در همین ابتدای کار باید از شما عزیزان درخواست کنیم که تا انتهای مطالب این بخش ما را همراهی کنید، چرا که قصد داریم در مورد یکی از اختلالات شایع و عصبی نادر و پیچیده به نام سندرم کلاین لوین صحبت کنیم! به راستی سندروم زیبای خفته (Kleine-Levin Syndrome) چیست؟ با شنیدن نام این سندروم یاد چه چیزی می‌افتید؟ زیبای خفته و شاهزاده؟ به ‌نظرتان درباره عشق ‌و عاشقی است؟ خب این‌ طور نیست. این سندروم اختلال نادری است که باعث خواب‌ آلودگی بیش ‌از حد می‌شود. در بعضی از افراد سندروم زیبای خفته شدت بیشتری دارد و برای مثال تا ۲۰ ساعت در روز می‌خوابند. اگر درباره این اختلال عجیب کنجکاو هستید و می‌خواهید بیشتر بدانید، این مقاله برای شماست.

حدوداً اوایل سال گذشته بود که خبرها پر شد از گزارش یک دختر ۱۷ ساله اهل کشور اندونزی با نام ایچا که بیشتر زمان خود را در حالت خواب طولانی مدت سپری می‌کند! در این کشور «زیبای خفته در زندگی واقعی» لقب گرفته است. طبق گزارش اخبار منتشر شده، نخستین بار او برای یک روز و نیم و بار دوم به یک خواب عمیق هفت روزه فرو رفت. پزشکان می‌گویند: «او بسیار ضعیف شده است. در حالی که هنوز علت خواب طولانی مدت و غیر معمول ایچا مشخص نیست، اما علائم نشان می‌دهد که او از هایپرسومنیا یا پرخوابی رنج می‌برد. یک بیماری عصبی بسیار نادر که مبتلایان بیش از حد در طول روز احساس خواب آلودگی می‌کنند و برای مدت طولانی می‌خوابند.»

لازم است بدانید که این بیماری شکل‌های مختلفی را از خود نشان می‌دهد و علل ابتلا به آن هم متفاوت است؛ از آسیب عصبی گرفته تا عوامل ژنتیکی و حتی ضربه‌های جسمی یا عاطفی. پدر ایچا در این باره گفت: «او چند بار سعی کرد تا دخترش را از خواب بیدار کند، اما بی فایده بود. بنا به گفته او، دخترش در خواب غذا را می‌جود و حتی قادر به بلعیدن آن است. سندروم زیبای خفته هم اکنون هیچ درمان شناخته شده‌ای ندارد.» به‌ همین بهانه در این مطلب تصمیم گرفتیم به این بیماری نادر و عجیب بپردازیم. با ما همراه باشید.

سندروم زیبای خفته چیست؟

همان‌ گونه که گفته شد، این بیماری یک نوع اختلال کم‌بسامد است که سبب می‌شود قسمت بزرگی از روز به خوابیدن بگذرد. این سندروم مشکلات دیگری مانند گیجی و تغییر خلق‌وخو را هم در پی دارد. احتمال ابتلا به این سندروم در همه افراد وجود دارد، اما پسران نوجوان بیشتر درگیر آن می‌شوند. اختلال زیبای خفته در افراد بالای ۳۰ سال کمتر رخ می‌دهد. حدود ۷۰ درصد مبتلایان به سندروم زیبای خفته هم مرد هستند. مبتلایان به این سندروم مایل‌اند ساعت‌های زیادی از روز را بخوابند. این میل می‌تواند متناوب هم باشد، یعنی به‌ جای اینکه مداوم باشد، مدتی فرد را دچار کند و بعد از بین برود و بعد از گذشت مدتی، دوباره فرد را درگیر کند.

نشانه‌های ابتلا به سندروم زیبای خفته چیست؟

مبتلایان به این اختلال هر روز با علائم آن دست ‌و پنجه نرم نمی‌کنند. در حقیقت در دوره‌های غیرفعال ‌بودن سندروم، شخص نشانه خاصی ندارد. ولی در دوره‌های بروز سندروم، فرد دچار نشانه‌هایی مانند خواب‌آلودگی شدید می‌شود که از چند روز تا چند هفته یا چند ماه طول می‌کشد. کسانی که دچار سندروم زیبای خفته می‌شوند میل شدیدی به خوابیدن دارند و صبح‌ها به‌ سختی بیدار می‌شوند. حتی امکان دارد فرد مبتلا تا ۲۰ ساعت هم بخوابد و فقط برای رفتن به دست‌شویی یا غذا خوردن بیدار شود و دوباره بخوابد. این اختلال حتی ممکن است ۱۰ سال هم طول بکشد. در دورانی که فرد دچار سندروم می‌شود، حضور در مدرسه، کارکردن یا فعالیت‌های دیگر چندان آسان نخواهد بود.

