در همین ابتدای امر از شما عزیزان تقاضا داریم که تا انتها با ما همراه شوید تا در مورد یکی از بیماری‌های عفونی و خطرناک صحبت کنیم! عفونت خون (Sepsis) یا سپسیس یک واکنش شدید و طاقت فرسا به عفونت در هر نقطه از بدن است. ارگانیسم‌هایی که باعث عفونت جدی شده‌اند باعث ترشح موادی در خون و به دنبال آن باعث التهاب گسترده می‌شوند. این امر به سرعت منجر به آسیب اندام، نارسایی عضو یا حتی مرگ می‌شود. حقیقت این است که سپسیس می‌تواند بدون باکتری یا سایر میکروارگانیسم‌های قابل تشخیص در خون رخ دهد. همچنین، عفونت در هر نقطه از بدن می‌تواند باعث سپسیس شود.

این بیماری یکی از دلایل اصلی بستری مجدد در بیمارستان و مرگ و میر ناشی از آن در بیمارستان است. هر ساله بیش از یک میلیون آمریکایی دچار این بیماری می‌شوند. به طور کلی سپسیس می‌تواند ۱۰ تا ۳۰ درصد از مبتلایان را از بین ببرد. شدیدترین شکل (شوک سپتیک) تا 50 درصد از افراد مبتلا به آن را از بین می‌برد. سپسیس به ویژه برای افراد مسن، بسیار جوان و افرادی که دارای شرایط پزشکی مزمن هستند، خطرناک است. افرادی که از آن جان سالم به در می‌برند نیز می‌توانند به سندرم پس از سپسیس مبتلا شوند که مشخصه آن مشکلات جسمی و روانی مزمن است. در ادامه توضیحات بیشتری در این رابطه ارائه می‌گردد؛ پس لطفاً همراه ما باشید.

عفونت خون یا سپسیس (Sepsis) چیست؟

به خاطر بعضی از اصطلاحات مرتبط که گاهی افراد به جای یکدیگر استفاده می‌کنند، اغلب سردرگمی زیادی در مورد این بیماری وجود دارد. با این حال، معنی هر یک از آن‌ها کمی متفاوت است. در اینجا نگاهی به این اصطلاحات می اندازیم: سپسیس یک پاسخ شدید به عفونت در جایی از بدن است که منجر به مشکلات اعضای بدن می‌شود. ممکن است مشکلات ارگان‌های ناشی از سپسیس داشته باشید و ندانید که به عفونت مبتلا هستید. پزشکان باید عفونت خون را به عنوان علت بالقوه مشکلات جدید اعضای بدن در نظر بگیرند.

از طرف دیگر سپتی سمی نیز اصطلاحی است که امروزه بعضی از افراد جهت توصیف عفونت خون گسترده، مسمومیت خون و یا عفونت جریان خون استفاده می‌کنند. در این شرایط، باکتری‌ها در خون تکثیر و پخش می‌شوند. در حقیقت، سپتی سمی اصطلاحی است که بحث و ماهیت انتقادی سپسیس را به هم می‌زند. مردم اصطلاح سپتی سمی را به اشتباه جای سپسیس به کار می‌برند. باکتریمی: وجود باکتری در خون یک یافته آزمایشگاهی است. معمولاً یک یک سیستم ایمنی سالم، بدن را از مقدار اندک باکتری وارد شده در جریان خون پاکسازی می‌کند؛ اما تحت برخی شرایط، باکتری‌های موجود در  خون می‌توانند یک عفونت فعال را شروع کنند که می‌تواند در بدن و اندام‌ها پخش شود. باکتریمی می‌تواند منجر به سپسیس شود.

علائم عفونت خون یا سپسیس چیست؟

تا کنون هیچ علامت و نشانه خاصی برای این بیماری تعریف نشده است اما در عوض این نوع عفونت شامل ترکیبی از علائم می‌باشد که با عفونت ظاهر می‌شود. شناخت زود هنگام علائم سپسیس برای جلوگیری از آسیب اندام‌ها و از بین رفتن زندگی امری حیاتی است. مهم است که بدانید بیشتر افرادی که دچار سپسیس می‌شوند، از قبل در بیمارستان بستری هستند. با این حال، شما می‌توانید در خارج از بیمارستان مثلاً پس از جراحی، پس از ترخیص از بیمارستان یا سایر عوامل خطر، به این بیماری مبتلا شوید. به یاد داشته باشید، ممکن است هنگام بروز علائم عفونت خون حتی متوجه نشوید که به عفونت مبتلا شده‌اید.

