اگر هنگام استفاده از گوشواره یا گردنبند پوست شما دچار خارش و راش (ضایعات پوستی) می شود، احتمالا به زیورآلات حساسیت دارید. حساسیت پوستی به زیورآلات که معمولا به دلیل وجود نیکل رخ می دهد، یکی از شایع ترین علل خارش پوست محسوب می شود. آلرژی به نیکل می تواند به مشکلات دیگری مثل قرمزی و تاول زدن پوست هم منتهی شود. نیکل، فلزی نقره ای رنگ است که به وفور در محیط اطراف ما وجود دارد. به عبارت دیگر، بسیاری از وسایل فلزی که روزانه از آن ها استفاده می کنیم، حاوی نیکل هستند.

حساسیت پوستی به زیورآلات با چه علائمی مشخص می شود؟

نیکل، یک فلز بادوام است، اما استفاده از آن می تواند برای بعضی از افراد مشکل ساز باشد. آمارها نشان می دهد که حدود 15 درصد مردم نسبت به این فلز آلرژی دارند. معمولا علائم حساسیت به نیکل در اثر استفاده از گوشواره و سایر زیورآلات ظاهر می شود. با این حال، نیکل در سایر وسایلی که در طی روز مورد استفاده قرار می دهیم هم وجود دارد. در اغلب موارد، نیکل را با سایر فلزات ترکیب می کنند تا از آن برای ساخت زیورآلات، سکه، کلید، موبایل، قاب عینک، بریس های ارتودنسی، دکمه، سگک کمربند و وسایل پخت و پز که از جنس فولاد ضد زنگ هستند، استفاده کنند. در بسیاری از غذاها مثل غلات، میوه ها و سبزیجات نیز مقدار کمی نیکل وجود دارد.

در افرادی که حساسیت پوستی به زیورآلات دارند، معمولا 48-12 ساعت پس از مواجهه با نیکل علائم آلرژی ظاهر می شوند. واکنش آلرژیک 4-2 هفته طول کشیده و معمولا در محلی که پوست با نیکل در تماس بوده رخ می دهد. با این حال، گاهی اوقات ممکن است علائم آن در سایر نقاط بدن هم مشاهده شود. رایج ترین علائم حساسیت پوستی به زیورآلات عبارتند از:

- بثورات پوستی

- قرمز شدن پوست

- وجود لکه های خشک روی پوست که شبیه بقایای سوختگی است

- خارش

- تاول (در موارد بسیار شدید)

علت حساسیت پوستی به زیورآلات چیست؟

سیستم ایمنی با ایجاد مجموعه ای از تغییرات شیمیایی باعث از بین رفتن عوامل بیماری زا و مضر از جمله ویروس ها و باکتری ها می شود. در افراد مبتلا به آلرژی سیستم ایمنی به اشتباه یک ماده بی ضرر را به عنوان یک عامل بیماری زا و خطرناک شناسایی می کند. در نتیجه، برای مقابله با آن مواد شیمیایی تولید می کند. در افرادی که حساسیت پوستی به زیورآلات دارند، سیستم ایمنی نسبت به اجسام یا مواد غذایی حاوی نیکل واکنش نشان می دهد. این واکنش به بروز علائم مختلفی مثل بثورات پوستی و خارش منجر می شود. این واکنش نامطلوب ممکن است بعد از اولین تماس با نیکل یا پس از مواجهه مکرر و طولانی مدت با آن رخ دهد.

علت دقیق آلرژی به نیکل مشخص نیست. با این حال، محققان بر این باورند که حساسیت به نیکل ممکن است ژنتیکی باشد، یعنی از یکی از بستگان به ارث برسد. به طور کلی، عوامل زیر احتمال حساسیت پوستی به زیورآلات را افزایش می دهند:

کار با فلز: اگر به دلیل شغلی که دارید دائما با نیکل در تماس هستید، بیش از سایرین در معرض ابتلا به آلرژی قرار دارید. اگر به دلیل تعریق یا تماس مکرر با آب در یک محیط مرطوب با نیکل در تماس باشید، احتمال اینکه نسبت به آن حساسیت نشان دهید بیشتر است.

