ژنتیک یا DNA مهم ترین عاملی است که روی رشد قدی تاثیر می گذارد. با این حال، فاکتورهای دیگری مانند تغذیه، هورمون‌ ها و بیماری ها هم می‌ توانند قد را تحت تاثیر قرار دهند. محققان بر این باورند که حدود 80 درصد قد افراد به DNA آن ها مربوط می شود. به عبارت دیگر اگر پدر و مادر قد بلندی داشته باشند، فرزندان آن ها هم قد بلند خواهند بود. البته ممکن است خواهر و برادرهایی که والدین یکسان دارند از نظر میزان قد با هم متفاوت باشند و یکی از فرزندان خانواده در مقایسه با بقیه اعضای خانواده قد بلندتر یا کوتاه تری داشته باشد.

بدن انسان تقریبا تا 18 سالگی رشد می‌ کند و در طی این مدت عوامل محیطی زیادی روی قد تاثیر می گذارند. در این مقاله به بررسی عوامل موثر بر قد می پردازیم و درباره روش هایی که می‌ توان به کمک آن ها رشد قدی را افزایش داد، صحبت خواهیم کرد. سپس به این سوال پاسخ می دهیم که آیا در دوران بزرگسالی می توان قد خود را افزایش داد یا خیر. با ما همراه باشید.

چگونه می توان در دوران کودکی و نوجوانی به افزایش قد کمک کرد؟

شما نمی توانید بیشتر عواملی را که روی قدتان تاثیر می گذارند، کنترل کنید. چون DNA این عوامل را تعیین می کند و به همین دلیل نمی توان آن ها را تغییر دارد. با این حال، در دوران کودکی و نوجوانی که بدن در حال رشد است می توان با رعایت یک سری نکات تا حدی به افزایش قد کمک کرد. این راهکارها عبارتند از:

پیروی از رژیم غذایی سالم

تغذیه نقش بسیار مهمی در رشد قد پسران و دختران دارد. کودکان فاقد تغذیه نامناسب نمی توانند به اندازه کودکانی که رژیم غذایی سالم و مغذی دارند، رشد کنند. متخصصان تغذیه توصیه می کنند که کودکان و نوجوانان از یک رژیم غذایی متنوع و متعادل که حاوی مقدار زیادی میوه و سبزیجات است، استفاده کنند. داشتن رژیم غذایی سالم به بدن کمک می کند که تمام ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز برای رشد را دریافت کند. طی صدها سال، متوسط ​​قد انسان به دلیل بهبود وضعیت تغذیه کودکان و کاهش شیوع بیماری ها و عفونت ها افزایش یافته است.

از بین مواد مغذی مختلف، پروتئین و کلسیم نقش ویژه ای در حفظ سلامت استخوان و افزایش قد دارند. غذاهایی مانند گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ و حبوبات منبع خوب پروتئین به شمار می روند و کلسیم در شیر، ماست،  پنیر، ماهی سالمون و ساردین به وفور یافت می شود. بعضی از غذاهای گیاهی مانند کلم بروکلی، کلم برگ و سویا هم حاوی کلسیم هستند. رژیم غذایی که حاوی مواد زیر باشد به افزایش قد کمک می‌کند:

- غلات کامل:

حاوی کربوهیدرات، ویتامین های گروه B، فیبر و انرژی هستند.

- میوه ها و سبزیجات:

طیف وسیعی از ویتامین ها و مواد معدنی از جمله ویتامین A، ویتامین C، پتاسیم و فیبر را برای بدن فراهم می کنند.

- لبنیات کم چرب:

پروتئین، کلسیم، پتاسیم، فسفر و منیزیم مورد نیاز بدن را تامین می کنند.

بیشتر بخوانید: پزشکی هسته ای چیست؟

در دوران بارداری، تغذیه مناسب مادر برای رشد جنین حیاتی است. سازمان بهداشت جهانی (WHO) توصیه می کند که زنان باردار از غذاهای مختلف مثل سبزیجات نارنجی و سبز رنگ، میوه ها، لبنیات پاستوریزه، حبوبات، آجیل، گوشت و ماهی استفاده کنند.

خواب کافی

خواب باعث  بهبود رشد و نمو در کودکان و نوجوانان می شود. چون در طول خواب عمیق، بدن هورمون های مورد نیاز برای رشد را ترشح می کند. نداشتن خواب کافی در طولانی مدت ممکن است باعث مختل شدن رشد قدی شود، تاثیر منفی روی توانایی کودک برای تمرکز کردن و یادگیری بگذارد و احتمال ابتلا به بیماری را افزایش دهد. میزان خواب توصیه شده برای کودکان و نوجوانان در سنین مختلف به شرح زیر است:

