به طور حتم اسم این بیماری به شدت مسری به گوشتان خورده است. بیماری که همواره می‌تواند از دو بعد اقتصادی و بهداشتی، عوارضی را در پی داشته باشد؛ پس با ما برای آشنایی بیشتر همراه شوید! بیماری‌ تب‌ مالت‌ یا بروسلوز به عنوان یکی از مهمترین بیماری های مشترک و قابل انتقال بین انسان و دام محسوب می‌شود که‌ در حیوانات ‌به‌ نام‌ سقط جنین‌ واگیر مرسوم‌ است‌. این بیماری عفونی‌ با نام‌ های ‌دیگری‌ نظیر: تب‌ مواج‌، تب‌ دیوانه‌، تب ناخواسته و تب‌ مدیترانه ‌ای‌ نیز نامیده‌ می‌شود. تب مالت در تمام‌ فصول‌ سال ‌وجود دارد، اما در بهار و پاییز یعنی ‌زمان‌ زایش‌ و شیردهی‌ دام ‌ها بیشتر دیده‌ می‌شود.

اگر با افراد مبتلا به این بیماری از نزدیک برخورد داشته باشید، پس میدانید که با چند راهکار ساده می‌توان از آن پیشگیری کرد چرا که از دلایل اصلی انتقال آن به انسان میتوان به مصرف شیر غیرپاستوریزه، گوشت خام یا نیمه ‌خام و تماس نزدیک با ترشحات بدن حیوان مبتلا به بیماری، اشاره کرد. دام های مبتلا به بروسلوز، معمولاً در اولین دوره آبستنی سقط جنین نموده و در هنگام سقط و تا مدتی پس از آن، با دفع ترشحات به شدت آلوده رحمی، باعث آلودگی محیط، مزارع و مراتع می‌شوند که این موضوع خود زمینه آلودگی را برای سایر حیوانات گله و نیز انسان فراهم می‌سازد.

دفع دوره‌ای باکتری عامل بیماری (باکتری‌های گرم منفی، کوچک، هوازی و غیرمتحرّکی که فاقد پوشینه و هاگ، می‌باشند. این سرده باکتری‌ها انگل داخل سلولی هستند، رشد آن‌ها کند است و با نام بروسلا شناخته می‌شوند) از طریق شیر حیوانات و همچنین از طریق ترشحات رحمی در دام‌های فاقد علائم بالینی مخاطرات فراوانی را برای سایر دام‌ها و نیز انسان در بر دارد. بنابراین باکتری بروسلا که ایجادکننده بیماری است، طیف گسترده‌ای از پستانداران اهلی و وحشی را مبتلا می‌سازد. همانطور که گفته شد این بیماری به علت ایجاد سقط جنین در دام‌ها، کاهش تولید شیر، ناباروری و نازایی دام‌های مبتلا و همچنین به علت ابتلای انسان به بیماری تب مالت، همواره از دو بعد اقتصادی و بهداشتی مورد توجه قرار می‌گیرد.

روند بروز بیماری تب مالت و شیوه انتقال آن

راه و روش‌های مختلفی برای انتقال این نوع بیماری وجود دارد که در اینجا به سه شیوه از مهمترین راه‌های انتقال آن اشاره خواهیم کرد: محصولات لبنی خام، استنشاق باکتری و تماس مستقیم. باکتری بروسلا می‌تواند در شیر حیوانات آلوده، بستنی، کره و پنیرهای غیرپاستوریزه وجود داشته باشد و در صورت مصرف این محصولات به انسان منتقل شود. همچنین این باکتری می‌تواند از طریق گوشت خام آلوده نیز انتقال یابد. از طرفی باکتری بروسلا به راحتی در هوا پخش شده و در صورت استنشاق هوای آلوده به این باکتری، می‌تواند به انسان انتقال یابد. تماس مستقیم با خون، اسپرم یا جنین حیوان آلوده نیز احتمال ابتلا به بیماری، بخصوص در افرادی که بیش از حد با حیوانات در ارتباط هستند را بالا می‌برد.

