DNA باستانی (aDNA) به DNA جدا شده از گونه های باستانی گفته می‌شود که به سبب ناپایدار بودن و همچنین سرعت تخریب بالایی که دارند (به عنوان مثال: تکه تکه شدن سریع، دآمینه شدن و واکنش‌های شیمیایی که در میان رشته‌های DNA رخ می‌دهد) نسبت به نمونه های DNA متعلق به گونه های مدرن و امروزی از کیفیت پایین تری برخوردار هستند. در گذشته، تحقیقات بر روی DNA باستانی پس از بازیابی توالی DNA متعلق به نمونه های نوعی زرافه آفریقای جنوبی (Equus quagga quagga) كه در قرن 19 منقرض شد و یك مومیایی مصری آغاز شد. در ادامه تحقیقات گسترده تری بر روی جمعیت‌های باستانی ازجمله بررسی کل توالی DNA میتوکندری‌های موجودات منقرض شده به انجام رسید.

DNA باستانی چگونه به دست می آید؟

aDNA را می‌توان از طیف گسترده ای از منابع باستانی استخراج کرد. بخش اعظمی از این منابع مورد بررسی در موزه ها یافت می‌شود. این منابع که به عنوان منابع ژنتیکی ما به شمار می روند در برگیرنده ی نمونه های باستان شناسی، فسیل ها، مواد اسکلتی به جا مانده، بافت های مومیایی شده، بایگانی نمونه های پزشکی و بقایای گیاهان حفظ شده هستند. برای تجزیه و تحلیل و بررسی DNA باستانی می‌توان تنها به استخراج مقدار کمی از DNA باقی مانده در نمونه های قدیمی اکتفا کرد. سپس بافت مورد نظر را به صورت یکنواخت پودر کرد و در ادامه براساس روش ها و متد های مختلف مولکولی که اغلب اساس آن ها بر روی PCR (واکنش زنجیره ای پلیمراز می‌باشد روند استخراج را به اتمام رساند.

DNA باستانی چه کاربرد هایی دارد؟

بررسی DNA باستانی باعث درک بیشتر ما از تاریخ بشر و انسان شناسی شده است، آشکار شدن برخی از اسرار گذشته مانند مهاجرت مردم، گسترش فرهنگ و تاریخچه ی مردمان بومی از این دست می باشد. الگوی بازسازی ما در گذشته متکی بر اطلاعات باستان شناسی و فرضیه های آزمایشی بود، اما اکنون ژنتیک نقش مهمی را دارد. علاوه بر این ها، از دیگر کاربرد های aDNA میتوان به تجزیه و تحلیل آن در رسوبات (به ویژه در مناطق قطب شمال که حفظ aDNA به خوبی صورت میگیرد) اشاره کرد که به بازسازی اکوسیستم های گذشته کمک می‌کند، همچنین مشخص شدن اجداد انسان ها گیاهان و جانوران امروزی از گونه‌های منقرض شده از دیگر کاربردهای مهم بررسی aDNA می باشد.

چه نگرانی هایی در مورد استفاده از DNA باستانی وجود دارد؟

به سبب تغييرات شيميايي که پس از مرگ روی aDNA رخ می‌دهد، آلودگي نمونه‌ها به DNA موجود در محیط یا وسايل آزمايشگاهي، همچنین استاندارد نبودن روش‌های مطالعاتي در بین محققان به مسئله مهمی تبدیل شده است. ازاین رو بسیاری از گزارش‌های مربوط به توالی DNA که برای میلیون‌ها سال در گیاهان و استخوان‌های دایناسورها زنده مانده اند، مورد اختلاف قرار گرفته اند. محققان برای مقابله با این موضوع، مجموعه ای از دستورالعمل های دقیق را برای اطمینان از کیفیت داده های aDNA و افزایش اطمینان از نتیجه گیری های بعدی بیان کرده اند. همچنین بهتراست تاریخ­شناسان، باستان­شناسان و ژنتیک­دانان برای جلوگیری از هر گونه اشکالی پیش از انتشار هر نظریه ای باید باهم به اتفاق نظر برسند.