماری‌شان بهبود یافته ‌است. احتمالاً علت آن به تأثیرات مثبت ورزش بر روحیه و سلامت بدن باز می‌گردد که منجر به تنظیم سیستم ایمنی بدن و متعاقباً کاهش التهاب در بدن می‌گردد. ورزش همچنین باعث افزایش قدرت جذب روده نیز می‌شود که این فرایند دقیقاً برخلاف تأثیرات منفی التهاب روده است و باعث کاهش جذب مواد غذایی در بدن می‌شود. بیمار باید فعالیت ورزشی را به صورت کنترل شده و متناسب با توان و استقامت بدنی خود انجام دهد.

2- کنترل استرس، درمان افسردگی، درمان اضطراب و همچنین ایجاد احساس شادی و رضایت نسبت به زندگی، تأثیر بسزایی در کنترل و درمان این بیماری دارد.

3- رعایت رژیم غذایی از عوامل مؤثر در بهبود این بیماری است بنابراین مصرف روزانه عسل، بره موم، خرما، زردچوبه و خاکشیر به علت خاصیت ضد سرطانی، ضد التهابی و ترمیم‌ کننده زخم‌ها بسیار مفید و مؤثر است.

4- بهتر است در دوران شدت گرفتن این بیماری از یک رژیم غذایی ساده، سبک (کم حجم) و ثابت استفاده شود و غذا به ‌طور کامل در دهان جویده و آسیاب شود.

5- از مصرف غذاهای ترش، اسیدی، گازدار، تند، دارای ادویه فراوان یا دارای افزودنی و نگهدارنده، باید پرهیز شود.

6- برای بیمارانی که قادر به ورزش کردن نیستند، نرمش و یوگا توصیه می‌شود.

7- غلات، سویا پروتینه، کرفس، تخم مرغ، سیب زمینی شیرین، سیب شیرین، موز، انواع آب میوه (بخصوص آب لیمو شیرین) و آب سبزیجات، آجیل، برنج کته، ماست پروبیوتیک، ماهی و مرغ (به‌صورت کبابی یا آب‌پز) به عنوان غذای روزانه در دوران شدت بیماری توصیه می‌شود.

8- از مصرف غذاهای دیر جذب مانند گوشت قرمز، فست ‌فود و غذاهای چرب و همچنین لبنیات و غذاهای خام و نپخته مانند میوه و سبزی در دوران شدت بیماری، پرهیز گردد.

با رعایت مواردی که گفته شد، این بیماری در طول چند ماه وارد دوران خاموشی خواهد شد و پس از آن بیمار با حفظ آرامش می‌تواند به زندگی عادی خود ادامه دهد. پس از سپری شدن دوره اصلی بیماری و وارد شدن به دوران خاموشی، بیمار می‌تواند آهسته رژیم غذایی و میزان مصرف داروها را کاهش داد. بهتر است در زمانی که این بیماری شدت می‌گیرد، از مکمل مولتی ویتامین، امگا ۳ و کلسیم و در صورت کم ‌خونی از مکمل آهن نیز استفاده شود. بیمارانی که درمان‌های فوق برای آن‌ها پاسخگو نبوده بهتر است یک دوره شش ‌ماهه رژیم غذایی فاقد گلوتن را نیز دنبال کنند.

رژیم غذایی

همان طور که در قسمت درمان نیز اشاره کردیم، یکی از عوامل مؤثر در بهبود این بیماری، رعایت رژیم غذایی است به طوری که کودکان مبتلا به این بیماری، در صورتی که رشد آن‌ها تحت تأثیر قرار گیرد، ممکن است به فرمول‌های مایع پرکالری نیاز داشته باشند. بیشتر بیماران مبتلا به بیماری کرون می‌گویند که غذاهای زیر می‌توانند اسهال و دل‌ درد را افزایش دهند: 1- دانه های حجیم، 2- محصولات لبنی، 3- غذاهای ادویه دار و 4- الکل. گاهی اوقات نیز بعضی از افراد احساس نیاز به غذا نمی‌کنند بنابراین در موارد شدیدتر، ممکن است لازم باشد تا بیمار برای مدت کوتاهی از طریق وریدی تغذیه (رساندن مواد غذایی به بدن فرد از راه رگ) شود.

عمل جراحی

در برخی از موارد ممکن است که فرد بیمار نیاز به عمل جراحی داشته باشد. در صورت بروز عوارضی مانند فیستول و انسداد و یا به عبارتی زمانی که دیگر داروها نمی‌توانند علائم را به طور کامل کنترل کنند، تنها راه حل عمل جراحی است. جراحی می‌تواند علائمی را که به دارو پاسخ نداده‌اند، تسکین دهد یا برای اصلاح عوارض، مانند آبسه، سوراخ شدن و خونریزی کاربرد داشته باشد. برداشتن بخشی از روده می‌تواند کمک کند، اما بیماری کرون را درمان نمی‌کند. التهاب اغلب به ناحیه کنار محل برداشتن قسمت آسیب دیده روده بر می‌گردد.

حتی گاهی اوقات یک عمل جراحی برای درمان بیماری در فرد مبتلا کفایت نمی‌کند! به عبارتی ممکن است که برخی از مبتلایان به این بیماری در طول زندگی خود نیاز به چندین عمل جراحی داشته باشند. در بعضی موارد، کولکتومی لازم است که در طی آن کل روده بزرگ برداشته شود. جراح شکاف کوچکی در مقابل دیواره شکم ایجاد می‌کند و نوک ایلئوم به سطح پوست آورده می‌شود تا شکافی به نام استوما ایجاد شود. مدفوع از طریق استوما از بدن خارج می‌شود. کیسه‌ای مدفوع را جمع می‌کند. پزشکان می‌گویند بیماری که استوما دارد می‌تواند زندگی طبیعی و فعالی را ادامه دهد.

حال سؤال اینجاست که در همه عمل‌های جراحی نیاز به استوما است یا خیر؟ جواب منفی است چرا که اگر جراح متخصص بتواند خیلی دقیق و با زیرکی، قسمت بیمار روده را برداشته و سپس دوباره روده را متصل کند، نیازی به استوما نیست. البته این نوع جراحی برای همه افراد مناسب نبوده و بیمار باید به خاطر داشته باشد که پس از عمل، بیماری عود می‌کند. بیشتر افراد مبتلا به بیماری کرون روده می‌توانند زندگی عادی و فعالی داشته باشند، مشاغل خود را حفظ کرده و نیازهای خانواده خود را تأمین کنند و عملکرد موفقیت آمیزی داشته باشند.