- شیرخواران تا 3 ماهگی: 14 تا 17 ساعت

- کودکان 3 تا 11 ماهه: 12 تا 17 ساعت

- کودکان 1 تا 2 ساله: 11 تا 14 ساعت

- کودکان 3 تا 5 ساله: 10 تا 13 ساعت

- کودکان 6 تا 13 ساله: 9 تا 11 ساعت

- نوجوانان 14 تا 17 ساله: 8 تا 10 ساعت

ورزش منظم

ورزش منظم برای رشد جسمی و افزایش قد ضروری است. چون عضلات و استخوان های بدن را تقویت می کند، به حفظ وزن در محدوده سالم کمک می کند و تولید هورمون رشد را افزایش می دهد. کودکانی که به طور منظم ورزش می کنند یا بازی های پرتحرک انجام می دهند، استخوان های سالم تر، متراکم تر و قوی تری دارند. به همین دلیل ورزش برای همه افراد، از جمله کودکان و نوجوانان در حال رشد، مفید است.

چه عواملی روی افزایش قد تاثیر می گذارند؟

شیرخواران و کودکان به طور مداوم رشد می کنند و صفحات رشد آن ها که در استخوان های بلند بازو و پا وجود دارند، پیوسته در حال تغییر هستند. وقتی صفحات رشد استخوان جدید می ‌سازند، استخوان ‌های بلند بدن بلندتر می ‌شوند و قد کودک افزایش پیدا می کند.

سریع ترین سرعت رشد قبل از تولد اتفاق می افتد، زمانی که طول جنین در مدت 9 ماه به حدود 50 سانتی متر می رسد. معمولا در سال اول زندگی کودکان در مقایسه با قد زمان تولد خود 50 درصد، بین 2 تا 5 سالگی سالانه 6/3 تا 8/9 سانتی متر و بعد از آن تا 10 سالگی هر سال 6/3 سانتی متر رشد می کنند. در دوران بلوغ، جهش رشد رخ می دهد که طی آن پسرها بیشتر از دخترها قد می کشند. در پایان دوران نوجوانی صفحات رشد ساخت استخوان جدید را متوقف می کنند و رشد قدی به پایان می رسد. سپس با افزایش سن به تدریج از میزان قد کاسته می شود. عوامل زیر می توانند روی قد فرد تاثیر بگذارند:

DNA

DNA اصلی ترین عامل تعیین کننده قد است. دانشمندان بیش از 700 نوع ژن مختلف را شناسایی کرده اند که میزان قد را تعیین می کنند. بعضی از این ژن ها روی صفحات رشد تاثیر می گذارند و بعضی دیگر تولید هورمون های رشد را تغییر می دهند. بعضی از بیماری های ژنتیکی از جمله سندرم داون و سندرم مارفان می توانند روی قد بزرگسالان اثر داشته باشند.

هورمون ها

بدن هورمون هایی تولید می کند که به صفحات رشد دستور می دهند که استخوان جدید بسازند. این هورمون ها عبارتند از:

- هورمون های رشد:

این هورمون ها که در غده هیپوفیز ساخته می شوند، مهم ترین هورمون های موثر بر رشد قدی هستند. بعضی از بیماری ها می ‌توانند میزان هورمون‌ های رشد که در بدن ساخته می شوند را کاهش دهند و از این طریق روی قد تاثیر بگذارند. به عنوان مثال، کودکان مبتلا به یک بیماری ژنتیکی نادر به نام کمبود مادرزادی هورمون رشد در مقایسه با سایر کودکان با سرعت بسیار کمتری رشد می کنند.

هورمون های تیروئید:

غده تیروئید هورمون هایی می سازد که روی رشد و افزایش قد تاثیر دارند.

هورمون های جنسی:

تستوسترون و استروژن برای رشد در دوران بلوغ بسیار مهم هستند.

چگونه می توان قد کودک را پیش بینی کرد؟

شما می توانید با استفاده از فرمول زیر قد فرزندتان را در دوران بزرگسالی پیش بینی کنید:

- قد خود و همسرتان را اندازه گیری کنید. برای اندازه گیری قد باید کفش و کلاه خود را در آورید و کاملا صاف درکنار دیوار بایستید.

برای فرزندان پسر، 5 اینچ (12/7 سانتی متر) به قد پدر اضافه کرده، عدد به دست آمده را با قد مادر جمع کرده و سپس بر 2 تقسیم کنید.

- برای فرزندان دختر، 5 اینچ از قد پدر کم کرده، عدد به دست آمده را با قد مادر جمع کرده و سپس بر 2 تقسیم کنید.

توجه داشته باشید که این روش خیلی دقیق نیست و قد کودک در دوران بزرگسالی می تواند بسته به عوامل مختلف تغییر کند. معمولا مردان بیشتر رشد می کنند و به طور متوسط مردان بالغ در مقایسه با زنان بالغ 14 سانتی متر بلند قدتر هستند. پسران نوجوان در مقایسه با همسالان مونث خود دو سال دیرتر جهش رشد را تجربه می کنند، اما برای مدت طولانی تری به رشد خود ادامه می دهند.

