در عکاسی به کارگیری درست نور به اندازه  ترکیب بندی اهمیت دارد. برای مثال نوری که در روز می‌تابد، برای عکاسی، نور خوبی نیست زیرا سایه می‌اندازد. نور و سایه در طراحی و هنر های بصری نیز اهمیت ویژه‌ای دارند. ما بخش زیادی از ساعات شبانه روز را در فضاهای داخلی سپری می‌کنیم. در معماری داخلی، نور اصلی ترین عامل کیفیت، پویایی و سرزندگی فضای معماری است. نور هم از نظر مفاهیم کیفی، سمبلیک و زیبایی شناختی و هم از نظر کارکرد عملی از جایگاه ویژه ای در میان عناصر تشکیل دهنده و فضای معماری برخوردار است. بدون نور هیچ فرم، رنگ یا بافتی وجود ندارد. اولین وظیفه ی نور روشن کردن فضا و فرم‌های ساختمانی است تا امکان زندگی، حرکت و فعالیت را برای استفاده کننده فراهم آورد و بتواند با سهولت، سرعت بالا و دقت به انجام امور روزمره بپردازد.

طراحی با استفاده از نور و سایه

طراحان علاوه بر خط، برای نمایش اشیا و رنگ سطوح، از طراحی با استفاده از نور و سایه استفاده می‌کنند. یعنی انواع خاکستری را جایگزین رنگ کرده و رنگ‌ها با توجه به درجه تیرگی و روشنی در طراحی به کار می‌برند. استفاده از تضاد سطوح تیره و روشن، جذابیت کار را بیشتر می‌کند. نمایش حجم اشیا به کمک سایه روشن به سه عامل بستگی دارد: الف) نوع فرم و آشنایی با نحوه نورگیری احجام، ب) معادل سازی رنگ‌ها با درجات خاکستری ج) ایجاد تن های متفاوت و متنوع خاکستری با استفاده از ابزار‌های طراحی. طراحان برای نمایش حجم اشیا بیشتر از سایه روشن استفاده می‌کنند.

طراحی نور و سایه

با وجود نور است که پدیده های خلقت برای انسان قابل رویت می‌شوند. بدون نور چیزی دیده نمی‌شود. طراحی نور و سایه حائز همیت است زیرا زاویه دید ما را به آن پدیده مشخص می‌کند. با تغییر شدت رنگ یا جهت نور اشیای اطراف ما تغییر می‌کند. اشیا بر حسب جنس و نوع سطوحی که دارند وقتی در مسیر تابش نور خورشید قرار می‌گیرند یا نور را جذب می‌کنند، یا نور از آن‌ها عبور می‌کند و یا نور را باز می‌تابانند، به همین سبب اجسام به کدر، نیمه شفاف و شفاف تقسیم می‌شوند. همین ویژگی درباره رنگ اشیا و اجسام وجود دارد. مصالح مات، مانع انتقال نور می‌شود و  سایه را تشکیل می‌دهند.

طراحی حجم با استفاده از سایه روشن

طراحی حجم با استفاده از اشیا بسته به نوع فرم و نحوه تابش نور، متفاوت است. زاویه تابش نور، برجستگی‌ها و فرو رفتگی احجام را نمایان می‌کند و بدون سایه روشن حجم اشیای سطح به نظر می‌رسد. برای تشخیص بهتر درجات خاکستری، می‌توان با چشم نیمه باز به احجام نگاه کرد. برای نمایش احجام، حداقل از سه درجه خاکستری استفاده می‌شود. اجسام نورانی و روشن، به صورت طبیعی توجه ما را به سمت خود جلب می‌کنند. این اصول کاربرد زیادی در نورپردازی فضاهای داخلی مثل موزه‌ها و مراکز تجاری دارند. سایه روشن در سینما نه تنها عامل انتقال مفاهیم و زیبایی شناختی است، بلکه عامل ایجاد حالات عاطفی و احساسی متفاوت است.

