مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس (MS)، یک بیماری ناتوان کننده بالقوه مغز و نخاع (سیستم عصبی مرکزی) است. در ام اس، سیستم ایمنی بدن به غلاف محافظ (میلین) پوشاننده فیبرهای عصبی حمله می‌کند و باعث ایجاد مشکلات ارتباطی بین مغز و سایر ارگان های بدن می‌شود. در نهایت، این بیماری می‌تواند باعث آسیب یا تخریب دائمی سلول های عصبی شود. علائم و نشانه های بیماری ام اس بسیار متفاوت است و به میزان آسیب سلول های عصبی ناحیه عصبی تحت تأثیر قرار گرفته، بستگی دارد. برخی از افراد مبتلا به ام اس شدید ممکن است توانایی پیاده روی به طور مستقل را از دست بدهند، در حالی که برخی دیگر ممکن است بهبودی طولانی مدت را بدون علائم جدید تجربه کنند. هیچ درمانی برای مولتیپل اسکلروز وجود ندارد. با این حال، درمان های موجود می‌توانند به بهبودی حملات، اصلاح روند بیماری و مدیریت علائم کمک کنند.

بیشتر بخوانید: تاریخچه ام اس

علائم و نشانه های بیماری ام‌ اس

علائم و نشانه های بیماری ام‌ اس بسته به موقعیت الیاف عصبی آسیب دیده، از فردی به فرد دیگر و در طول دوره بیماری متفاوت است. علائم اغلب بر حرکت فرد تأثیر می گذارد، مانند:

- بی حسی یا ضعف در یک یا چند اندام که معمولا در یک طرف از بدن، یا پاها و بالا تنه اتفاق می‌افتد.

- احساس شوک الکتریکی که با حرکات خاصی در گردن ایجاد می شود، به خصوص هنگام خم شدن گردن به سمت جلو (علامت لرمیت).

- گام برداشتن با لرزش، عدم هماهنگی یا به صورت ناپایدار

مشکلات بینایی نیز در بیماری ام‌ اس رایج است، از جمله:

- از دست دادن جزئی یا کامل بینایی، معمولاً در یک چشم، که در اغلب موارد درد در هنگام حرکات چشم وجود دارد.

- دوبینی برای مدت طولانی

- تاری دید

علائم مالتیپل اسکلروز همچنین ممکن است شامل موارد زیر باشد:

- لکنت زبان

- خستگی

- سرگیجه

- سوزن سوزن شدن یا درد در قسمت هایی از بدن

- مشکلات در عملکرد جنسی، روده و مثانه

چه زمانی به پزشک مراجعه کنید

در صورت بروز هر یک از علائم فوق به دلایل نامعلوم به پزشک مراجعه کنید.

دوره بیماری ام‌ اس

اکثر مبتلایان به بیماری ام‌ اس دارای یک دوره بیماری عودکننده هستند. آن ها دوره هایی از علائم جدید یا عود را تجربه می‌کنند که طی روزها یا هفته ها به وجود می‌آیند و معمولاً تا حدی یا کاملاً بهبود می‌یابند. این دوره های عود به دنبال دوره های آرام بهبود بیماری بروز می‌کنند، که می‌تواند ماه ها یا حتی سال ها ادامه داشته باشد. افزایش کوچکی در دمای بدن می‌تواند علائم بیماری ام‌ اس را به طور موقت بدتر کند، اما به عنوان عود بیماری در نظر گرفته نمی شود. در حدود 60 تا 70 درصد از مبتلایان به بیماری MS عودکننده - بهبود یابنده، سرانجام پیشرفت مداومی در علائم، با یا بدون دوره های بهبودی ایجاد می‌کنند، که به عنوان بیماری MS پیشرونده ثانویه شناخته می‌شود. وخیم تر شدن علائم معمولاً شامل مشکلات در تحرک و راه رفتن است. میزان پیشرفت بیماری در بین مبتلایان به MS پیشرونده ثانویه متغیر است. برخی از مبتلایان به بیماری ام‌ اس، شروع تدریجی و پیشرفت مداوم علائم را بدون هیچ دوره عود تجربه می‌کنند، که به عنوان بیماری MS پیشرونده اولیه شناخته می‌شود.