در دختران نوجوان پس از شروع چرخه قاعدگی که به طور میانگین در سن 12/5 سالگی رخ می دهد، سرعت رشد قدی کم می شود. معمولا بعد از شروع قاعدگی، دختران می توانند حدود 2/5 تا 5 سانتی متر رشد ‌کنند. به طور کلی، سن مشخصی برای توقف رشد مردان و زنان وجود ندارد. زمانی که فرد تمام مراحل بلوغ پشت سر گذاشت، رشد او کند و سپس متوقف می شود.

قد در طول روز تغییر می کند. صبح که از خواب بیدار می شوید، قد شما در اوج خود قرار دارد و به تدریج در طول روز کمتر می شود. در حال حاضر زمان خاصی برای اندازه گیری قد توصیه نشده است، اما سعی کنید همیشه در ساعت مشخصی از روز این کار را انجام دهید و هر بار از متر مشابهی استفاده کنید تا از دقت اندازه گیری مطمئن شوید.

چه زمانی باید برای بررسی رشد قدی کودک به پزشک مراجعه کرد؟

اگر کودک به سن بلوغ رسیده است اما هنوز جهش رشد شروع نشده است یا دختران تا سن 16 سالگی هنوز پریود نشده اند، باید برای معاینه به پزشک مراجعه کنید. در بعضی موارد، بیماری های زمینه ای زیر می توانند رشد و تکامل فرد را به تاخیر بیندازند:

- کمبود هورمون تیروئید یا هورمون رشد

- مشکلات اسکلتی که از رشد مناسب بدن جلوگیری می کنند

- ذابتلا به یک بیماری که روی رشد تاثیر می گذارد، مانند بیماری های گوارشی

درمان بیماری زمینه ای می تواند سرعت رشد را بهبود دهد و به افزایش قد کمک کند. در صورت کمبود هورمون رشد، پزشک درمان با هورمون رشد مصنوعی را توصیه می کند.

آیا امکان افزایش قد در بزرگسالی وجود دارد؟

زمانی که فرد دوران بلوغ را پشت سر گذاشت، صفحات رشد تولید استخوان جدید را متوقف می کنند. بنابراین، وقتی به دوران بزرگسالی می رسید، نمی توانید قد خود را افزایش دهید. حفظ پوسچر مناسب بدن و تقویت عضلات پشت و عضلات مرکزی به شما این امکان را می دهد که صاف تر بایستید و بلند قدتر به نظر برسید. یوگا از جمله فعالیت هایی است که کل بدن را تحت تاثیر قرار می دهد و از طریق تقویت عضلات به بهبود پوسچر بدن کمک می کند. شما می توانید به راحتی در داخل منزل حرکات یوگا را انجام دهید یا در صورت تمایل به باشگاه بروید.

آیا تستوسترون قد شما را افزایش می دهد؟

هنگامی که کودکان به سنین نوجوانی می رسند، تولید هورمون های جنسی استروژن و تستوسترون افزایش می یابد و جهش رشد رخ می دهد. بلوغ علاوه بر رشد اندام های جنسی، باعث رشد قدی هم می شود. اگر در یک نوجوان بلوغ دیرتر از حد معمول شروع شود، ممکن است فرد با توجه به سن خود رشد مناسبی نداشته باشد. دلایل زیادی برای تاخیر رشد وجود دارد که یکی از آن ها هیپوگنادیسم است. در مبتلایان به هیپوگنادیسم میزان تستوسترون به طور مزمن پایین است و به همین دلیل بلوغ و جهش رشد مرتبط با آن با تاخیر شروع می شود. در حال حاضر، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) استفاده از مکمل تستوسترون را فقط برای نوجوانان پسری که به علت بیماری دچار کاهش تستوسترون شده اند، تایید کرده است.

کلام پایانی

DNA مهم ترین فاکتوری است که قد افراد را تعیین می کند. با این حال، عوامل محیطی مانند تغذیه و ورزش هم می توانند رشد قدی را تحت تاثیر قرار دهند. کودکان و نوجوانان به تغذیه مناسب و ورزش فراوان نیاز دارند تا بدن آن ها بتواند هورمون های مورد نیاز برای رشد را بسازد. نوجوانان در دوران بلوغ یک جهش رشد را تجربه خواهند کرد که پس از آن رشد استخوان ها متوقف می شود و دیگر بلند قدتر نمی شوند.

هورمون های رشدی وجود دارند که افراد می تواند برای افزایش قد از آن ها استفاده کنند. با این حال، استفاده از آن ها فقط برای افرادی که به بیماری های خاصی مبتلا هستند، مجاز است. افرادی که نگران کوتاه قدی خود هستند باید برای انجام  ارزیابی های بیشتر به پزشک مراجعه کنند.

منابع:

https://www.medicalnewstoday.com/articles/327514

https://www.medicalnewstoday.com/articles/how-tall-will-i-be