لازم به ذکر است که این بیماری می‌تواند به صورت ناگهانی و غیرقابل پیش بینی اتفاق بیفتد و متأسفانه همه افراد توانایی ابتلا به آن را دارند. از این رو شناختن علائم و نشانه‌های سپسیس مهم است. وقتی علائم و نشانه‌ها ایجاد می‌شود، یک فوریت پزشکی است. برای هر نوع ترکیبی از تب، لرز، ضربان قلب سریع، تنگی نفس، گیجی یا گمراهی به اورژانس مراجعه کنید. بدون درمان سریع در بیمارستان، سپسیس می‌تواند به سرعت منجر به نقص عضو و مرگ شود. بنابراین شناخت علائم و اقدام برای درمان، از مهم‌ترین نکاتی است که باید به آن توجه شود.

چگونه از روی علائم می‌توان عفونت خون را تشخیص داد؟

باید اشاره داشت که این بیماری دارای علائمی می‌باشند که از روی آن‌ها می‌توان به وجود عفونت خون پی برد. در اینجا به عمده نشانه‌های این بیماری خواهیم پرداخت:

1- گیجی یا گمراهی

2- تب شدید یا متوسط

3- لرز

4- ضعف

5- درد یا ناراحتی

6- افزایش سرعت ضربان قلب یا تپش قلب

7- راش پوستی

8- تنگی نفس یا تنفس سریع

9- عرق یا پوست نرم

10- رنگ ‌پریدگی

11- عدم تولید یا تولید اندک ادرار

12- شوکه شدن و افت فشار خون

13- از کار افتادگی یا نارسایی اندام‌ها

علل ایجاد عفونت خون چیست؟

این نوع از بیماری زمانی رخ می‌دهد که بدن شما بیش از حد به عفونت واکنش نشان دهد. بدن در این شرایط مواد مرتبط با ایمنی را به خون شما پمپ می‌کند. این مواد به طور معمول به بدن شما در مبارزه با عفونت‌ها کمک می‌کنند. با این حال، واکنش شدید باعث التهاب در سراسر بدن شما می‌شود. این امر خود منجر به آبشاری از حوادث می‌شود. خون مستعد لخته شدن و نشت رگ‌ها شده و در نتیجه نمی‌تواند آن طور که باید به اندام‌ها و بافت‌ها سرازیر شود. بدون جریان خون کافی ، بافت‌ها نمی‌توانند اکسیژن و مواد مغذی دریافت کنند. در نهایت این مسئله منجر به آسیب، مرگ بافتی و در نهایت نارسایی و مرگ اندام می‌شود.

متأسفانه عفونت در هر نقطه از اعضای بدن انسان می‌تواند باعث بروز این بیماری خطرناک شود. اما به طور کلی چهار نوع عفونت وجود دارد که معمولاً منجر به عفونت خون می‌شود:

1- عفونت‌ های شکمی یا روده‌ای

2- عفونت ریه

3- عفونت‌ های پوستی (Skin infection)

4- عفونت ادراری یا کلیوی (UTI یا Urinary tract infection). انواع میکروارگانیسم ‌ها می‌توانند باعث این عفونت ‌ها شوند؛ از جمله باکتری ‌ها، قارچ‌ ها و ویروس ‌ها. با این حال، باید گفت که باکتری ‌ها بیشترین تقصیر را پدید آوردن این عفونت ‌ها دارند.

ریسک فاکتورهای عفونت خون کدامند؟

درست است که این بیماری می‌تواند هرکسی را درگیر کند اما با این حال در افراد خاص احتمال ابتلا به آن بالاتر است. افرادی که در مقایسه با جمعیت عمومی با سرعت بیشتری به سپسیس مبتلا می‌شوند عبارتند از:

1- بزرگسالان ۶۵ سال به بالا

2- کودکان کمتر از یک سال

3- افرادی که بیماری‌های مزمن پزشکی دارند، مانند سرطان، دیابت یا بیماری‌های کلیوی، ریوی یا کبدی

