صبح یک روز پاییزی است. از خواب بیدار شده‌اید و بدون آن که خود دلیلش را بدانید کلافه و خسته‌اید. با آن که هنوز کار خود را شروع نکرده‌اید انگار کوه بزرگی را جا به جا کرده‌اید. بلند می‌شوید. پرده را کنار می‌زنید پنجره را باز می‌کنید تا هم نور خورشید به اتاق بتابد و هم این که هوای تازه استنشاق کنید. احساس می‌کنید کمی حالتان بهتر شده است که ناگهان ابری پاییزی جلوی نور خورشید را می‌گیرد و دوباره خلق‌تان تنگ می‌شود. برمی‌گردید و دوباره روی تخت دراز می‌کشید. چشمان خود را می‌بندید و با خود می‌گویید:" کی از این حال و هوای خسته کننده راحت خواهم شد". ما در این نوشتار هم شما را با دلایل ایجاد این حالت روحی آشنا خواهیم کرد و هم راهی را به شما پیشنهاد خواهیم داد تا از طریق آن بتوانید روزهای پاییزی خوبی سپری کنید. پس بیایید در کنار هم با مفهوم افسردگی پاییزی آشنا شویم.

افسردگی پاییزی چیست؟

افسردگی فصلی که بیشتر در فصل‌های پاییز و زمستان شروع می‌شود یکی از دلایل اختلالات خلقی است و در واقع نوعی از افسردگی محسوب می‌شود. افرادی که مبتلا به افسردگی فصلی هستند شرایط روحی بسیار دشواری را تجربه می‌کنند شرایطی که اغلب آن ها را از کار و فعالیت روزمره بازمی‌دارد و حس ناخوشایندی را در آنان ایجاد می‌نماید.

افسردگی پاییزی چه علایمی دارد؟

افرادی که مبتلا به افسردگی فصلی هستند معمولاً دارای علائم زیر می‌باشند:

- مدت زمان بسیار طولانی احساس افسردگی می‌کنند.

- احساس می‌کنند فردی بی‌ارزش هستند.

- ناامید هستند.

- انرژی بسیار کمی دارند و در انجام کارها کند هستند.

- با خوابیدن مشکل دارند.

- دچار تغییر اشتها و یا تغییر وزن می‌شوند.

- به دشواری می‌توانند در مورد موضوعی تمرکز نمایند.

- افکار خودکشی یا مرگ مدام به سراغشان می‌آید.

- علایمی که مختص افسردگی پاییزی هستند نیز شامل موارد زیر می‌باشد:

- افراد مبتلا به شدت تحریک پذیر هستند.

- پیوسته احساس خستگی می‌کنند.

- زیاد می‌خوابند.

- نسبت به رد شدن بسیار حساس می‌شوند.

- در بازوها و یا پاهای خود احساس سنگینی می‌نمایند.

- دچار افزایش وزن می‌شوند و یا این که اشتهایشان تغییر می‌کند.

چرا افراد به افسردگی پاییزی مبتلا می‌شوند؟

علت این که چرا افراد به افسردگی پاییزی مبتلا می‌شوند هنوز به طور دقیق مشخص نشده است با این حال برخی معتقدند حضور یک سری هورمون‌های خاص در بدن ممکن است در طول سال باعث ایجاد تغییرات خاصی در افراد شود. برخی نیز معتقدند افسردگی پاییزی می‌تواند با مقدار نور خورشیدی که افراد دریافت می‌کنند ارتباط داشته باشد به این معنا که میزان نور دریافتی بر ساعت زیستی افراد تاثیر گذار است و اغلب نیز کمیِ دریافت آن تاثیر منفی بر افراد دارد. در واقع کمبود نور خورشید منجر به کاهش سروتونین در بدن می‌شود. وقتی سروتونین در بدن کاهش پیدا کرد خلق و خوی افراد به هم ریخته و نشانه‌های افسردگی و یا دیگر نشانه‌ها همچون خستگی پدیدار می‌شود. از عوامل دیگری که باعث می‌شود افراد به افسردگی پاییزی مبتلا شوند سطح ملاتونین در بدن است که تحت تاثیر تغییر فصل بوده و الگوهای خلق و خوی افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.      

چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی پاییزی هستند؟

طبق یافته‌ها افراد زیر بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی پاییزی هستند:

زن ها

هر چند که مردان نیز می‌توانند افسردگی پاییزی را تجربه نمایند اما این زنان هستند که بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی پاییزی هستند و علایم آن را در خود مشاهده می‌نمایند.

سن

در گروه‌های سنی مختلف جوانان بیشتر از سایر گروه‌های سنی در معرض ابتلا به افسردگی پاییزی هستند.

ژنتیک

سابقه خانوادگی و یا همان ژنتیک می‌تواند در افسردگی پاییزی نقش داشته باشد. افرادی که مبتلا به افسردگی پاییزی هستند به احتمال زیاد بستگانی دارند که آنها نیز مبتلا به این اختلال می‌باشند.

چگونه می‌توان افسردگی پاییزی را درمان کرد؟

افرادی که مبتلا به افسردگی پاییزی هستند می‌توانند از راهنمایی‌های یک متخصص استفاده نمایند. متخصص با انجام یک سری از آزمایشها می‌تواند به وجود این اختلال در افراد پی ببرد:

انجام معاینه بدنی

پزشک متخصص با پرسیدن چند سوال عمیق از مراجعه کننده و انجام معاینه بدنی می‌تواند اختلال افسردگی پاییزی را در فرد تشخیص دهد.

ارزیابی روانشناختی

انجام ارزیابی فیزیولوژیکی نیز می‌تواند در تشخیص افسردگی پاییزی مناسب باشد. افرادی که گمان می‌کنند به افسردگی پاییزی مبتلا شده‌اند می‌توانند به یک پزشک متخصص مراجعه نمایند. پزشک متخصص با پرسش در مورد رفتار، افکار و علایم تا حدودی به وجود اختلال در فرد پی می‌برد. سپس با ارائه یک پرسشنامه از فرد می‌خواهد به سوالات مطرح شده پاسخ دهد تا از این طریق بتواند شدت و میزان افسردگی پاییزی و نیز بهترین راه درمان آن را تعیین نماید. درمان‌های طبیعی، درمان نوری، روان درمانی و استفاده از داروها از جمله راهکارهای درمان افسردگی پاییزی می‌باشند.

از دیگر راهکارهایی که فرد می‌تواند با توسل به آنها افسردگی پاییزی را درمان نماید به شرح زیر می‌باشد:

توجه به چیزهایی که با تغییر فصل همچنان باقی می‌مانند

به عنوان مثال یک مادر همیشه مادر است پس با تغییر فصل امکان ندارد که او دیگر مادر نباشد. با یاد آوری این موارد فرد می‌تواند تا میزان زیادی روی چیزهایی برای همیشه هستند حساب کند و با آنها حال خود را خوب نماید.

تلقین موارد مثبت به خود

نفس کشیدن عمیق چند مرتبه در روز، دوش گرفتن، مثل کوه در برابر ناملایمات ایستادن، تاکید بر نقش مادر و یا همسری و مواردی از این دست می‌تواند تا حدود زیادی از میزان افسردگی پاییزی بکاهد.

توجه به نیازهای اساسی و رفع هر یک از آنها

داشتن خواب کافی، تغذیه مناسب، مصرف آب، ورزش کردن و  پیاده روی می‌تواند تاثیر به سزایی در درمان افسردگی پاییزی داشته باشد.

حفظ ارتباط با دیگران

آب و هوای پاییز به گونه‌ای است که همه افراد فکر می‌کنند باید در خانه بمانند آنها هوای ابری را برای برقراری ارتباط، مناسب نمی‌دانند با آمدن هوای سرد، ارتباط آنها نیز با دیگران سرد می‌شود اما این فکر و عقیده درست نیست چرا که باعث دوری و جدایی از عزیزان و در نهایت افسردگی پاییزی می‌شود. پس باید در فصل پاییز تا آنجایی که امکان دارد ارتباط با دیگران را حفظ کرد.

