منتشر کننده
در همین ابتدا از شما می‌خواهیم که تا آخر مطالب ما را همراهی کنید چرا که قصد داریم به شرح و بررسی یکی از ترس‌های رایج در جامعه بپردازیم! همه‌ی مشکلات ما در تصمیمگیری، الزاماً به علت ضعف در مهارت تصمیمگیری نیستند. گاهی ترس از تصمیمگیری است که ما را به سوی انتخاب‌های اشتباه سوق می‌دهد (در زبان روزمره، ممکن است این وضعیت را به جای تردید با دو دل بودن در تصمیمگیری توصیف کنیم). قبل از آشنایی با این ترس و ریشه‌های ناتوانی در تصمیمگیری، نمی‌توانیم درباره‌ی مهارت تصمیمگیری صحبت کنیم. ما از فوبیا (ترس‌های بی‌دلیل) زیاد شنیده‌ایم (مانند فوبیای تاریکی، فوبیای ارتفاع، فوبیای تنهایی و سکوت) اما شاید هیچکدام از آنها، به اندازه‌ی ترس از تصمیمگیری بر زندگی ما سایه نیانداخته باشد.
دلیل ترس در تصمیمگیری
هم در دوران تحصیل خود در مدرسه و هم در ادامه مسیر زندگی، شما به طور طبیعی با تعداد زیادی تصمیم رو به رو خواهید شد. برخی از آنها مهم‌تر از بقیه به نظر خواهند رسید. محدوده تصمیماتی که شما در طول روز می‌گیرید، از راه‌های گوناگونی بر زندگی‌تان تأثیر می‌گذارند که بسیاری از آنها هنگام تصمیمگیری برای شما ناشناخته هستند. بعضی از مردم درباره تصمیمگیری اشتباه بسیار نگران هستند! این افراد از فوبیای تصمیمگیری یا ترس از تصمیمگیری رنج می‌برند. تفاوت بین صرف کردن زمان برای سنجیدن تصمیم و گرفتاری به اضطراب به حدی است که شما به طور کلی از روند کار اجتناب می‌کنید. ما در نظر داریم در اینجا با ارائه نکاتی، در غلبه بر این ترس به شما کمک کنیم.
فوبیای تصمیمگیری
این نوع فوبیا به عنوان ترس غیر منطقی از تصمیمگیری شناخته شده است. در شدیدترین حالت، کسانی که مبتلا به چنین فوبیایی هستند در طول زندگی خود ممکن است حتی زمانی که به تصمیمگیری فکر می‌کنند هم دچار حملات عصبی شوند! متأسفانه این حملات باعث تسریع ضربان قلب و تنفس، افزایش فشار خون، تعریق، تنش عضلانی و لرزیدن خواهد شد. ممکن است افراد مبتلا به این فوبیا، برای جلوگیری از بروز این احساسات از قرار گرفتن در شرایط تصمیمگیری اجتناب کنند که این می‌تواند دردسر ساز شود؛ به خصوص اگر شما دانشجو یا دانش آموز هستید و باید برای مسائلی مانند رشته، مدرسه، برنامه و سایر موارد تصمیم بگیرید.
علائم ترس و فوبیای تصمیمگیری
پیش از آن که به عوامل منجر به ترس در تصمیم گیری و عوارض جانبی ناشی از آن و به طور کلی در مورد چگونگی غلبه بر این ترس صحبت کنیم، علائم رایج مرتبط با آن را بررسی خواهیم کرد. علائم اصلی فوبیای تصمیم گیری به شش دسته طبقه بندی می‌شوند که عبارتند از:
1- اضطراب
2- حمله عصبی
3- تنش عضلانی و تعریق بیش از حد
4- افزایش وابستگی به دیگران برای تصمیم گیری
5- تصور روانی بودن
6- ناتوانی در کنار آمدن با اضطراب ناشی از تصمیم گیری
مشکل در تصمیم گیری ناشی از چیست؟
طبیعتاً همه ما در مسیر زندگی و عمر خود، به طور مداوم با موقعیت‌های جدیدی روبرو می‌شویم و ناچار به تصمیمگیری هستیم. این تصمیم‌های ریز و درشت نقش مهمی در زندگی انسان‌ها ایفا می‌کند و نتیجه درست یا غلط بعضی تصمیم‌ها می‌تواند مسیر زندگی فرد را به کل تغییر دهد. البته برخی از تصمیم‌گیری‌ها کوچک و ساده است و چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد، اما در مقابل، مسائل بزرگتری وجود دارد که تصمیمگیری در مورد آنها به زمان طولانی‌تری نیاز دارد. در ادامه برخی از اظهار نظرات یکی از راوانشناسان برجسته به نام محمد کاظم سلامت را با یکدیگر مرور می‌کنیم.