بعضی از اوقات این اختلال به قدری طول می‌کشد که شخص بیمار بایستی تا طی‌ شدن این شرایط بستری شود. وجود همچین فردی در خانواده، اعضای خانه و اطرافیان را به دردسر خواهد انداخت. دوره‌های ابتلا به این سندروم می‌توانند با نشانه‌های دیگری هم همراه باشند: اولین نشانه توهم، گیجی و فراموشی است. در دوران بروز سندروم، امکان دارد مبتلایان دچار توهم شوند و حس کنند که از دنیا جدا شده و دور افتاده‌اند. گیج ‌شدن و از یاد بردن برخی تجربه‌ها و اطلاعات هم به دور از انتظار نیست.

نشانه بعدی زودرنجی، کج‌خلقی و رفتارهای بچگانه می‌باشد. در واقع پرخاشگری و رفتارهای کودکانه هم در برخی از افراد مبتلا به سندروم مشاهده می‌شود. آن‌ها گاهی تندوتیز و بی‌ادبانه حرف می‌زنند. افزایش اشتها: زیاد شدن اشتها و پرخوری هم از نشانه‌های دیگر سندروم زیبای خفته است. این افراد معمولاً زیاد غذا می‌خورند و میلشان به غذاهای شیرین بیشتر است. حتی گاهی ۶ تا ۸ وعده هم غذا می‌خورند! افزایش افراطی میل جنسی: افزایش زیاد میل جنسی هم در مبتلایان به سندروم دیده می‌شود. این علامت در پسران بیشتر از دختران بروز می‌کند. در این حالت، تمرکز افراد به مسائل جنسی زیادتر می‌شود و میل به فعالیت‌های جنسی در آن‌ها قوت می‌گیرد.

اضطراب و افسردگی نیز جزء آخرین نشانه‌های این سندروم است که در اثر انزوا و کم شدن معاشرت فرد مبتلا با دیگران شکل می‌گیرد. در برخی از افراد حتی فکر خودکشی هم قوت می‌گیرد. خوابیدن زیاد باعث می‌شود گردش خون در بخش‌هایی از مغز کاهش پیدا کند. متأسفانه وضعیتی که این سندروم به‌ وجود می‌آورد قابل ‌پیش‌بینی نیست. وقوع دوباره آن هم ناگهانی است و مشخص نمی‌شود که در هفته‌ها، ماه‌ها و سال‌های بعد در چه زمانی رخ خواهد داد. بیشتر افراد پس از پایان دوره‌ای از اختلال زیبای خفته به زندگی معمولی بازمی‌گردند و هیچ مشکل جسمی یا رفتاری برایشان پیش نمی‌آید. پس از تمام ‌شدن هر دوره از اختلال، فرد اتفاقات پیش ‌آمده را چندان به یاد نخواهد آورد.

طول دوره سندروم کلاین لوین چقدر است؟

چیزی که مشخص است، این است که دوره‌های این اختلال به شکل چرخشی است. علائم این سندروم برای روزها، هفته‌ها و ماه‌ها ادامه پیدا کرده و در این مدت همه فعالیت‌های روزانه طبیعی، متوقف می‌شود. معمولاً افراد مبتلا قادر به حضور در مدرسه و کار و یا مراقبت از خود نیستند، اکثر آن‌ها حتی زمانی که بیدار می‌شوند، در رختخواب بوده و خسته و ناسازگارند. همه کسانی که تحت تأثیر سندروم زیبای خفته قرار گرفته‌اند همه علائم ذکر شده در بالا را نشان نمی‌دهند. افراد تحت تأثیر واقع شده ممکن است برای یک دوره، هفته‌ها و ماه‌ها و یا حتی سال‌ها هیچ یک از علائم را تجربه نکنند و سپس این نشانه‌ها با کمی هشدار دوباره ظاهر می‌شوند.