4- افرادی که دارای سیستم ایمنی آسیب دیده یا ضعیف هستند، مانند مبتلایان به اچ آی وی یا ایدز

5- افرادی که زخم‌هایی از جمله زخم‌های جراحی، جراحات یا وسایل تهاجمی مانند کاتتر دارند

چه مشکلاتی ممکن است ناشی از عفونت خون باشند؟

اگر به یاد داشته باشید، در ابتدای مطالب اشاره‌هایی به مشکلات ناشی از این بیماری داشتیم. به طور کلی اولین و شدیدترین شکل عفونت خون، شوک سپتیک می‌باشد که با فشار خون بسیار پایین، سطح اکسیژن بحرانی در خون، نارسایی چند عضو و خطر مرگ و میر بالاتر از سپسیس مشخص شده است. سندرم پاسخ التهابی سیستمیک (SIRS) نیز یماری مانند سپسیس است اما در صورت عدم وجود عفونت یا نارسایی عضو می‌تواند رخ دهد. همچنین سندرم شوک سمی که نوعی شوک سپتیک ناشی از آزاد شدن سموم باکتریایی در جریان خون است.

چگونه می‌توان خطر ابتلا به عفونت خون را کاهش داد؟

یکی از ویژگی‌های این بیماری این است که می‌تواند از هر نوع عفونتی ایجاد شود حتی عفونت‌هایی که به نظر خفیف می‌آیند! پیشگیری از سپسیس همیشه امکان پذیر نیست زیرا نمی‌توانید از همه عفونت‌ها پیشگیری کنید، اما ممکن است بتوانید خطر ابتلا به سپسیس را با این موارد کاهش دهید:

1- مراقبت از زخم ها و تمیز نگه داشتن بریدگی ها

2- واکسیناسیون به موقع و دریافت واکسن های بزرگسالان طبق توصیه پزشک

3- رعایت بهداشت مناسب از جمله شستن مکرر و مناسب دست ها

4- درمان بیماری های مزمن پزشکی

توصیه می‌شود از پزشک معالج خود در مورد خطرات ابتلا به این نوع بیماری به ویژه هنگام مواجهه با جراحی یا پس از بستری شدن در بیمارستان سوال کنید. به یاد داشته باشید که تشخیص سپسیس اغلب در مراحل اولیه دشوار است زیرا بسیاری از موارد می‌توانند علائم یکسانی را ایجاد کنند. اگر می‌دانید که عوامل خطرزا دارید و نگران سپسیس هستید، به پزشک خود بگویید. اگر در معرض خطر هستید یا از شخصی که در معرض خطر است مراقبت می‌کنید، حتماً با علائم هشدار دهنده آشنا باشید. همچنین زمان شروع علائم بسیار حیاتی است.

پزشکان چگونه عفونت خون را تشخیص می‌دهند؟

این بیماری بر اساس وجود عفونت‌های مشکوک یا تأیید شده و همچنین علائم آسیب یا نارسایی عضو تشخیص داده می‌شود. پزشکی که مشکوک به عفونت خون است علائم بیماری، علائم حیاتی و نتایج آزمایش را از جمله:

1- کشت های باکتریایی و آزمایش های دیگر برای بررسی وجود عفونت. این آزمایشات به نمونه هایی از ادرار، خلط قفسه سینه، خون یا نمونه ترشحات حاصل از زخم یا برش نیاز دار.

2- آزمایش خون برای بررسی تعداد غیر طبیعی سلول های خونی، افزایش لخته شدن خون و آسیب یا نارسایی اعضای بدن؛

3- تصویربرداری، مانند سی تی اسکن، ام آر آی، اشعه ایکس یا سونوگرافی برای یافتن عفونت.

عفونت خون چگونه درمان می شود؟

از آنجا که این بیماری خطرناک بوده و یک اورژانس پزشکی محسوب می‌شود، بنابراین نیاز به درمان در بیمارستان دارد. درمان این بیماری شامل آنتی بیوتیک های داخل وریدی (IV) برای متوقف کردن عفونت است در حالی که اقدامات حمایتی برای عملکرد اندام ها، جلوگیری از آسیب بیشتر و حفظ فشار خون انجام می‌شود. پزشکان با مایعات IV جریان خون در اندام ها و بافت ها را حفظ می‌کنند. اکسیژن مکمل نیز برای اطمینان از رسیدن خون حاوی اکسیژن کافی به اندام ها مهم است. هنگامی که عفونت خون شدید شود، ممکن است درمان های دیگر هم لازم باشد.