زن بودن: آلرژی به نیکل در بین زنان رایج تر است. احتمالا این موضوع به این دلیل است که زنان بیش از مردان از انواع زیورآلات و پیرسینگ استفاده می کنند.

سابقه خانوادگی آلرژی به نیکل: اگر افراد خانواده شما به نیکل حساسیت داشته باشند، احتمال اینکه شما هم به این مشکل مبتلا باشید بیشتر است.

حساسیت به سایر فلزات: افرادی که به سایر فلزات آلرژی دارند، ممکن است نسبت به نیکل هم حساسیت داشته باشند.

چگونه حساسیت پوستی به زیورآلات تشخیص داده می شود؟

تقریبا همیشه در افرادی که حساسیت پوستی به زیورآلات دارند، واکنش ها به صورت موضعی رخ می دهد. به عبارت دیگر، واکنش آلرژیک فقط روی بخشی از پوست که با زیورآلات در تماس بوده، مشاهده می شود. اگر به بثورات پوستی مبتلا هستید و علت بروز آن را نمی دانید، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک می تواند با مشاهده ظاهر پوست حساسیت به نیکل را تشخیص دهد. معمولا پزشک از شما سوالاتی درباره علائمی که دارید، زمان شروع آن ها و عواملی که باعث تشدید آن ها می شوند، می پرسد. شما باید درباره هر نوع دارو، مکمل، غذا یا محصولاتی که اخیرا استفاده کرده اید، اطلاعات دقیقی را در اختیار پزشک قرار دهید.

چنانچه پزشک به حساسیت شما نسبت به نیکل مشکوک شود، تست پچ (patch test) را انجام می دهد. در این تست، مقدار کمی نیکل روی پوست شما قرار داده می شود. معمولا تست پچ بسیار بی خطر بوده و باعث بروز واکنش های آلرژیک شدید نمی شود؛ بلکه فقط در افرادی که حساسیت پوستی به زیورآلات دارند، به یک واکنش جزئی منجر می شود. بعد از حدود 48 ساعت، پزشک پوست شما را مشاهده و وجود علائم آلرژی را در آن بررسی می کند. تحریک، التهاب و قرمز شدن پوست نشان دهنده آلرژی به نیکل است. البته در بعضی موارد، ممکن است نتایج نامشخص بوده و به انجام آزمایشات بیشتری نیاز باشد.

آیا حساسیت پوستی به زیورآلات قابل درمان است؟

آلرژی به نیکل درمان قطعی ندارد. بنابراین همانند سایر آلرژی ها، بهترین راه این است که از مواجهه با نیکل خودداری کنید. با این حال، روش های زیر می توانند به درمان حساسیت به زیورآلات کمک کنند:

داروها

رایج ترین داروهایی که پزشکان برای درمان حساسیت پوستی به زیورآلات تجویز می کنند، عبارتند از:

- کرم های کورتیکواستروئید مثل کلوبتازول و بتامتازون: استفاده طولانی مدت از آن ها باعث نازک شدن پوست می شود.

- کرم های غیر استروئیدی مثل پیمکرولیموس و تاکرولیموس: از رایج ترین عوارض آن ها می توان به سوزش موقتی پوست اشاره کرد.

- کورتیکواستروئیدهای خوراکی مثل پردنیزون: معمولا در مواردی که واکنش آلرژیک شدید باشد، تجویز می شوند. استفاده از این داروها می تواند باعث افزایش وزن، تغییر خلق و خو و بالا رفتن فشارخون شود.

- آنتی هیستامین های خوراکی مثل فکسوفنادین یا سیتریزین: این داروها برای درمان خارش تجویز می شوند، اما ممکن است در بعضی موارد اثربخشی زیادی نداشته باشند.