در بین دوره‌ها افرادی که مبتلا به این اختلال تشخیص داده می‌شوند، در سلامت کامل بوده و هیچ شواهدی از اختلال عملکرد رفتاری و فیزیکی ندارند. با این حال آن‌ها هر روز با این واقعیت ترسناک کار می‌کنند که هر لحظه ممکن است دوباره بیمار شوند. دوره‌های سندروم کلاین لوین، ممکن است یک دهه و یا بیشتر با تأثیرات ویرانگر بر زندگی و خانواده نوجوانان ادامه یابد. این اختلال روانی در بزرگسالان جوان و کودکان، بخش بزرگی از زندگی‌شان را درگیر می‌کند. در واقع میانگین تأخیر تشخیص برای تشخیص سندروم کلاین لوین (KLS)، چهار سال است. این بدان معنی است که سندروم زیبای خفته چهار سال قبل از تشخیص دقیق بیماری، باعث رنجش بیمار و خانواده‌اش می‌شود.

علت اختلال سندروم زیبای خفته چیست و چه کسانی در خطر ابتلا هستند؟

هنوز علت دقیق این سندرم شناسایی نشده است، با این حال تعدادی از پزشکان معتقدند که عوامل مشخصی خطر ابتلا به آن را افزایش می‌دهند. به عنوان مثال آسیب‌دیدن هیپوتالاموس می‌تواند در دچار شدن به سندروم نقش داشته باشد. این بخش از مغز مسئول کنترل خواب، اشتها و دمای بدن است. ضربه‌ خوردن به سر یا سقوط و آسیب‌ دیدن سر از جمله علل محتمل سندروم زیبای خفته هستند. برخی از افراد هم پس از عفونت‌هایی مانند آنفلونزا دچار سندروم مذکور می‌شوند. همین مسئله باعث شده دانشمندان احتمال بدهند سندرم زیبای خفته نوعی اختلال خودایمنی باشد.

اکنون سوالی که مطرح می‌شود، این است که منظور از اختلال خودایمنی چیست؟ در واقع این اختلال نوعی از بیماری است که در آن سیستم ایمنی بدن به بافت‌های سالم بدن حمله‌ می‌کند! در بعضی از خانواده‌ها بیش از یک عضو به این سندروم مبتلا هستند، بنابراین شاید پای جنبه‌های وراثتی هم در میان باشد. عوامل دیگری که احتمال ابتلا به این سندروم را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از: 1- کم‌خوابی؛ 2- استرس شدید؛ 3- مسافرت‌کردن زیاد؛ 4- فعالیت‌های بدنی؛ 5- قاعدگی؛ 6- واکسن‌زدن؛ 7- مصرف الکل یا مخدری مانند ماری‌جوانا.

تشخیص سندرم زیبای خفته چگونه است؟

به دلیل ناشناخته بودن علت دقیق این سندروم، تشخیص آن نیز کار ساده‌ای نیست. تشابه نشانه‌های آن با برخی از مشکلات روانی دیگر می‌تواند متخصصان را در تشخیص به اشتباه بیندازد. گاهی دست‌کم چهار سال طول می‌کشد تا این اختلال در یک فرد قاطعانه تشخیص داده شود. بیمار و اطرافیانش دوست دارند سریع بفهمند علت مشکلشان چیست. با این حال، متخصصان برای تشخیص سندروم زیبای خفته به زمان نیاز دارند و باید مجموعه‌ای از آزمایش‌ها را انجام بدهند و با حذف گزینه‌های محتملِ مختلف به نتیجه نهایی برسند و مطمئن شوند که اختلال نادر زیبای خفته رخ داده است.

در سراسر دنیا آزمایش‌های مختلف و متنوعی برای تشخیص این اختلال وجود دارند که سه تا از مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

1- آزمایش خون؛

2- تصویربرداری‌های مختلف؛

3- بررسی وضعیت خواب فرد.

متخصصان سعی می‌کنند با بررسی نتایج آزمایش‌ها به این نتیجه برسند که مشکلات زیر وجود ندارند، چون نشانه‌های سندروم زیبای خفته مشابه علائم این مشکلات است:

انواع دیابت

وجود تومور در بدن

التهاب

کم‌کاری تیروئید

عفونت‌ها

اختلالات خواب دیگر

و بیماری‌های مغز و اعصاب مانند ام‌اس (M.S)

خواب ‌آلودگی غیرعادی از نشانه‌های افسردگی هم هست

برای همین پزشک متخصص به ‌احتمال زیاد ارزیابی سلامت روان را هم برای تشخیص در نظر می‌گیرد. با بررسی نشانه‌ها، پزشکان می‌توانند پی ببرند که وضعیت به ‌خاطر افسردگی شدید است یا اختلالات خُلقی.