از آن جایی که مواردی چون انتخاب همسر، رشته تحصیلی و نوع شغل، جزء آن دسته از مواردی به شمار می‌روند که به تصمیم‌گیری‌های اساسی نیاز دارد، از این رو اهمیت این قبیل تصمیم‌گیری‌ها به لحاظ تأثیری که در سرنوشت فرد می‌گذارد، بسیار زیاد است و چه بسا تعلل در شناخت راه‌های تصمیمگیری بهتر، عواقب جبران‌ناپذیری به بار آورد. البته برخی به صورت ذاتی و یا تحت تأثیر تربیت خانوادگی، توانایی تصمیمگیری بالایی دارند، اما باید اشاره کرد که تصمیمگیری نیز مانند رانندگی نوعی فن و مهارت محسوب می‌شود و هر فردی نیاز دارد که مهارت‌های لازم برای تصمیمگیری را بیاموزد. بدون تردید مسلح شدن به این مهارت‌ها می‌تواند بر کیفیت زندگی ما تأثیر بسیاری بگذارد.
برای درک بهتر موضوع باید گفت که گزینش و انتخاب کردن بین دو یا چند اقدام مختلف و یا انتخاب بین راه‌حل‌های ممکن برای حل یک مسأله، آسان‌ترین تعریفی است که می‌توان از قدرت تصمیمگیری بیان کرد. این در حالی است که در روش تصمیمگیری «شهودی»، صرفاً از گواهی، احساس و ندای درونی برای تصمیمگیری تبعیت می‌کنیم. برخی افراد طوری درباره این حس صحبت می‌کنند که گویا «حسی جادویی» است، اما باید اشاره کرد که تصمیمگیری بر مبنای شهود، ترکیبی از از تجربیات گذشته و ارزش‌های درونی خود ما است.
بیشتر بخوانید: شناسایی سلول‌هایی که بر اثر پارکینسون و زوال عقل در مغز از بین می‌روند
نکته‌ای که وجود دارد آن است که با اینکه توجه به شهود بسیار با ارزش است و بازتاب چیزهایی است که تاکنون در مورد زندگی یاد گرفته‌ایم، اما از طرف دیگر شهود همیشه ریشه در واقعیت ندارد و بر اساس درک و برداشت ما از واقعیت شکل گرفته است. در موارد متعددی نیز این درک، در کودکی‌مان ریشه دارد، در نتیجه چندان کامل نیست و امکان دارد اشتباه باشد. در مقابل، در روش تصمیمگیری از نوع استدلال، فرد به شواهد، آمار، ارقام، تجربیات و شواهد در تصمیمگیری متوسل می‌شود؛ در واقع در روش تصمیمگیری استدلال، به «اینجا و اکنون» بها داده می‌شود.
بنابر موارد فوق می‌توان این گونه بیان کرد که در حقیقت کامل‌ترین و بهترین روش تصمیمگیری، روشی است که ترکیبی از تصمیمگیری شهودی و استدلالی را شامل شود. در واقع فرد اول از روش استدلال کردن کمک می‌گیرد و تصمیمگیری را شروع می‌کند، سپس هنگامی که به یک «تصمیم» مشخص رسید، نوبت به استفاده از شهود می‌رسد. مطالعات نشان می‌دهد که عوامل زیادی در انتخاب تصیم درست یا نادرست تأثیرگذار است و یکی از این عوامل، آگاهی و اطلاعات است. هرچه فرد اطلاعات و آگاهی‌های بیشتری در زمینه موضوع مورد تصمیمگیری داشته باشد، از قدرت تصمیمگیری بالاتری برخوردار بوده و تصمیمات او درست‌تر خواهد بود. بر عکس، آن‌چه که در اکثر موارد فرد را با شکست در تصمیمگیری مواجه می‌سازد، نداشتن اطلاعات کافی است.