برخی از این درمان ها که در مواقع ضروری مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از: دیالیز کلیه، دستگاه های تنفسی مکانیکی و جراحی برای از بین بردن منبع عفونت یا بافت های آسیب دیده. متأسفانه باید بگوییم که هیچ درمانی برای هدف قرار دادن مستقیم پاسخ ایمنی شدید که باعث سپسیس می‌شود، وجود ندارد. پزشکان برای آرام کردن سیستم ایمنی بدن و حمایت از اندام ها از داروهای مختلفی استفاده می‌کنند. این داروها می‌تواند شامل کورتیکواستروئیدها، انسولین برای کنترل قند خون، داروهای ضد درد و داروهایی برای افزایش فشار خون باشد.

بیشتر بخوانید: اسهال چیست؟

عوارض احتمالی عفونت خون چیست؟

متأسفانه فقط در موارد سطحی و خفیف از این بیماری، امکان بهبودی کامل وجود دارد. چرا که لخته شدن خون و کاهش جریان خون می‌تواند منجر به آسیب دائمی عضو یا بافت در برخی از افراد شود. این مسئله می‌تواند منجر به قطع عضو و نیاز به حمایت از اعضای بدن در طول زندگی شود، مانند دیالیز یا کمک به تنفس. این مشکلات بیشتر در افرادی رخ می‌دهد که قبلاً قبل از سپسیس دچار مشکلات پزشکی مزمن شده بودند. افرادی که از سپسیس بهبود یافته‌اند نیز ممکن است در معرض خطر بیشتری برای عفونت در آینده باشند.

پزشکان متخصص و محققان در این زمینه اعتقاد دارند که این بیماری عملکرد طبیعی سیستم ایمنی بدن را مختل کرده و در نهایت کسانی که از پس آن برآمده و زنده مانده‌اند، از سندرم پس از سپسیس (PSS) در امان نخواهند بود و رنج می‌برند. عوارض عفونت خون یا همان سپسیس شامل شش مورد کلی می‌شود که به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1- خستگی، تمرکز ضعیف و کاهش عملکرد ذهنی

2- توهم

3- عزت نفس پایین

4- درد عضله و مفصل

5- موارد وحشت زدگی

6- مشکلات خواب، مانند بی خوابی یا کابوس

لازم به ذکر است که این مشکلات مزمن جسمی و روانی می‌تواند تا پنجاه درصد از بازماندگان را تحت تأثیر خود قرار دهد. PSS بیشتر در افراد مسن و افرادی که وقت خود را در بخش مراقبت‌های ویژه گذرانده‌اند، رخ می‌دهد. محققان عفونت خون را به یک اختلال مشابه،PTSD  (اختلال استرس پس از سانحه) مرتبط دانسته‌اند. اگر مشاهده کردید که علائم PSS ادامه دار است، حتماً با پزشک خود صحبت کنید. ارائه دهندگان بهداشت روان نیز می‌توانند در زمینه مشاوره به شما کمک کنند. همچنین فیزیوتراپی و سایر اشکال توانبخشی هم قدرند تا به بهبودی شما کمک کنند.

آیا ممکن است به دلیل عفونت خون بمیرید؟

همان گونه که گفته شد این بیماری یکی از خطرناک‌ترین و کشنده‌ترین شرایط در بیمارستان‌ها به شمار می‌رود. طبق بررسی‌های انجام شده تخمین زده می‌شود که از هر ۳ نفری که در بیمارستان می‌میرند یک نفرشان تشخیص سپسیس دارد. به طور کلی، هر ساله حدود ۲۵۰،۰۰۰ نفر در اثر عفونت خون می‌میرند. در افراد مسن و نوزادان بسیار جوان و همچنین بیماران با بیماری‌های مزمن پزشکی پیش آگهی سپسیس ضعیف‌تر است. این گروه‌ها بیشتر در معرض خطر شوک سپتیک و مرگ در اثر آن هستند. پس به عنوان کلام آخر توصیه ما به شما این است، که اگر علائمی از سپسیس را در خود مشاهده کردید، آن را جدی گرفته و به پزشک مراجعه کنید.