فتوتراپی

درمان حساسیت به نیکل فقط به استفاده از دارو محدود نمی شود؛ بلکه گاهی اوقات پزشک استفاده از روش های دیگری مثل فتوتراپی را توصیه می کند. در این روش درمانی، پوست در معرض مقدار مشخصی اشعه ماورا بنفش مصنوعی قرار می گیرد. فتوتراپی برای افرادی که با استروئیدهای موضعی یا خوراکی بهبود پیدا نکرده اند، مناسب است. این روش درمانی ممکن است به ماه ها زمان نیاز داشته باشد تا بتواند روی آلرژی به نیکل تاثیر بگذارد.

درمان های خانگی

درمان های خانگی زیر هم ممکن است در رفع علائم حساسیت پوستی به زیورآلات موثر باشند:

لوسیون کالامین: این لوسیون با ایجاد حس خنکی در پوست علائم حساسیت پوستی به زیورآلات را کاهش می دهد. معمولا از لوسیون کالامین برای رفع خارش پوست استفاده می شود.

لوسیون مرطوب کننده بدن: حفظ رطوبت پوست با استفاده از این لوسیون ها نیاز به کورتیکواستروئید های موضعی را کاهش می دهد.

کمپرس مرطوب: در خشک شدن تاول ها و تسکین خارش پوست موثر است. می توانید از پارچه ای که با آب خیس کرده اید یا پارچه حاوی محلول استات آلومینیوم استفاده کنید.

اگر این روش های درمانی اثربخش نبودند یا باعث تشدید علائم شدند، با پزشک مشورت کنید. همچنین اگر در ناحیه آسیب دیده میزان قرمزی پوست افزایش پیدا کرد یا چرک را مشاهده کردید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید. چون این علائم ممکن است نشانه ای از عفونت باشد که باید با آنتی بیوتیک درمان شود.

چگونه می توان از حساسیت پوستی به زیورآلات پیشگیری کرد؟

بهترین راهکار این است که از مواجهه با تمام اشیاء حاوی نیکل خودداری کنید:

از زیورآلات حاوی نیکل و لباس های حاوی زیپ و دکمه های فلزی استفاده نکنید.

از زیورآلات ضد آلرژی استفاده کنید. زیورآلاتی را انتخاب کنید که مواد سازنده آن ها باعث بروز واکنش های آلرژیک نشوند.

هنگام خرید ساعت مچی مواردی را انتخاب کنید که بند آن ها از چرم، پارچه یا پلاستیک ساخته شده باشند.

از خرید فریم های عینکی که از نیکل ساخته شده اند، خودداری کنید. فریم های پلاستیکی یا تیتانیومی برای افرادی که به نیکل حساسیت دارند، انتخاب مناسبی محسوب می شوند.

از ظروف پخت و پز که جنس آن ها از فولاد ضد زنگ است، استفاده نکنید.

قبل از هر نوع جراحی یا قبل از اینکه دندان های خود را ارتودنسی کنید، پزشک را از حساسیت خود نسبت به نیکل آگاه نمایید.

اگر در محل کار خود دائما با نیکل در تماس هستید، سعی کنید بین خود و نیکل یک مانع یا سد ایجاد کنید. به  عنوان مثال اگر دستان شما در مواجهه با نیکل قرار دارد، بهتر است از دستکش استفاده کنید یا دسته ابزاری را که از نیکل ساخته شده اند با نوار چسب بپوشانید. همچنین می توانید از لاک به عنوان یک پوشش محافظ روی زیورآلات استفاده کنید.