علل بیماری ام‌ اس

علت بیماری ام‌ اس ناشناخته است. این بیماری یک بیماری خود ایمنی محسوب می‌شود که در آن سیستم ایمنی بدن به بافت های خود حمله می‌کند. در مورد ام اس، حمله سیستم ایمنی بدن ماده چربی که از فیبرهای عصبی در مغز و نخاع (میلین) محافظت می‌کند، تخریب می‌کند. میلین را می توان با پوشش عایق روی سیمهای برق مقایسه کرد. هنگامی که میلین محافظ سلول عصبی آسیب میبیند و فیبر عصبی در معرض محیط قرار می‌گیرد، پیام هایی که در طول آن عصب حرکت می کنند ممکن است کُند یا مسدود شوند. عصب نیز ممکن است خودش آسیب ببیند. مشخص نیست که چرا بیماری ام اس در بعضی از افراد و نه در همه بروز می‌کند. به نظر می‌رسد ترکیبی از ژنتیک و عوامل محیطی مسئول این امر هستند.

فاکتورهای خطر بیماری ام‌ اس

فاکتورهای زیر ممکن است خطر ابتلا به بیماری ام‌ اس را افزایش دهند:

- سن. بیماری ام اس در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما معمولاً افراد بین 16 تا 55 سال را تحت تاثیر قرار می دهد.

- جنسیت. زنان طبق احتمالات بیش از دو یا سه برابر مردان به بیماری MS عودکننده - بهبود یابنده مبتلا می شوند.

- سابقه خانوادگی. اگر یکی از والدین یا خواهران و برادران شما مبتلا به ام اس بوده اند، شما در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستید.

- عفونت های خاص. انواع ویروس ها در رابطه با ابتلا به MS مطرح شده اند، از جمله ابشتین بار که باعث ایجاد مونونوکلئوز عفونی می‌شود.

- نژاد. افراد سفید پوست، به ویژه ساکن اروپای شمالی، بیشترین خطر ابتلا به بیماری ام اس را دارند. افراد نژاد آسیایی، آفریقایی یا بومی آمریکا کمترین خطر را دارند.

- اقلیم. بیماری ام اس در کشورهایی که دارای آب و هوای معتدل هستند، از جمله کانادا، شمال ایالات متحده، نیوزلند، جنوب شرقی استرالیا و اروپا بسیار بیشتر است.

- ویتامین دی. کمبود ویتامین D و کمتر قرار گرفتن در معرض نور خورشید با خطر بیشتر ابتلا به بیماری ام اس همراه است.

- برخی بیماری های خود ایمنی. ابتلا به بیماری تیروئید، دیابت نوع 1 یا بیماری التهابی روده، احتمال ابتلا به بیماری ام اس را کمی بیشتر می‌کند.

- سیگار کشیدن. افراد سیگاری که علائم اولیه بیماری ام اس را تجربه کرده اند، ممکن است نسبت به افراد غیر سیگاری احتمال وقوع MS عودکننده - بهبود یابنده در آن ها بیشتر باشد.

عوارض بیماری ام‌ اس

افراد مبتلا به بیماری ام‌ اس ممکن است عوارض زیر را تجربه کنند:

- سفتی عضلات یا اسپاسم

- فلج شدگی، به طور معمول در پاها

- مشکلات در مثانه، روده یا عملکرد جنسی

- تغییرات ذهنی و روانی مانند فراموشی یا نوسانات خلقی

- افسردگی

- صرع

تشخیص بیماری ام‌ اس

هیچ تست خاصی برای بیماری ام‌ اس وجود ندارد. درعوض، تشخیص آن اغلب متکی به رد شرایط دیگر است که ممکن است علائم مشابه را ایجاد کنند که به آن تشخیص افتراقی می گویند. پزشک شما احتمالاً با بررسی سابقه پزشکی و معاینه کامل شروع می‌کند. سپس پزشک ممکن است آزمایشات زیر را توصیه کند:

- آزمایش خون، برای کمک به رد سایر بیماری های دارای علائم مشابه بیماری ام‌ اس. آزمایشات مربوط به بررسی و تشخیص بیومارکرهای ویژه در ارتباط با MS در حال انجام است و ممکن است به تشخیص این بیماری نیز کمک کند.

- پونکسیون کمری، که در آن نمونه کوچکی از مایع کانال ستون فقرات شما برای آنالیز آزمایشگاهی خارج می شود. این نمونه می‌تواند ناهنجاری های آنتی بادی هایی را که با ام اس همراه هستند نشان دهد. این آزمایش همچنین می‌تواند در رد عفونت ها و سایر شرایط با علائمی شبیه به MS کمک کند.

- MRI، که می‌تواند مناطقی از (ضایعات) MS در مغز و نخاع شما را نشان دهد. ممکن است شما یک تزریق داخل وریدی از ماده حاجب برای برجسته کردن ضایعات انجام دهید که نشان دهد بیماری شما در مرحله فعال است یا خیر.

- آزمایشات بالقوه برانگیخته، که سیگنال های الکتریکی تولید شده توسط سیستم عصبی شما را در پاسخ به محرک ها ثبت می‌کنند. یک آزمایش بالقوه برانگیخته ممکن است از محرک های بصری یا محرک های الکتریکی استفاده کند، که در آن شما الگوی تصویری متحرک را مشاهده می‌کنید، یا تکانه های الکتریکی کوتاه برای اعصاب پاها یا بازوها استفاده می‌شود. الکترودها سرعت حرکت اطلاعات در مسیرهای عصبی شما را اندازه گیری می‌کنند.

در اکثر مبتلایان به MS عودکننده - بهبود یابنده، تشخیص کاملاً ساده و براساس الگویی از علائم سازگار با بیماری که تایید شده با اسکن های تصویربرداری از مغز مانند MRI است، می‌باشد. تشخیص بیماری ام اس در افرادی که علائم غیرمعمول یا بیماری پیشرونده دارند، می‌تواند مشکل تر باشد. در این موارد آزمایش های بیشتری مانند آنالیز مایع نخاعی، پتانسیل های برانگیخته و تصویربرداری اضافی ممکن است لازم باشد.

درمان بیماری ام‌ اس

در حال حاضر هیچ درمانی برای بیماری ام‌ اس وجود ندارد. درمان معمولا به صورت تسریع در بهبودی از حملات، کاهش سرعت پیشرفت بیماری و مدیریت علائم بیماری ام اس انجام می‌شود. بعضی از افراد علائم خفیفی دارند که هیچ درمانی لازم نیست.

درمان های موجود برای حملات ام‌ اس

- کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون خوراکی و متیل پردنیزولون داخل وریدی برای کاهش التهاب عصبی تجویز می شوند. عوارض جانبی ممکن است شامل بی خوابی، افزایش فشار خون و نوسانات خلقی باشد.

- تعویض پلاسما (پلاسمافرز). بخش مایع خون شما (پلاسما) از سلول های خونی شما جدا می‌شود. سلول های خونی سپس با یک محلول پروتئین (آلبومین) مخلوط می‌شوند و به بدن شما باز می‌گردند. اگر علائم شما جدید و شدید باشد و به استروئیدها پاسخ ندهند، ممکن است از تعویض پلاسما استفاده شود.

