ویتامین E یک ویتامین‌ محلول در چربی است که به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند و برای پوست، مو و سلامتی حائز اهمیت است.

ویتامین E چیست؟

این ویتامین در سال 1920 میلادی کشف شد. دانشمندان در سال 1936 میلادی موفق شدند گونه‌ای از ویتامین E را از جوانه‌ی گندم استخراج کنند و نام آن را «آلفا-توکوفرول» گذاشتند. ویتامین E یک ماده مغذی محلول در چربی است که آن را در بسیاری از غذاها می توان یافت. این ویتامین در بدن، به عنوان یک آنتی‌اکسیدان عمل می کند و در محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد نقش بسزایی ایفا می کند. رادیکال‌های آزاد ترکیباتی هستند که به دنبال تبدیل غذا به انرژی تشکیل می‌شوند. ما همچنین در معرض رادیکال‌های آزاد موجود در محیط ناشی از آلودگی هوا، دود سیگار و اشعه فرابنفش خورشید نیز قرار می‌گیریم.

بدن برای تقویت سیستم ایمنی خود به ویتامین E احتیاج دارد تا بتواند با باکتری‌ها و ویروس‌های مهاجم مقابله کند. ویتامین E به گشاد شدن عروق خونی و جلوگیری از لخته شدن خون در آنها کمک می‌کند. علاوه بر این، سلول‌های بدن برای برقراری ارتباط با یکدیگر و انجام بسیاری از عملکردهای مهم خود به ویتامین E نیاز پیدا می کنند.

فواید ویتامین E

ویتامین E برای بدن فواید بسیار زیادی دارد که یکی از مهم‌ ترین ویژگی های آن اثر محافظتی آن در برابر رادیکال‌های آزاد است که سبب می‌شود عمل اکسیداسیونی این مواد از بین برود و سلول را در برابر پیری زودهنگام و تخریب محافظت می‌کند. این خاصیت ویتامین E بسیار بیشتر از سایر آنتی‌اکسیدان‌ها برای بدن است.

از مهمترین خواص ویتامین E برای سلامتی و پیشگیری از بیماری های مختلف در بدن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- پیشگیری از ابتلا به بیماری های مختلف و سرطان ها

- کمک به قدرت عضلانی و پایداری فیزیک

- مفید برای زنان و تنظیم هورمون های زنانه

- کمک به لاغری و تناسب اندام

- بهبود اثر درمان های مختلف پزشکی

- بهبود بیماری آلزایمر

- مفید برای پوست و مو

- کنترل قند خون و دیابت

- کمک به درمان کبد چرب

- تقویت بینایی

- ترمیم پوست

- تقویت سیستم ایمنی

علت کمبود ویتامین E

کمبود این ویتامین به ‌ندرت در افراد سالم رخ می دهد؛ اما، می‌تواند باعث آسیب به اعصاب و عضلات شود. از مهم‌ترین عواملی که باعث کمبود این ویتامین می‌شوند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

ژنتیک

کمبود ویتامین E اغلب در بین اعضای یک خانواده دیده می‌شود. آگاهی از سابقه‌ی پزشکی خانواده می‌تواند تشخیص بعضی از بیماری‌های ارثی و کمیاب را ساده تر کند. دو مورد از این بیماری‌ها، آبتالیپوپروتئینمی مادرزادی و کمبود ویتامین E جداشده خانوادگی هستند که به سطوح بسیار پایین ویتامین E منجر می‌شوند.

کمبود ویتامین E می‌تواند از بیماری‌هایی ناشی شود که جذب چربی را به‌شدت کاهش می‌دهند. چون بدن برای جذب این ماده‌ی مغذی به چربی نیاز دارد. برخی از این بیماری‌ها عبارتند از:

- پانکراتیت مزمن (التهاب پانکراس یا لوزالمعده)

- فیبروز سیستیک

- بیماری سلیاک

- بیماری کلستاتیک کبد

کمبود این ماده‌ی مغذی در نوزادان نارس که دارای وزن و چربی کمتر هستند، نیز شایع است. دستگاه‌ گوارش شیرخواران نارس به‌‌طور کامل تکامل پیدا نکرده است و به همین دلیل نمی‌تواند به‌خوبی چربی و ویتامین را جذب کند. کمبود ویتامین E در این شیرخواران می‌تواند به کم‌خونی همولیتیک منجر شود که با از بین رفتن گلبول‌های قرمز همراه است.

علائم کمبود ویتامین E

کمبود ویتامین E برخی از مشکلات زیر را به همراه دارد:

اختلال در هماهنگی و تعادل بدن و مشکل در راه رفتن: آسیب نورون‌های پورکنژ (سلول‌های عصبی) در اثر کمبود این ماده‌ی مغذی توانایی آن‌ها در انتقال سیگنال‌ها را مختل می‌کند.

ضعف عضلانی: ویتامین E برای سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) ضروری است. این ماده یکی از آنتی اکسیدان‌های اصلی بدن است که کمبود آن به استرس اکسیداتیو و درنتیجه ضعف عضلانی منجر می‌شود.