نیکل در تعداد زیادی از غذاها هم وجود دارد. از این غذاها می توان به چای سیاه، مغزهای خوراکی، شیر سویا، شکلات و پودر کاکائو، بعضی غلات (مثل جو دوسر، گندم سیاه، گندم سبوس دار و جوانه گندم)، بعضی سبزیجات (مثل کلم بروکلی، گل کلم، اسفناج و تمام سبزیجات کنسرو شده)، بعضی حبوبات (مثل نخود و عدس) و بعضی میوه ها (مثل موز، گلابی و تمام میوه های کنسرو شده) اشاره کرد. اگر به نیکل حساسیت دارید، با پزشک خود در مورد اجتناب از این غذاها صحبت کنید.

چه نوع زیورآلاتی برای افرادی که آلرژی به نیکل دارند، مناسب است؟

اگر به نیکل حساسیت دارید، استفاده از زیورآلات زیر به شما توصیه می شود:

طلا

طلا یک فلز نرم است که اگر به تنهایی برای ساخت زیورآلات بکار رود، ممکن است به راحتی تغییر شکل پیدا کند. به همین دلیل، این فلز را با سایر فلزات مثل نیکل، مس و پلاتین ترکیب می کنند تا استحکام آن بیشتر شود. این کار به ایجاد آلیاژهای مختلف طلا منجر می شود. هر چقدر میزان فلزاتی که با طلا ترکیب شده اند کمتر باشد، عیار طلا بالاتر و درجه خلوص آن بیشتر است. بنابراین بهتر است افرادی که حساسیت پوستی به زیورآلات دارند از طلای زرد که عیار آن 18 تا 24 است، استفاده کنند. چون در طلاهایی که عیار آن ها پایین است، نیکل بیشتری وجود دارد.

استفاده از طلای سفید به افرادی که به نیکل حساسیت دارند، توصیه نمی شود. چون طلای سفید از افزودن نیکل به طلای زرد ساخته می شود. البته می توان برای ساخت آن از فلز رودیوم هم استفاده کرد. اما چون رودیوم کمیاب و گران است، معمولا از فلز نیکل برای این کار استفاده می شود.

تیتانیوم

تیتانیوم، یکی از محبوب ترین فلزاتی است که برای ساخت زیورآلات مورد استفاده قرار می گیرد. تیتانیوم آلیاژ نیست، بلکه یک عنصر است. به همین دلیل، به طور طبیعی فاقد نیکل است. هنگامی که یک فلز با یک یا چند عنصر فلزی یا غیر فلزی دیگر ترکیب می شود، آلیاژ ساخته می شود.

نیوبیوم

نیوبیوم نیز همانند تیتانیوم یک عنصر طبیعی بدون نیکل است که از آن برای ساخت زیورآلات استفاده می شود. این فلز از استحکام بالا و قیمت مناسبی برخوردار بوده و در برابر خوردگی مقاوم است. معمولا نیوبیوم فقط برای ساخت زیورآلات کوچک مثل گوشواره و انگشتر کاربرد دارد.

فولاد ضد زنگ جراحی

گاهی اوقات فولاد ضد زنگ حاوی مقدار کمی نیکل است. با این حال، شما می توانید از فولاد ضد زنگ جراحی که با آلیاژهای دیگری ساخته شده، استفاده کنید.

پلاتین

پلاتین، یک فلز خالص است که برای ساخت انواع زیورآلات مورد استفاده قرار می گیرد. هنگام خرید زیورآلات ساخته شده از پلاتین می توانید مطمئن باشید که پوست شما به این فلز طبیعی واکنش آلرژیک نشان نخواهد داد.

نقره

با توجه به اینکه نقره خالص بسیار نرم است، نمی توان از آن به تنهایی برای ساخت زیورآلات استفاده کرد. به همین دلیل، معمولا نقره را با فلزات دیگر ترکیب می کنند. نقره استرلینگ یکی از محبوب ترین و رایج ترین فلزات موجود در بازار است که بیشتر افراد بعد از استفاده از آن دچار حساسیت نمی شوند. چون نقره استرلینگ یک فلز خالص است که از 92/5 درصد نقره خالص و 7/5 درصد مس یا روی تشکیل شده است.