فیزیولوژی تولید شیر اینگونه است که در نیمه اول حاملگی سلول‌های اپی تلیال آلوئول پستان تکثیر می‌یابد، مجاری جدیدی تشکیل می‌شود و ساختمان لبول‌ها ظاهر می‌شود. در اواخر حاملگی، تکثیر سلول‌های اپی تلیال کاهش یافته و اپی تلیوم در جهت فعالیت ترشحی متمایز می‌گردد. در پایان حاملگی وزن تقریبی هر کدام از پستان‌ها 400 گرم است. تولید شیر را می‌توان به مرحله تقسیم کرد: 1- رشد و نمو پستان 2- شروع و ترشح شیر 3- تداوم شیر تولید شده. عامل رشد بافت مجاری و جوانه زدن آلوئول‌ها استروژن است در حالیکه برای بلوغ مطلوب غدد آلوئول پروژسترون لازم است.

اهمیت ایمونولوژیک شیر مادر

در این مطلب می‌خواهیم اهمیت ایمونولوژیک شیر مادر را برای شما بگوییم. نوزاد از لحاظ ایمونولوژیک نارس است و آنتی بادی‌های مادری قدرت دفاعی نوزاد علیه عفونت تقویت می‌کند. تمام انواع ایمونوگلوبولین‌ها در شیر مادر یافت می‌شوند. درهر میلی لیتر شیر مادر بیش از 100 هزار سلول خونی وجود دارد که اکثر آن‌ها لکوسیت‌ها هستند. غیر از ایمونوگلوبین‌ها و سلول‌ها در شیر مادر عناصر دیگری وجود دارند که ارزش آن‌ها در پروفیلاکسی از عفونت است. اختلاف اصلی بین فلور روده‌ای نوزادان شیرخوار به علت کربوهیدرات قابل دیالیز نیتروژن دار است که در نوزادان شیر مادر خوار رشد لاکتوباسیلوس بیفیدوس را تقویت می‌کند. مصرف شیر مادر در پیشگیری از آلرژی‌های غذایی دوران کودکی دارای ارزش خاصی می‌باشد.

اختلالات شیر دادن

درد ناک بودن نوک پستان‌ها

تندرنس نوک پستان‌ها در روز‌های اول شیردهی سمپتوم شایعی است و معمولا زمانی شروع می‌شود که نوزاد شروع به مکیدن می‌کند. غالبا به جریان افتادن شیر از حساسیت نوک پستان کاسته می‌شود. در این گونه موارد می‌توان در فواصل بین تغذیه از گرمای خشک استفاده کرد. شقاق نوک پستان درد شدیدی ایجاد می‌کند و از جریان طبیعی شیر جلو گیری می‌کند و عفونت موضعی دور شقاق می‌تواند به ماستیت منجر شود. غالبا مصرف پماد موثر واقع می‌شود. نیترات نقره رقیق خیلی محرک‌تر از آن است که توصیه می‌گردد. برای تسریع التیام اقدامات زیر توصیه می‌شود: 1- استعمال گرمای موضعی 2- ماساژ با دست قبل از شیر دادن 3- شروع تغذیه از پستان مقابل.

احتقان پستان

این حالت در هفته اول بعد از زایمان رخ می‌دهد و علت آن احتقان عروقی و تجمع شیر است. ماساژ پستان قبل از زایمان و تغذیه نوزاد در ساعات مشخص به پیشگیری از احتقان کمک می‌کند. موارد خفیف را می‌توان با استفاده از دارو مانند آسپرین، آرام بخش، مسگن و یا کمپرس سرد تسکین داد.

اصول و تکنیک های شیر دادن

اصول و تکنیک‌های شیر دادن در رشد نوزاد بسیار موثر است. رابطه بین مادر، پدر، نوزاد و محیط بر روی شیر دادن تاثیر می‌گذارد. باید موارد زیر را در نظر داشت: 1- انگیزه مادر در مورد شیر دادن و حالت روحی عاطفی او، آناتومی پستان و سلامتی عمومی، 2- اشتیاق و علاقه پدر، 3- شرایط موجود در منزل و 4- نرمال بودن وزن و اشتهای نوزاد. در هر بار شیر دادن باید از هر دو پستان داده شود زیرا مانع اصلی در تداوم ترشح شیر پر شدن بیش از حد پستان ها شود. در صورتی فقط از یکی از پستان ها شیر داده شود این عمل رفلکسی را که دو پستان رابطور همزمان تحریک می‌کند مهار خواهد کرد. استفاده از شیر‌های خشک تکمیلی یا سایر غذاها در طی 6-8 هفته اول شیردهی می‌تواند در تولید شیر تداخل ایجاد کند و به همین دلیل باید از اینکار خودداری نمود مگیر آنکه واقعا ضرورت داشته باشد.