بدون اغراق باید گفت که در واقع یکی از عوامل مؤثر در افزایش قدرت تصمیمگیری، اعتماد به نفس است. افرادی که دارای اعتماد به نفس بالایی هستند، از قدرت تصمیمگیری بالاتری برخوردار بوده و در شرایط بحرانی قادر به تصمیم‌گیری‌های مناسب‌تری هستند. در حالی که افراد دارای اعتماد به نفس پایین، اغلب در تصمیم‌گیری‌های خود دچار مشکل و اشتباه می‌شوند. آنها شاید برای امور خیلی جزیی، زمان خیلی زیادی صرف کنند تا تصمیمگیری لازم را انجام دهند و برخی حتی از شرایطی که آنها را ناگزیر به تصمیمگیری می‌کند، فرار می‌کنند.
طبق گفته روانشناسان و بر خلاف تصور غلط عموم مردم، افسردگی نیز بر قدرت تصمیمگیری افراد تأثیر منفی دارد؛ به طوری که میان علائمی که فرد مبتلا به اختلال افسردگی از خود بروز می‌دهد، «ناتوانی در تصمیمگیری» نقش به‌سزایی دارد. متأسفانه فرد افسرده حتی برای مسائل جزیی روزمره فاقد قدرت تصمیمگیری است. بی‌حوصلگی و خلق پائین او، قدرت تصمیمگیری او را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و این مسأله زمانی شدت پیدا می‌کند که ناامیدی در فرایند تصمیمگیری او دخالت می‌کند. فرد افسرده امیدواری کمتری به آینده دارد. بنابراین با بدبینی با مسائل برخورد می‌کند و توجه بیش از حد به ابعاد منفی مسائل، او را از تصمیمگیری مناسب محروم می‌سازد.
به طور کلی تصمیمگیری فرایندی است که به انرژی فکری زیادی نیاز دارد و چنین افرادی از هر کاری که نیاز به صرف انرژی دارد (چه کم و چه زیاد) دوری می‌کنند. اضطراب و استرس نیز بر روی بسیاری از فرایندهای ذهنی انسان از جمله تصمیمگیری تأثیر مخرب دارد. در اضطراب شدید، حافظه فرد از کار می‌افتد، سرش خالی می‌شود و احساس می‌کند هیچ مطلبی به ذهنش نمی‌رسد. همین اتفاق در فرایند تصمیمگیری نیز اتفاق می‌افتد. اضطراب مانع از آن می‌شود که فرد بتواند از اندوخته‌های ذهنی، تجارب و اطلاعات خود در فرایند تصمیمگیری استفاده کند؛ چون هیچ مطلب و تجربه‌ای که برای او یاری‌کننده باشد، به ذهنش نمی‌رسد و آن‌چه به ذهنش می‌رسد، بسیار دست و پا شکسته و فاقد سودمندی لازم است.
معمولاً افراد مضطرب یا خیلی بی‌صبرانه و شتاب‌آمیز اقدام به تصمیمگیری می‌کنند و یا اینکه به قدری تصمیمگیری را طولانی می‌کنند که فرصت‌های طلایی را از دست می‌دهند! همه این‌ها به این دلیل است که نگرانی شخص مضطرب را از احتمال شکست افزایش داده و قدرت ریسک‌پذیری او را کاهش می‌دهد به طوری که اجازه نمی‌دهد تا فرد در کمال آرامش تمام جوانب را مورد بررسی قرار دهد. از این رو برای این که تصمیمگیری درستی داشته باشیم، باید سعی کنیم که شهامت تصمیمگیری را در خود و دیگران تقویت کنیم و پیروزی‌های قبلی خود و توانایی‌های خود را همواره مد نظر داشته باشیم تا اعتماد به نفس‌مان را برای تصمیمگیری تقویت کند.