طراحی رنگ‌ها با درجات خاکستری و سایه‌ها

اگرچه تصور جهان بدون رنگ ناممکن است، طراحان با طراحی رنگ‌ها با درجات خاکستری و سایه‌ها، موضوعات متفاوت را نمایش می‌دهند. تشخیص تن خاکستری هر رنگ یکی از مباحث مهم در طراحی با سایه روشن است. سایه روشن‌ها در واقع ارزش خاکستری با تیرگی و روشنی رنگ‌ها را نمایش می‌دهند. ارزش خاکستری ها، به رنگ، موضوع، میزان تابش نور، جنس و بافت اشیا بستگی دارد. در معادل سازی رنگ های اصلی با جدول خاکستری (تن‌های خاکستری از سفید تا سیاه) زرد اصلی معادل روشن‌ترین وبنفش اصلی معادل تیره ترین درجات خاکستری هستند. با استفاده از نوک مداد یا پهنای مداد، زغال، گچ، آب مرکب و... می‌توان انواع سطوح خاکستری را ایجاد کرد.

طراحی و ایجاد انواع سایه با مداد

طراحی و ایجاد انواع سایه با مداد به این صورت است که مداد‌ها از نظر سختی و نرمی، میزان تیرگی باهم متفاوت اند. مداد‌های طراحی به سه گروه دسته بندی می‌شوند و درجات خاکستری متفاوتی را بوجود می‌آورند. با استفاده از پهنای مداد و با تنظیم میزان فشار دست می‌توان اقدام به ایجاد سطوح تیره و روشن در درجات مختلف کرد بسته به نوع مداد و نوع کاغذ کیفیت این سطوح متفاوت می‌شود. برای انجام کار طراحی می‌توان طرح اولیه را با خطوط کمرنگ کشید و سپس با استفاده از پهنای مداد و بهره گیری از تونالیته های مختلف خاکستری طرح را کامل کرد. با استفاده از نوک مداد و ترسیم خطوط نزدیک بهم با فواصل یکسان و انواع هاشور نیز می توان اقدام به طراحی تیره و روشن و درجات متقاوتی از انواع خاکستری نمود.

طراحی و ایجاد انواع سایه ها با زغال و گچ

دلیل طراحی و ایجاد انواع سایه ها با زغال و گچ استفاده از پهنای آن‌ها برای ایجاد سطوح بزرگ خاکستری با سرعت زیاد است. برای ایجاد درجات متفاوتی از تیرگی علاوه بر میزان فضا میتوان چندین لایه را بر روی یک سطح تکرار کرد. علاوه بر پهنای زغال و گچ با استفاده از نوک آن‌ها می توان اقدام به ترسیم انواع خطوط با وزن و ضخامت‌های مختلف نمود. با ترکیب متوازن و متقارن سطح ها و خطوط می‌توان از موضوعات مختلف طرح‌های خوبی تهیه کرد و هنگام طراحی از موضوعات گوناگون ابتدا با اسکیس های کوچک و سریع الگوی کادربندی و بهترین ترکیب را انتخاب کنید، سعی کنید ارتباط بین اشیای مختلف و بخش‌های مختلف ترکیب را درک کرده و آن‌ها را در قالب نظام هندسی خلاصه کنید.

طراحی و ایجاد سایه روشن با مرکب

طراحی و ایجاد سایه روشن با مرکب بدین صورت است که درجات متنوع خاکستری را می‌توان با آب و مرکب سیاه یا قهوه ای و قلم موی نرم ایجاد و روی سطح زمینه پیاده کرد. قلم مو را یکبار با نوک و بار دیگر با پهنا روی کاغذ بکشید بافت و خط و سطح ایجاد شده را مقایسه کنید با تمرین زیاد می‌توانید به قلم مو تسلط پیدا کرده و انواع خطوط و سطوح را ایجاد کنید. کیفیت ترسیمات به میزان غلظت مرکب، بافت کاغذ و حرکت دست بستگی دارد. هنگام کار با آب مرکب از تخته شاسی به صورت افقی یا با شیب کم استفاده کنید. پاک کردن سطوح مرکبی از روی کاغذ مشکل است لبه ی تیغ برای تصحیح یا تغییرات جزئی مناسب است اما از روش شستشوی سطوح مرکبی نیز در صورت لزوم می‌توان استفاده کرد.