نکات مهم در شیر دادن

هدف از نوشتن این عنوان آشنایی شما با نکات مهم در شیر دادن است. 1- زنان شیرده باید تغذیه خوراکی خود را تا 600 کالری در روز افزایش دهند ولی دریافت روزانه 2300-2000 کالری در زنان شیرده کافی است. 2- رژیم غذایی روزانه توصیه شده که تولید شیر را افزایش می‌دهد عبارت است از 20 گرم پروتئین، افزایش تمام ویتامین‌ها و املاح به میزان 20 درصد بجز اسید فولیک که 50 درصد زیاد می‌شود و افزایش کلسیم، فسفر و منیزیم به میزان 33 درصد. 3 درمورد اینکه افزایش دریافت مایعات حجم شیر را زیاد خواهد کرد هیچگونه شواهدی وجود ندارد. 4- میزان متوسط تولید شیر در روز دوم بعد از زایمان 120 میلی لیتر است و تا روز سوم به 180 میلی لیتر می‌رسد و در روز چهارم بیش از 240 میلی لیتر می‌رسد.

مزایا و معایب شیر دادن برای مادر

مزایا و معایب شیر دادن برای مادر عبارت است از: مزایا: مقرون به صرفه بوده و در تکثر زنان موجب رضایت باطنی می‌شود. به انقباض رحم کمک می‌کند و برگشت رحم به حالت اولیه را تسریع می‌کند. شیر دادن به نوزاد ممکن است بر روی پستانی که توسط نوزاد مکیده می‌شود اثر حفاظتی داشته باشد. معایب: مرتب شیر دادن به نوزاد مادر را از کار های روزمره باز می‌دارد و ممکن است برای مادر به عنوان یک اسباب زحمت تلقی شود. شیر دادن توسط یک مادر مبتلا به هیپوپارا تیروئیدی مطلوب نیست زیرا در اینگونه بیماران جایگزین کردن مقدار کمبود موجود از طریق کلسیم مشکل است. در فرهنگ‌هایی که شیر دادن به نوزاد در عموم یک چیز عادی و معمولی است، اینکار کمتر مشکل است.

مزایا و معایب شیر خوردن برای نوزاد

دانستن مزایا و معایب شیر خوردن برای نوزاد بسیار حائز اهمیت است. مزایا: شیر مادر آلودگی باکتریایی ندارد. ترکیب آن ایده آل است، خاصیت ضد عفونت دارد و در نوزادان شیر مادر خوار مشکلات آلرژی کمتری دیده می‌شود. مکیده شدن پستان توسط نوزاد رابطه عاطفی بین مادر و نوزاد را بیشتر می‌کند. معایب: سرطان پستان، توبرکلوز فعال ریوی در مادر، ماستیت شدید، شیر دادن، نوزاد را از اثرات زیان بار هیپوتیروئیدی مادر زادی حفظ نمی‌کند. معمولا امکان خوردن شیر از پستان مادر توسط نوزاد ضعیف و بد حال، میسرنیست و معمولا پرستار شیر مادر را جمع آوری کرده و به نوزاد می‌دهد.

سنتز شیر

کربوهیدرات اصلی در شیر انسان لاکتوز است و متابولیسم گلوکز در تولید شیر نقش کلیدی دارد. زیرا لاکتوز ترکیبی از گلوکز و کالاکتوز است. تشکیل پروتئین شیر و آنزیم های پستانی توسط پرولاکتین القا شده و توسط انسولین تشدید می‌شود. شیر انسان بالغ 7 درضد کربوهیدرات به صورت لاکتوز، 5 -3 درصد چربی 9/0 درصد پروتئین و 2/0 درضد ترکیبات معدنی دارد. یون‌های عمده و ترکیبات معدنی شیر انسان شامل سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، کلر، فسفر و سولفات است. کلستروم (آغوز): بخشی از سنتز شیر است. ترشحات قلیایی زرد رنگی است که قبل از شیر اصلی از پستان خارج می‌شود. کلستروم در حالت عادی و طبیعی خاصیت ملینی دارد.

شیر دادن با وجود ماستیت

این حالت معمولا در زنان پریمی پار شیرده اتفاق می‌افتد و علت آن استافیلوکوک اورئوس کواگولاز مثبت است. تب بالا را هرگز نباید صرفا به احتقان پستان‌ها نسبت داد. التهاب پستان قبل از روز پنجم بعد از زایمان نادر است. در ماستیت دو طرفه یا عود آن باید به عفونت نوزاد مشکوک شد. اگر شقاق نوک پستان وجود دارد برای ادامه شیر دادن باید از حفاظ نوک پستان استفاده کرد. شیر دادن با وجود ماستیت مشکلی ندارد. وقتی که فقط ماستیت وجود دارد بهتر است با ادامه شیر دادن از استاز شیر جلوگیری کرد.درمان ماستیت شامل گرمای موضعی، استفاده از سینه بند‌های مناسب و آنتی بیوتیک تراپی است.