بیشتر بخوانید: هر آنچه باید درباره فشار خون مقاوم به درمان بدانید

درمان اختلال زیبای خفته چیست؟

خوشبختانه داروهای بی‌شماری به منظور درمان این اختلال وجود دارد که مصرفشان به کوتاه‌ شدن مدت درگیری فرد با سندروم و بازنگشتن این اختلال کمک شایانی می‌کند. قرص‌های محرک (Stimulant pills)، یعنی قرص‌هایی که باعث تحریک اعصاب می‌شوند، از درمان‌های این اختلال‌اند. با اینکه چنین قرص‌هایی می‌توانند موجب کج‌خلقی شوند، در افزایش بیداری و کاهش خواب‌آلودگی نقش دارند. مُدافینیل (Modafinil) و کنسرتا (Concerta) از این قرص‌ها هستند. بعضی از داروهای رفع اختلالات خلقی مانند تگرتول (Tegretol) و لیتیوم (lithium) هم برای اختلال زیبای خفته کاربرد دارند. این داروها معمولاً برای درمان اختلال دو قطبی استفاده می‌شوند.

حال باید به این سوال پاسخ داد که چطور می‌توان با این اختلال زندگی کرد؟ این سندروم قادر است که حتی تا ۱۰ سال هم با شخص مبتلا بماند و زندگی او را تحت‌تأثیر قرار دهد. شغل، تحصیل و روابط فرد با وجود ابتلا به این اختلال آسیب می‌بینند و دستخوش تغییرات مختلفی می‌شوند. سندروم زیبای خفته به‌ طور ناگهانی ظهور می‌کند و دوره‌ای است، یعنی مثلاً چند ماه نخست سال فرد را درگیر می‌کند و سپس تمام می‌شود و ناگهان دو ماه دیگر دوباره بروز می‌کند. اینها باعث می‌شود که مشکلات دیگری مانند افسردگی یا اضطراب هم دامن فرد مبتلا را بگیرد.

برخی از مبتلایان نیز هنگام پدید آمدن سندروم، دچار پرخوری و گرسنگی شدید می‌شوند. چنین اشخاصی در معرض خطر چاقی و دچار شدن به اضافه‌ وزن هم قرار دارند. برای کاهش چنین مشکلاتی، لازم است فرد با متخصص صحبت کند و باید بداند که چطور نزدیک‌ شدن دوره‌ای از سندروم را پیش‌بینی کند و دنبال چه نشانه‌هایی باشد تا مهار مشکل ممکن شود. پیش‌بینی‌ نکردن مشکل، خطراتی را در پی خواهد داشت. مثلاً کار کردن با ماشین ‌آلات و ابزارهای خطرناک هوشیاری کامل می‌طلبد. فردی که خواب‌آلود و گیج باشد، خودش و دیگران را به‌ خطر می‌اندازد.

وضعیت افراد مبتلا به سندرم زیبای خفته چگونه پیش می‌رود؟

وضعیت مبتلایان به این اختلال، رابطه مستقیمی با شدت نشانه‌ها و علائم آن دارد. به ‌طور کلی علائم با پایان هر دوره از اختلال، خفیف‌تر و کم‌ بسامدتر می‌شوند. البته هیچ‌ چیز درباره سندروم زیبای خفته قطعی و صد در صد نیست. گاهی اوقات فرد فقط یک روز دچار این اختلال می‌شود و دیگر هیچ‌ وقت آن را تجربه نمی‌کند. گاهی هم دوره‌های اختلال با فاصله‌ای زیاد از هم در طی سالیان رخ می‌دهند. معمولاً وقتی از وقوع یکی از دوره‌های سندروم حدود شش سال بگذرد، امکان بازگشت آن بسیار کم می‌شود.

کلام آخر

به عنوان سخن پایانی باید خاطر نشان کرد که سندروم مذکور نادر بوده و خوشبختانه رواج زیادی ندارد. برخی علامت‌ها و عوارض این اختلال نیز مشابه مشکلات دیگری مانند افسردگی یا اختلالات خواب هستند، پس تشخیص آن کمی دشوار می‌شود. سندروم کلاین لوین بیشتر در نوجوان رخ می‌دهد و با افزایش سن شدت و تعداد وقوع اپیزودهای پرخوابی کم می‌شود، البته حدود 8 تا 14 سال طول می‌کشد تا بیمار کمتر از پرخوابی رنج بکشد. در مردانی که پرخوابی کلاین لوین همراه با افزایش میل جنسی دارند و بعد از 20 سالگی به آن مبتلا شده‌اند، بیماری دیرتر بهبود می‌یابد.‌ همچنین آمفتامین و لیتیوم در درمان بعضی بیماران مبتلا به این سندروم نتیجه قابل قبولی داده است. شما یا اطرافیانتان تجربه مواجهه با چنین اختلالی را داشته‌اید؟