دیگر ابزار‌ها و روش های طراحی بجای سایه

از دیگر ابزار‌ها و روش‌های طراحی بجای سایه روش لایه برداری آب مرکب است. در این روش بجای اضافه کردن لایه‌های آب مرکب از کم رنگ به پررنگ، ابتدا سطح کاغذ را با قلم موی پهن از آب مرکب می‌پوشانیم سپس با قلم موی شسته شده لایه به لایه آب مرکب را از روی کاغذ بر می‌داریم و قلم مو را با دستمال خشک می‌کنیم تا به درجات مختلف خاکستری دست یابیم. روش دیگر نقطه نقطه است از طریق ضربه زدن بر روی زمینه با هرکدام از ابزار های ترسیم مجموعه از نقاط بر روی صفحه شکل می‌گیرد که با اندازه یا دوری و نزدیکی نقاط می توان به درجات مختلفی از تیرگی و روشنی دست یافت. روش‌های دیگری مانند هاشور زنی یک طرفه، هاشور زنی متقاطع و ایجاد بافت های متنوع نیز وجود دارد.

طراحی و نمایش جنس اشیا

اغلب طراحان بزرگ توصیه می‌کنند برای طراحی و نمایش جنس اشیا از حس لامسه کمک بگیریم به این ترتیب درک ما از موضوع کامل تر می‌شود برای نمایش جنس و بافت موضوعات مختلف مانند حجم نمایی به نور پردازی مناسب نیاز داریم زیرا بافت در سایه یا طرح تیره چندان نمایان نیست در طراحی پارچه طرح خطی چین و چروک‌ها به دقت ترسیم می‌شوند. نمایش حجم این چین‌ها با حساسیت نسبت به درجه ی تیرگی و روشنی خاکستری‌ها و نحوه ارتباط آن‌ها صورت می‌گیرد. اگرچه چروک‌ها شکل‌های مشخصی دارد اما لبه آن‌ها محو می‌شود. روی هر چین پارچه خاکستری های مختلف متناسب با رنگ پارچه ایجاد می‌شوند.

طراحی نور اشیا با سایه‌های مختلف

برای طراحی نور اشیا با سایه های مختلف می‌توان از درجات متنوع خاکستری استفاده کرد. برای مثال سایه‌های کم‌رنگ از ترکیب دو دسته خطوط موازی و سایه های پر رنگ تر از ترکیب خطوط موازی در چند جهت ایجاد می‌شود. این روش نیاز به دقت، زمان و حوصله ی زیادی دارد. روش دیگر این است که با نوک ابزار هایی مانند قلم فلزی، راپید و گراف می‌توان از خطوط آزاد پهن و نازک، خطوط منحنی در هم پیچیده و خطوط شکسته برای ایجاد درجات متنوع تیره و روشن استفاده کرد. به این ترتیب علاوه بر نمایش درجات تیرگی و روشنی سطوح بافت خاصی متناسب با ویژگی‌های موضوع ایجاد می‌شود که جذابیت تصاویر زیادی دارد.

ایجاد سایه با استفاده از بافت

بافت یعنی ویژگی خاص یک سطح که به ماده و ساختار آن مربوط است. بافت بیانگر نرمی یا سختی نسبی سطح و گویای کیفیت ظاهری مواد، مانند زبری و صلابت سنگ، لطافت چوب، لاستیک، صاف و صیقلی بودن شیشه و.. می‌باشد. بافت بر دو نوع است: الف) بافت های قابل لمس: که واقعیت فیزیکی داشته و اجزای آن دارای طول و عرض و عمق است و با لمس کردن درک شده و قابل رویت است. ب) بافت های ترسیمی: این بافت‌ها به روش‌های گوناگون تجربی و برای ایجاد تاثیرات بصری خاصی به وجود می‌آیند. بدون این که هدف از ایجاد آن‌ها نمایش شبیه سازانه اشیا در طبیعت باشد.