همچنین بایستی در تصمیم‌گیری‌های خود همه جوانب مسأله پیش آمده را در نظر بگیریم، بر روی خودشناسی‌مان بیشتر کار کنیم و مهم‌تر از آن موانعی را که در قدرت تصمیمگیری ما دخالت می‌کند، بشناسیم و برای رفع آنها تلاش کنیم. باید همواره سعی کنیم تا معلومات خود را در خصوص موضوع مورد تصمیمگیری افزایش بدهیم. همچنین برای تصمیمی که می‌خواهیم بگیریم، همه انتخاب‌ها و گزینه‌های موجود را لیست کرده و هرکدام را به تنهایی بررسی کنیم. برای این منظور باید گزینه‌ها را الویت‌بندی کرده و امتیاز بدهیم، در ادامه اگر نتوانستیم انتخاب کنیم از افراد آشنا و متخصص به موضوع مشورت بگیریم. با این روند می‌توانیم تصمیمی را اتخاذ کنیم که کمترین شکست و بیشترین احتمال پیروزی را به همراه داشته باشد.
چه عواملی موجب ترس از تصمیمگیری می شوند؟
هیچ علت دقیقی برای ابتلا به فوبیای تصمیمگیری وجود ندارد اما کارشناسان احتمال می‌دهند که علت آن وقوع یک حادثه آسیب‌زا در گذشته باشد. علاوه بر این، اگر کسی که سابقه ابتلا به بیماری روانی داشته باشد، حادثه آسیب‌زننده روانی اتفاق بیفتد، شرایط بدتر هم خواهد شد. تصمیم‌ها جهت کنار آمدن با یک حادثه دردناک در کودکی می‌توانند گیج‌کننده یا ترسناک باشند. اگر احساس می‌کنید که در اتخاذ تصمیم‌های پیش رویتان ناتوان هستید یا نمی‌توانید آن را کنترل کنید، این کار برای شما بیشتر صادق است و حتی این تصمیم‌ها ممکن است بسیار بزرگتر هم به نظر برسند: افراد تحت تأثیر انتخاب دیگران قرار می‌گیرند؛ پول نقش دارد؛ ترس از دست دادن وجود دارد(FOMO)؛ عدم اعتماد به وضعیت؛ طولانی شدن فرایند تصمیمگیری؛ فشار همسالان.
عوارض جانبی ترس از تصمیمگیری
به طور حتم ترس از تصمیمگیری بر زندگی و روابط شما تأثیرگذار خواهد بود. بعضی از نتایج منفی مرتبط با این ترس عبارتند از:
1- از دست دادن روابط
2- از دست دادن فرصت ارتقا شغلی و ترقی در محل کار
3- عدم تجربه سفر
4- مواجهه با مشکلات مالی به دلیل این که شما نمی‌توانید تصمیم بگیرید در چه چیزی سرمایه گذاری کنید و یا چه مقدار پس انداز کنید.
این تصمیمات تأثیر مشخصی بر زندگی افراد داشته و به همین جهت اقدام برای غلبه بر این ترس مهم است.
یک ترفند و فرآیند برای تصمیم گیری
رعایت و طی کردن مراحل زیر به شما در انتخاب تصمیم‌هایتان کمک شایانی خواهد کرد
- موضوع خود را به طور واضح مشخص کنید
- گزینه های بالقوه خود را لیست کنید
- نتایج احتمالی هر انتخاب در کوتاه‌مدت و بلندمدت و احتمال وقوع آن را بنویسید
- مزایا و معایب هر نتیجه را ذکر کنید
- از خود بپرسید کدام انتخاب با مسیر اهداف شما بیشترین تطابق را دارد؟
- مشخص کنید آیا می توانید به نتیجه برسید یا آن را پیگیری کنید؟
- ایده های خود را امتحان کنید
- با شخصی مطمئن مشورت کرده و از ایشان بپرسید آیا او معتقد است که شما می توانید کاری را که برای رسیدن به هدف مشخص کرده اید انجام دهید یا خیر؟
سخن پایانی
به عنوان حسن ختام و برای آن دسته از افرادی که به طور مداوم احساس ترس از تصمیمگیری دارند، باید عرض کنیم که همیشه به یاد داشته باشید که ترس؛ فقط و فقط یک احساس است و از تهدید نشأت می‌گیرد. ذهن خود را آموزش دهید تا احساس خود را قبول کند و بپذیرد به طور کلی روش”صحیح” یا “غلطی” وجود ندارد و حتی ممکن است غریزه شما به ترس از رشد اعتماد کند. در این صورت شما می‌توانید با فرایند تصمیمگیری راحت‌تر باشید. مطمئناً با رعایت همه نکاتی که در این قسمت از ریامگ گفته شد، می‌توانید فوبیای تصمیمگیری را شکست داده و بر ترس خود غلبه کنید.