بی‌حسی و سوزن سوزن شدن: آسیب فیبرهای عصبی از انتقال صحیح سیگنال‌ها توسط اعصاب جلوگیری می‌کند و باعث بروز این احساسات ناخوشایند می‌شود که به آن نوروپاتی محیطی می‌گویند.

مشکلات سیستم ایمنی: بعضی تحقیقات نشان داده‌اند که کمبود ویتامین E می‌تواند سلول‌های ایمنی را مهار کند. سالمندان بیش از دیگران در معرض ابتلا به این مشکل قرار دارند.کاهش بینایی: کمبود ویتامین E می‌تواند گیرنده‌های نور در شبکیه و سایر سلول‌های چشم را ضعیف کند و به‌ مرور زمان باعث از دست دادن بینایی شود.

هر شخصی که علائم کمبود ویتامین E را مشاهده می‌کند، باید برای مشخص شدن علت بروز آن‌ها به پزشک مراجعه کند. تشخیص کمبود ویتامین E بر اساس علائم، نتیجه‌ی معاینه‌ی بدنی و وجود شرایطی که احتمال کمبود را افزایش می‌دهند، انجام می‌شود. همچنین ممکن است برای تأیید کمبود، میزان ویتامین در خون اندازه‌ گیری شود.

برخی منابع غذایی حاوی ویتامین E

ویتامین E یک ماده مغذی رایج است که در بیشتر غذاها یافت می شود. برخی از غذاها، از جمله روغن های پخت و پز، دانه ها و آجیل، منابع فوق العاده غنی از این ویتامین هستند.

- بادام، بادام هندی، بادام ‌زمینی، فندق، آجیل کاج، آجیل برزیلی، دانه ها و روغن آفتابگردان

- روغن جوانه گندم ، روغن بادام، روغن فندق، روغن زیتون

- آووکادو، کدو حلوایی، سیب زمینی شیرین، فلفل قرمز، انبه، کیوی، گوجه فرنگی

- گوشت‌ها، میگو، ماهی قزل آلا، کنسرو تن ماهی و اره ماهی

- سبزیجات تیره و برگدار مانند: اسفناج، چغندر سوئیسی، سبزی چغندر و شلغم

- لبنیات و تخم ‌مرغ

علاوه بر منابع غذایی، مکمل‌های این ویتامین نیز می‌توانند برای برطرف‌کردن کمبود این ویتامین مصرف شوند. این مکمل‌ها معمولاً در دوزهای مختلف به دو شکل قرص و کپسول در داروخانه‌ها به فروش می‌رسند که از رایج‌ترین آن‌ها می‌توان به قرص ویتامین E 400 اشاره کرد.

عوارض مصرف بی رویه ویتامین E

ویتامین E که به طور طبیعی در غذاها و نوشیدنی‌ها یافت می شود مضر نیست و نیازی به محدود کردن مصرف ندارد اما به علت اینکه ویتامین E یک نوع ویتامین محلول در چربی بوده و مقدار اضافی آن از طریق ادرار دفع نشده و در کبد ذخیره خواهد شد، ازاین‌رو، مصرف بیش از اندازۀ مکمل و قرص ویتامین E می‌تواند عوارضی جدی را برای بدن به همراه داشته باشد و با کاهش توانایی خون برای تشکیل لخته، خطر خونریزی پس از بریدگی یا جراحت و خونریزی جدی در مغز را افزایش دهد. به همین علت، بیشترین میزان مجاز ویتامین E طبیعی یا مصنوعی دریافتی از طریق مصرف مکمل برای بزرگسالان 1000 میلی گرم در روز است. بیشترین میزان مجاز ویتامین E مصرفی روزانه، از طریق مکمل، برای کودکان کمتر از بزرگسالان است.

عوارض ویتامین E در افراد متفاوت است و می‌تواند از تحریک موضعی پوست شروع شده و تا حالت تهوع و سردرد، خونریزی، خستگی و حتی سکته مغزی خونریزی دهنده نیز ادامه داشته باشد و این به میزان مقدار زیاد ویتامین E در بدن بستگی دارد. کسانی که داروهای رقیق کننده خون مصرف می‌کنند، حتماً درباره مصرف این ویتامین باید با پزشک خود مشورت حاصل فرمایند و سرخود مکمل ویتامین E مصرف نکنند. همچنین کسانی که مبتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی هستند و یا دیابت دارند در صورت مصرف بیش از حد مورد نیاز از ویتامین E در روز ممکن است به نارسایی قلبی دچار شده و حتی در بیمارستان بستری شوند. افراد در اوایل بارداری باید از مصرف مکمل بپرهیزند؛ زیرا از عوارض خطرناک آن در بارداری نقص مادرزادی قلب است.

از آن‌جایی که این ویتامین محلول در چربی است، برای بهترین جذب و ایجاد کمترین سوزش معده به چربی نیاز دارد و مصرف آن با معده خالی ممکن است باعث تهوع، سوزش سر دل یا سایر ناراحتی‌های معده شود. همچنین برای افرادی که تمایل به خوردن صبحانه سبک دارند، بهترین زمان برای مصرف ویتامین E ممکن است همراه با یک وعده غذایی سنگین‌تر مانند ناهار باشد تا از علائم سوءهاضمه نیز جلوگیری شود.