علائم تب مالت

همه بیماری‌ها دارای یک دوره کمون و یا به اصطلاح نهفتگی (از زمان‌ تماس‌ با منبع‌ عفونت و ورود آن به بدن ‌تا بروز علائم) می‌باشند. دوره‌ نهفتگی‌ این بیماری نیز اغلب‌ بین‌ ۱ تا ۳ هفته ‌است‌، ولی‌ گاهی‌ تا ۶ ماه‌ طول می‌کشد. بر اساس‌ شدت‌ بیماری‌، علائم‌ به‌ سه ‌شکل‌ حاد، تحت‌ حاد و مزمن‌ بروز می‌کند: بیمار در شکل حاد دچار لرز ناگهانی‌، درد عمومی‌ بدن‌ بخصوص ‌درد پشت‌ و تعریق‌ شدید می‌شود، اشتهای‌ خود را از دست‌ می‌دهد و دچار ضعف‌ و سستی‌ می‌گردد. ضمناً ازشروع‌ علائم‌ بیش‌ از ۳ ماه‌ نمی‌گذرد. آغاز بیماری در شکل‌ تحت‌ حاد آن ‌بی‌سروصدا می‌باشد و شکایت‌ اصلی ‌بیمار از ضعف‌ و خستگی‌ است. از آغاز بیماری‌ نیز ۳ تا ۱۲ ماه‌ می‌گذرد.

و اما در حالت سوم، اگر شخص مبتلا بیشتر از یک سال پس از تشخیص بیماری و بروز علائم اولیه آن، هنوز هم درگیر این بیماری باشد، می‌گوییم که شکل مزمن آن رخ داده است. علائم می‌تواند شامل خستگی، تب های عود کننده، درد عضلانی، کمردرد، یبوست، کاهش وزن، افسردگی، ناتوانی جنسی، آرتریت، تورم قلب (اندوکاردیت)، اسپوندیلیت (نوعی آرتریت التهابی) و گاهی اوقات بروز آبسه در تخمدان ها، کلیه ها و مغز باشد. افرادی‌ که‌ دچار تب‌، بی ‌اشتهایی‌، درد عضلانی‌ و تعریق‌ شبانه‌ بوده‌ و سابقه‌ تماس‌ با دام‌ های‌ آلوده‌ یا مشکوک‌ به‌ تب‌ مالت‌ را عنوان ‌می‌نمایند یا از فرآورده ‌های‌ لبنی‌ آلوده ‌استفاده‌ نموده‌اند، لازم‌ است‌ برای‌ انجام ‌آزمایش‌ به‌ آزمایشگاه مراجعه نمایند.

عوارض تب مالت

طبیعی است که ورود هرگونه از عوامل بیماری‌زا (اعم از باکتری ها ، ویروس ها و ...) به بدن، عوارضی را در پی دارد که بر قسمت های مختلف بدن فرد مبتلا به بیماری اثر می‌گذارد. باکتری بروسلا که سبب بیماری بروسلوز یا همان تب مالت می‌شود، تقریبا می‌تواند بر سیستم تولید مثل، کبد، قلب و سیستم عصبی مرکزی تأثیر بگذارد. بروسلوز مزمن ممکن است فقط در یک عضو یا در سراسر بدن شما عوارض ایجاد کند. عوارض احتمالی عبارتند از: 1- آرتروز، 2- اندوکاردیت، 3- عفونت سیستم اعصاب مرکزی، 4- التهاب و عفونت بیضه ها و 5- التهاب طحال و کبد.

1- عفونت مفاصل می‌تواند سبب آرتروز شده و عوارضی چون درد، سفتی و التهاب مفاصل بخصوص در زانوها، لگن، مچ پا، دست و همچنین ستون فقرات را در پی داشته باشد. 2- اندوکاردیت یکی از جدی‌ترین عوارض این بیماری است. اندوکاردیت درمان نشده می‌تواند دریچه‌های قلب را از بین ببرد و در واقع علت اصلی مرگ‌ومیر ناشی از بروسلوز است. 3- عفونت سیستم اعصاب مرکزی می‌تواند باعث بیماری‌های تهدیدکننده حیات مانند التهاب مغز و بافت‌های محافظت کننده از مغز شود. 4- باکتری بروسلا قادر است تا از طریق اپیدیدیم (لوله‌های مارپیچی محل ذخیره سازی اسپرم) به بیضه‌ها گسترش یافته و باعث تورم و درد شدید شود. 5- التهاب و بزرگی طحال و کبد (هپاتواسپلنومگالی) نیز از عوارض دیگر آلودگی با این باکتری است.

