امروزه ما شاهد پیشرفته‌ای چشمگیری در عرصه علم ژنتیک هستیم پیشرفتهایی همچون به دنیا آوردن گوسفند خارج از بدن مادر و در یک محیط آزمایشگاه، تشخیص بسیاری از بیماری‌ها و پیشگیری از آن‌ها، تشخیص بیماری‌های جنین در رحم مادر و ... هر چند که این پیشرفت‌ها جای حیرت و البته خوشحالی دارد اما گاهی اوقات این خوشحالی‌ها جای خود را به نگرانی ­ها می‌­دهد چرا که با پیشرفت علم تغییراتی به وجود می‌­آید که بشر در تشخیص جنبه‌های مثبت و منفی آن عاجز است و نمی‌داند که کدام جنبه بر جنبه دیگر غالب و پیروز است. تولید محصولات تراریخته زاده همین پیشرفت‌ها است که بشر امروز هنوز در پی یافتن برتری­‌ها و مزیت­‌های آن نسبت به کم و کاستی­ های آن است. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با این دسته از محصولات بیشتر آشنا نماییم.

تراریخته چیست؟

تراریخت یا تراریخته به فرایند تزریق یک ژن برون زاد به جانداران زنده گفته می‌شود. در این فرایند جاندار ویژگی جدیدی پیدا می‌کند و آن را به فرزندانش منتقل می­ نماید. به عبارت دیگر در تراریخته قطعه ­ای از دی ان ای یک جاندار و یا یک ژن کامل از او جدا می‌شود و به درون ژنوم (مجموعه ژن­‌های) یک موجود دیگر وارد می­‌شود. بدین طریق موجود جدید که به آن موجود تراریخته و یا دستکاری ژنتیکی شده گفته می ­شود ویژگی­ ای پیدا می‌کند که قبلاً آن ویژگی را نداشته است. برای درک بهتر مطلب بهتر است مثال زیر را در نظر بگیرید:

دانشمندان ژنی را که سم تولید می ­کند را از یک باکتری جدا می‌کنند و آن را به گیاه سویا انتقال می‌­دهند. به این طریق گیاه سویا با به دست آوردن توانایی تولید سم، سم تولید کرده و در برابر آفات از خود محافظت می­‌نماید و دچار آفت زدگی نمی­‌شود.

تفاوت محصولات تراریخته با محصولات ارگانیک

از آن‌جایی که محصولات تراریخته از لحاظ ژنتیکی دستکاری می‌شوند تا خصوصیاتی به دست آورند که قبلاً فاقد آن بوده ­اند با محصولات ارگانیک تفاوت­ هایی دارند. در فرایند تولید محصولات ارگانیک از مرحله کاشت گرفته تا مرحله برداشت از هیچ نوع فرایند شیمیایی استفاده نمی‌شود. به عبارت دیگر در تولید این محصولات از روش‌­های کاملاً طبیعی استفاده می‌­شود و به گیاه اجازه داده می‌شود تا همانگونه که است با همان ویژگی‌­ها و خصوصیات خود رشد و پروش بیابد. اما محصولات ارگانیک محصولاتی هستند که چند ژن مختلف به منظور دسترسی به اهداف خاص به داخل آن‌ها منتقل شده است. از این رو این دسته از محصولات روند طبیعی تولید و رشد را طی نمی‌کنند.

در ایران کدام محصولات تراریخته هستند؟

بعد از آشنایی با مفهوم تراریخته ممکن است این سوال برای خیلی از ماها پیش بیاید که در ایران کدام محصولات تراریخته هستند؟ 

طبق آمارهای ضد و نقیصی که در مورد تولید محصولات تراریخته در ایران وجود داشته است می ­توان ادعا کرد ایران در سال­‌های 83، 84 و 85 تولیداتی از محصولات تراریخته داشته است. در این سال‌­ها حدود 47 درصد از برنج‌­های موجود در بازار تراریخته بوده است. این در حالی است که وزاررت کشاورزی اعلام کرده است که تا کنون هیچ مجوزی مبنی بر تولید محصولات تراریختی از سوی این وزارتخانه صادر نشده است. سازمان غذا و دارو نیز اعلام کرده است در حال حاضر دو محصول سویا و ذرت در ایران تراریخته هستند و اجازه خرید و فروش در بازارهای ایران را دارند. با این حال ممکن است بسیاری از واردکنندگان به طور ناخواسته محصولی را وارد کنند که دستکاری ژنتیکی شده است. این احتمال همچنین در مورد روغن­ هایی که برای پخت و پز در خانه ­ها مورد استفاده قرار می‌گیرند وجود دارد. هرگز این نکته را از یاد نبرید که در ایران چنانچه محصولی تراریخته باشد باید برچسب تراریخته روی آن وجود داشته باشد. وجود این برچسب بر روی محصولات تراریخته اجباری است.

آیا محصولات تراریخته سرطان زا هستند؟

در پاسخ به این سوال که آیا محصولات تراریخته سرطان زا هستند باید گفت صورت درست سوال این است که کدام دسته از محصولات تراریخته آن هم برای کدام گروه انسانی سرطان زا می‌باشند؟

برخی از موافقان استفاده از محصولات دستکاری ژنتیکی شده مدعی هستند چون تا کنون هیچ گزارشی مبنی بر عدم سلامت محصولات تراریخته وجود نداشته است بنابراین این دسته از محصولات نمی‌تواند سرطان زا باشد. از طرف دیگر مخالفان مصرف عمومی مدعی هستند چون مدت زمان بسیار کمی از تولید و توزیع این محصولات می‌گذرد حدود 15 سال، بنابراین به صورت قطعی نمی‌توان گفت استفاده از این محصولات هیچ تبعاتی نداشته است چه آن که ممکن است برخی از تبعات آن فعلاً ناشناخته باشد و بعدها و در دراز مدت مشخص شود. بنابراین استفاده از محصولات تراریخته موافقان و مخالفانی دارد که هر کدام هزاران دلیل و ادعا برای تایید حرف‌های خود دارند. امروزه به طور قطع نمی‌­توان گفت استفاده از محصولات تراریخته سرطان زاست یا خیر؟

کدام کشورها در تولید محصولات تراریخته پیشرو هستند؟

امروزه حدود 26 کشور دنیا به تولید محصولات تراریخته مشغول هستند. 5 کشور آمریکا، برزیل، آرژانتین، کانادا و هند بیشترین میزان تولید محصولات تراریخته را در اختیار دارند. بیش از 50 درصد محصولات تراریخته کشت شده توسط این کشورها انواع دانه سویا (در نوع کنجاله برای غذای دام و در نوع روغن برای مصارف انسانی)، حدود 33 درصد ذرت، حدود 12 درصد پنبه و حدود 5 درصد کلزا می‌باشد. یک درصد نیز به محصولاتی همچون پاپایا، چغندرقند، بادمجان، اسکوآش که نوعی کدوی خورشتی است و سیب زمینی تعلق می­‌گیرد.