کمک گرفتن از نزدیکان خود

افرادی که علایم افسردگی پاییزی را در خود مشاهده می‌نمایند بهتر است قبل از وخیم‌تر شدن اوضاع خود و شدت یافتن این اختلال از نزدیکان خود به خصوص کسانی که به آنها علاقه‌مند هستند کمک بخواهند. مشکل خود را با آنها مطرح نمایند و از آنها بخواهند با گفتن کلمات مثبت، با لبخند زدن، با تکرار این که چه قدر دوستشان دارند حال آنها را خوب نمایند.

مهربان بودن با خود

افرادی که نسبت به تغییرات فصلی حساس هستند و خلق و خوی آنها با تغییرات فصل، تغییر می‌کند هرگز نباید خود را به خاطر داشتن این احساسات سرزنش نمایند چرا که این کار افسردگی و اضطراب آنها را افزایش می‌دهد. باید تا آنجایی که می‌توانند با خود مهربان باشند و احساسات خود را درک کنند و هرگز آنها را سرکوب ننمایند.       

 برنامه ریزی برای فصل پاییز، رنگ آمیزی خانه و روح بخشیدن به آنها، مصرف ویتامین‌هایی که شادی آور هستند، افزایش میزان نور خانه، آزاد سازی خود از تنشها، انجام کارهای مورد علاقه و تماشای فیلم‌های کمدی و جذاب از دیگر مواردی است که با استفاده از آنها می‌توان تا میزان زیادی از شدت افسردگی پاییزی کاست. در ضمن می‌توان با یاد آوری خاطرات خوب گذشته، خاطراتی که اغلب در پاییز رقم خورده‌اند مثل یادآوری اولین روز مدرسه، اولین روز دانشگاه، دیدار با یک عزیز که مثلاً در پاییز سال گذشته اتفاق افتاده است و ... تا میزان زیادی افسردگی پاییزی را درمان کرد.      

راهکارهای طب سنتی برای کاهش افسردگی پاییزی

طب سنتی نیز به نوبه خود برای کاهش افسردگی پاییزی راهکارهایی ارائه داده است که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

پرهیز از پیگیری خبرهای بد و اخبار منفی

آنچه که می‌تواند افسردگی پاییزی را بیشتر نماید پیگیری خبرهای بد و اخبار منفی است. فردی که مبتلا به افسردگی پاییزی است باید تا حد امکان از پیگیری این دست از اخبار پرهیز نماید.

- پرهیز از خوردن غذاهای کنسروی و سوسیس و کالباس

- نوشیدن شیر بادام یک ساعت قبل از خواب

- خوردن سیب، انجیر، انگور، به و انواع مرکبات

- نوشیدن دمنوش بهارنارنج، بادرنجبویه و گل گاوزبان

- مصرف انواع غذاهای خونساز مثل عسل و گنجد

- انجام ماساژهای آرامش بخش

- استنشاق هوای پاک کنار گلها و گیاهان

- گوش دادن به نغمه‌های دلنشین

- ارتباط تلفنی با دوستان و آشنایان

و در نهایت فرد برای درمان افسردگی پاییزی باید بسیاری از واقعیتها را بپذیرد و قبول کند که هیچ چیز پایداری در این جهان وجود ندارد. هر سال چهار فصل دارد و هر فصلی در پی فصل دیگری می‌آید و می‌رود و این فرایند به طور مدام تکرار می‌شود و تکرار می‌شود. پس در این میان این فرد است که می‌تواند با سعی و تلاش و کوشش حال خود را خوب نماید چرا که نمی‌تواند از تغییر فصل جلوگیری کند، نمی‌تواند نگذارد ابر پاییزی جلوی نور خورشید را نگیرد، نمی‌تواند از وقوع چیزهای گذرایی که حالش را بد می‌کنند جلوگیری نماید. پس باید فقط و فقط خودش به خودش کمک کند. البته کسانی که دوستش دارند نیز تاثیر به سزایی در حال و هوای او دارند کمک گرفتن از آنها نیز می‌تواند مفید و موثر واقع شود.