پیشگیری از بیماری تب مالت

برای جلوگیری از مبتلا شدن به این بیماری و پیشگیری از آن بهتر است موارد زیر رعایت شود: واکسیناسیون دام ‌ها، آموزش بهداشت به قصابان و افرادی که با دام سر و کار دارند، خودداری از مصرف غذاهای لبنی غیر پاستوریزه، اجتناب از مصرف گوشت خام آلوده و همچنین پوشیدن دستکش و حتی استفاده از پیش‌بند و محافظ چشم هنگام تماس با حیوانات یا باکتری بروسلا به طوری که اگر شما یک دامپزشک، کشاورز، شکارچی، کارمند کشتارگاه یا پرسنل بخش میکروب شناسی آزمایشگاه هستید، می‌بایستی که هنگام حمل حیوانات بیمار، مرده، بافت حیوانی، کمک به حیواناتی که به دنیا آمده‌اند یا کار بر روی باکتری بروسلا حتماً از دستکش های پلاستیکی (لاتکس) و دیگر وسایل محافظتی استفاده نمائید.

روند تشخیص تب مالت

این بیماری در اوایل ابتلا، به سختی قابل تشخیص است چرا که معمولاً علائمی شبیه آنفلوانزا و سرماخوردگی دارد. اگر مواردی چون تب شدید ناگهانی، دردهای عضلانی یا ضعف غیرعادی دارید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. تشخیص قطعی تب مالت با آزمایش خون انجام می‌گیرد و با درمان کامل معمولاً در ۳ تا ۴ هفته بهبودی دیده می‌شود. پزشکان معالج از روش های آزمایشگاهی و تست های سرولوژی و مولکولی نیز برای شناسایی بروسلوز استفاده می‌کنند. تست های سرولوژی شامل تست  Wright، تست  Coombs Wright و تست  ME Wright2؛ و تست مولکولی شامل تست PCR می‌باشد. این تست ها توسط بخش مولکولی و دستگاه 96® Real-Time Light Cycler انجام می‌شود. این دستگاه ساخت شرکت Roche آلمان و دارای سیستم کالیبراسیون اتوماتیک است.

به طور کلی، آزمایش خون و کشت خون یا بافت برای تشخیص این بیماری ضروری است. آزمایش خون متداولی که برای تشخیص استفاده می‌شود شامل، آزمایش آنتی بادی علیه باکتری و جداسازی ارگانیسم از کشت خون است. نمونه برداری از بافت بدن (به عنوان مثال از مغز استخوان یا کبد) نیز می‌تواند در تشخیص کمک کند. آزمایش خون اضافی ممکن است کم خونی، پلاکت پایین، تعداد گلبول‌های سفید خون پایین و افزایش عملکردهای کبدی را نشان دهد. بسته به علائم و نشانه‌های فرد، ممکن است سایر مطالعات و روش‌های تصویربرداری نیز انجام شود. این آزمایشات ممکن است شامل سی تی اسکن، ام آر آی (MRI)، اشعه ایکس، سونوگرافی، پونکسیون کمری (ضربه نخاعی)، آسپیراسیون مفصل یا الکتروکاردیوگرام (ECG) باشد.

درمان تب مالت

یک دوره استراحت در رخت خواب و مصرف آنتی‌بیوتیک (رایج ترین روش برای درمان بسیاری از بیماری ها) یکی از راهکارهای درمان این بیماری است (معمولا ًجدا کردن بیمار از دیگران لازم نیست). برای مبارزه با عفونت باکتریایی از آنتی‌بیوتیک‌ هایی مانند تتراسایکلین برای حداقل سه هفته استفاده شده و همچنین از داروهای کورتیزونی برای کاهش التهاب ‌های شدید استفاده می‌شود. برای درد عضلانی نیز داروهای ضد درد (مُسکن) تجویز می‌شود. از طرفی در رژیم غذایی این بیماران معمولاً ابتدا از غذاهای نرم و ساده شروع می‌کنند و به تدریج تنوع و مقدار غذای بیمار را افزایش می‌دهند تا زمانی که به برنامه غذایی عادی برسد. همچنین توصیه می‌شود از غذاهای پرانرژی و نوشیدنی ها و مایعات فراوان استفاده شود.