درمان های موجود برای اصلاح شرایط پیشرونده بیماری ام‌ اس

در مورد MS پیشرونده اولیه، اوکرلیزوماب تنها درمان اصلاح کننده بیماری است که مورد تأیید FDA قرار گرفته است. افرادی که این روش درمانی را دریافت می‌کنند نسبت به افرادی که درمان نشده اند، احتمال پیشرفت بیماری آن ها کمتر می‌شود. برای MS عودکننده - بهبود یابنده چندین روش اصلاح بیماری وجود دارد.

بخش اعظم پاسخ ایمنی مرتبط با ام‌ اس در مراحل اولیه بیماری رخ می‌دهد. درمان تهاجمی با این داروها در اسرع وقت می‌تواند میزان عود را کاهش داده و تشکیل ضایعات جدید را کُند کند. بسیاری از روش های اصلاح کننده بیماری که برای درمان بیماری ام اس استفاده می‌شود خطرات قابل توجهی برای سلامتی دارند. انتخاب روش درمانی مناسب برای شما، به توجه دقیق به عوامل زیادی از جمله طول مدت و شدت بیماری، اثربخشی درمان های قبلی ام اس، سایر موارد بهداشتی، هزینه و وضعیت فرزندآوری بستگی دارد. گزینه های درمانی برای MS عودکننده - بهبود یابنده شامل داروهای تزریقی است، از جمله:

- اینترفرونهای بتا. این داروها از جمله داروهای معمول تجویز شده برای درمان بیماری ام اس هستند. آن ها در زیر پوست یا عضله تزریق می‌شوند و می‌توانند دفعات و شدت عود را کاهش دهند. عوارض جانبی اینترفرون های بتا ممکن است شامل علائم شبه آنفولانزا و واکنش در محل تزریق باشد. برای نظارت بر آنزیم های کبدی شما به آزمایش خون نیاز دارید، زیرا آسیب کبدی یک عارضه جانبی احتمالی استفاده از اینترفرون است. افرادی که اینترفرون مصرف می‌کنند ممکن است آنتی بادی های خنثی کننده که می‌توانند اثر بخشی دارو را کاهش دهند، ایجاد کنند.

- گلاتیرامر استات (کوپاکسون، گلاتوپا). این دارو ممکن است به مسدود کردن حمله سیستم ایمنی بدن به میلین کمک کند و باید زیر پوست تزریق شود. عوارض جانبی ممکن است شامل تحریک پوست در محل تزریق باشد.

درمان های خوراکی بیماری ام‌ اس شامل:

- فینگلیمود (گیلنیا). این داروی خوراکی یک بار در روز مصرف می‌شود و میزان عود را کاهش می‌دهد.

بعد از اولین دوز باید شش ساعت ضربان قلب خود را تحت نظر داشته باشید، زیرا ضربان قلب شما ممکن است کند شود. عوارض جانبی دیگر شامل عفونت های نادر شدید، سردرد، فشار خون بالا و تاری دید است.

- دی متیل فومارات (تکفیدرا). این داروی خوراکی دو بار در روز مصرف می‌شود و می‌تواند عود را کاهش دهد. عوارض جانبی ممکن است شامل گرگرفتگی، اسهال، حالت تهوع و کاهش تعداد گلبول های سفید خون باشد.

- تریفلونومید (آوباگیو). این داروی خوراکی یک بار در روز مصرف می‌شود و می‌تواند میزان عود را کاهش دهد. تریفلونومید می‌تواند باعث آسیب کبدی، ریزش مو و سایر عوارض جانبی شود. برای جنین در حال رشد مضر است و نباید توسط زنانی که ممکن است باردار شوند استفاده شود.

- سایپونیمود (مایزنت). تحقیقات نشان می‌دهد که این داروی خوراکی با مصرف یک بار در روز می‌تواند سرعت عود را کاهش داده و به کندی پیشرفت MS کمک کند. همچنین برای MS پیشرونده ثانویه تأیید شده است. عوارض جانبی احتمالی شامل عفونت های ویروسی، مشکلات کبدی و تعداد کم گلبول های سفید خون است. سایر عوارض جانبی احتمالی شامل تغییر در ضربان قلب، سردرد و مشکلات بینایی است. سایپونیمود برای جنین در حال رشد مضر است، بنابراین زنانی که ممکن است باردار شوند باید در هنگام مصرف این دارو و 10 روز پس از قطع دارو باید از داروهای پیشگیری از بارداری استفاده کنند.

درمان های تزریقی بیماری ام‌ اس شامل:

- اوکرلیزوماب (اکروس). این داروی آنتی بادی ایمونوگلوبولین انسانی شده تنها DMT است که توسط FDA مورد تأیید قرار گرفته است تا هر دو نوع MS پیشرونده اولیه و عودکننده - بهبود را معالجه کند. کارآزمایی های بالینی نشان داد که میزان عود و وخیم تر شدن ناتوانی در هر دو نوع بیماری کاهش یافته است. تزریق اکروس توسط یک پزشک به صورت داخل وریدی انجام می‌شود. عوارض جانبی ناشی از تزریق ممکن است شامل تحریک در محل تزریق، فشار خون پایین، تب و حالت تهوع باشد. همچنین ممکن است خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان به ویژه سرطان پستان را افزایش دهد.

- ناتالیزوماب (تایسابری). این دارو برای جلوگیری از حرکت سلول های ایمنی به طور بالقوه آسیب دیده از جریان خون به مغز و نخاع شما طراحی شده است. این ممکن است یک روش خط اول برای برخی از مبتلایان به بیماری ام اس شدید یا به عنوان یک روش خط دوم در برخی دیگر در نظر گرفته شود. این دارو خطر ابتلا به عفونت ویروسی شدید مغز به نام لکوژنسفالوپاتی پیشرونده چند کانونی مترقی (PML) را در افرادی که از نظر پادتن به عامل ایجاد کننده ویروس PML JC مثبت هستند، افزایش می دهد. افرادی که آنتی بادی ندارند، خطر ابتلا به PML را ندارند.

 از دیگر داروهای تزریقی می‌توان به المتوزوماب و میتوکسانترون اشاره کرد.

درمان علائم و نشانه های بیماری ام اس

- فیزیوتراپی. یک فیزیوتراپ می تواند تمرینات کششی و تقویتی را به شما یاد دهد و نحوه استفاده از دستگاه ها را برای آسان تر انجام کارهای روزانه به شما نشان دهد. فیزیوتراپی به همراه استفاده از دستگاه های کمک حرکتی در صورت لزوم همچنین می‌تواند به ضعف پا و سایر مشکلات راه رفتن که اغلب با ام اس همراه هستند، کمک کند.

- شل کننده های عضلانی. شما ممکن است سفتی یا اسپاسم عضلانی دردناک یا غیرقابل کنترل داشته باشید، به خصوص در پاها. شل کننده های عضلانی مانند باکلوفن و تیزانیدین کمک کننده هستند.

- داروهایی برای کاهش خستگی. آمانتادین، مودافینیل و متیل فنیدات (ریتالین) ممکن است در کاهش خستگی ناشی از ام اس مفید باشد. برخی از داروهایی که برای درمان افسردگی استفاده می‌شوند، از جمله مهار کننده های انتخابی بازگشت مجدد سروتونین، ممکن است توصیه شوند.

- دارو برای افزایش سرعت راه رفتن. دلفامپریدین (آمپیرا) ممکن است کمی افزایش سرعت پیاده روی در برخی از افراد کمک کند. افرادی که سابقه تشنج یا اختلال عملکرد کلیه را دارند نباید این دارو را مصرف کنند.

- سایر داروها. داروهای دیگری همچنین ممکن است برای افسردگی، درد، اختلال عملکرد جنسی، بی خوابی و مشکلات کنترل مثانه یا روده که با بیماری ام اس همراه است، تجویز شوند.