بنابراین به طور کلی سنگ بنای اصلی درمان این بیماری، آنتی بیوتیک‌ها هستند. توصیه پزشکان مصرف یک دوره کامل شش هفته‌ای آنتی بیوتیک نظیر داکسی سایکلین (ویبرامایسین)، استرپتومایسین، ریفامپین (ریفادین)، جنتامایسین (گارامایسین) و تری متوپریم + سولفامتوکسازول (باکتریم، سپترا)، می‌باشد. به دلیل بالا بودن میزان عود بیماری، استفاده از یک رژیم آنتی بیوتیکی چند دارویی بر اساس شدت بیماری، سن و بارداری توصیه می‌شود. با این حال، میزان عود بیماری هنوز حتی در معالجه حدود 5 تا 10 درصد است و بسته به شدت بیماری، عوارض مرتبط، زمان درمان و بهبودی ممکن است از چند هفته تا چند ماه طول بکشد. همچنین به ندرت ممکن است برای برخی از عوارض مرتبط با بروسلوز مانند تشکیل آبسه یا عفونت دریچه قلب، مداخله جراحی لازم باشد.

چشم انداز بیماران مبتلا به تب مالت

جای خوشحالی دارد اگر بگوییم افرادی که مبتلا به این نوع بیماری هستند، بهبودی نسبتاً خوبی پیدا می‌کنند و پیش آگهی مثبتی دارند، خصوصاً اگر در مراحل اولیه بیماری با پزشک مشورت کنند. این بیماری قابل درمان است اما احتمال بازگشت یا از بین رفتن آن وجود دارد و فقط حدود 2 درصد از بیماران تسلیم آن می‌شوند. زنان بارداری که به بیماری بروسلوز مبتلا شده‌اند، باید سریعاً با پزشک خود مشورت کنند. آنتی بیوتیک‌ها و همچنین آزمایشات آزمایشگاهی تجویز می‌شود. توجه سریع به عفونت ممکن است کودک را از آسیب نجات دهد. در افرادی که مبتلا به تب مالت هستند و به دلیل التهاب قلب نیز بیماری قلبی دارند، پیش آگهی شدیدتری خواهند داشت و حدود 85 درصد در معرض خطر بیشتری قرار می‌گیرند.

بیشتربخوانید: بیماری نقرس چیست؟

عوامل خطر

مناطق مختلفی از سرتاسر جهان درگیر این بیماری هستند. از جمله مناطقی که شیوع بالاتری در آن ها دیده شده است، میتوان به مناطق اطراف دریای مدیترانه، اروپای شرقی، آسیا، آفریقا، سرخپوستان و خاورمیانه اشاره کرد. تب مالت در ایالات متحده آمریکا نادر است. در افرادی که در این مناطق زندگی کرده و یا به آنجا سفر می‌کنند، احتمال مصرف پنیر بز غیر پاستوریزه وجود دارد که به آن پنیر محلی نیز گفته می‌شود. این پنیر غیر پاستوریزه از مکزیک وارد شده و با بسیاری از انواع تب مالت در آمریکا در ارتباط است.

مشاغل در معرض خطر

مطمئناً تا به حال متوجه شده اید که این بیماری در کمین چه افرادی و چه مشاغلی نشسته است! افرادی که با حیوانات کار می‌‌کنند و یا با خون آلوده در تماس هستد، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به تب مالت یا همان بروسلوز قرار دارند، از جمله این افراد و مشاغل عبارتند از: 1- دامپزشکان، 2- کارگران مزارع دامداری، 3- گاوچرانان، 4- کارگران کشتارگاه ها، 5- قصابی ها، 6- شکارچیان، 7- پرسنل آزمایشگاه، 8-میکروبیولوژیست ها و 9- چوپان ها و کشاورزانی که از نزدیک با دام کار می‌کنند.

نتیجه گیری

به عنوان کلام آخر: لازم است تا با اقدامات پیشگیرانه و جدیت بیشتری در مناطقی که دارای میزان بروز بالاتری هستند، سعی در کاهش بیماری داشت. آموزش‌های لازم مخصوصاً برای گروه سنی جوان و شغل‌های پرخطر باید انجام شود و رفتارهای بهداشتی مؤثر در پیشگیری از بیماری از جمله عدم مصرف مواد لبنی غیرپاستوریزه و همکاری برای واکسیناسیون دام‌ها و همچنین آگاهی از علائم بیماری برای درمان به موقع انجام شود. قابل توضیح است با توجه به عدم تشخیص تعداد بیماران مبتلا به تب مالت و نظر به اینکه بخشی از موارد بیماری به دست پزشکان بخش خصوصی انجام می‌شود و همچنین عدم وجود واكسن مؤثری برای پیشگیری از تب مالت در انسان، لذا به هیچ‌وجه امکان بررسی تمام افراد مبتلا به بیماری وجود ندارد.