سبک زندگی و درمان های خانگی بیماری ام اس

برای کمک به تسکین علائم و نشانه های بیماری ام اس، سعی کنید:

- استراحت فراوان کنید. به عادت های خواب خود توجه کنید تا مطمئن شوید که بهترین مدت زمان خواب ممکن را دارید. برای اینکه مطمئن شوید خواب کافی دارید، ممکن است لازم باشد برای اختلالات خواب مانند آپنه انسدادی بررسی شوید و احتمالاً تحت درمان قرار بگیرید.

- ورزش کنید. اگر مبتلا به MS خفیف تا متوسط ​​هستید، ورزش منظم می‌تواند به بهبود قدرت، کشش عضلات، تعادل و هماهنگی شما کمک کند. اگر از گرما رنج می‌برید، شنا یا سایر تمرینات آبی گزینه های خوبی هستند. انواع دیگر ورزش خفیف تا متوسط ​​توصیه شده برای مبتلایان به ام اس شامل پیاده روی، کشش، ایروبیک کم فشار، دوچرخه سواری ثابت، یوگا و تای چی است.

- خود را خنک نگه دارید. علائم ام اس اغلب با افزایش درجه حرارت بدن در برخی از افراد مبتلا به ام اس بدتر می‌شود. جلوگیری از قرار گرفتن در معرض گرما و استفاده از وسایلی مانند روسری خنک کننده یا جلیقه می‌تواند کمک کننده باشد.

- یک رژیم غذایی متعادل بخورید. از آنجا که شواهد کمی برای حمایت از یک رژیم خاص وجود دارد، متخصصان یک رژیم غذایی به طور کلی سالم را توصیه می‌کنند. برخی تحقیقات حاکی از آن است که ویتامین D برای افراد مبتلا به ام اس ممکن است فواید بالقوه ای داشته باشد.

- استرس خود را کم کنید. استرس ممکن است علائم و نشانه های شما را تحریک یا بدتر کند. یوگا، تای چی، ماساژ، مراقبه یا تنفس عمیق ممکن است در این زمینه به شما کمک کند.

طب جایگزین برای بیماری ام اس

بسیاری از مبتلایان به ام اس از انواع روش های درمانی جایگزین یا مکمل یا هر دو برای مدیریت علائم خود مانند خستگی و درد عضلانی استفاده می‌کنند. فعالیت هایی مانند ورزش، مدیتیشن، یوگا، ماساژ، خوردن رژیم غذایی سالم تر، طب سوزنی و تکنیک های ریلکسیشن ممکن است به تقویت به زیستی کلی ذهنی و جسمی کمک کند، اما مطالعات کمی در مورد مدیریت علائم بیماری ام اس با استفاده از آن ها وجود دارد. دستورالعمل های آکادمی علوم اعصاب آمریکایی استفاده از عصاره شاهدانه خوراکی را برای اسپاسم عضلانی و درد توصیه می‌کند، اما به دلیل عدم وجود شواهد، شکل دیگری از شاهدانه برای تسکین سایر علائم ام اس توصیه نمی‌شود. در این دستورالعمل ها همچنین استفاده از مکمل های گیاهی مانند جینکو بیلوبا و زهر زنبور یا درمان مغناطیسی برای تسکین علائم ام اس توصیه نمی‌شود.

مقابله و پشتیبانی در برابر بیماری ام اس

زندگی با هر بیماری مزمن می‌تواند دشوار باشد. برای مدیریت، استرس زندگی با بیماری ام اس، این پیشنهادات را در نظر بگیرید:

- فعالیت های روزمره عادی را به بهترین شکل ممکن حفظ کنید.

- با دوستان و خانواده خود در ارتباط باشید.

- به دنبال سرگرمی هایی باشید که از آن ها لذت می‌برید و قادر به انجام آن ها هستید.

- برای خود یا اعضای خانواده با یک گروه پشتیبانی تماس بگیرید.

- در مورد احساسات و نگرانی های خود در مورد زندگی با ام اس با پزشک یا مشاور خود صحبت کنید.