انتقال صفات از والدین به فرزندان را وراثت می‌­گویند. امروزه علم وراثت تنها به مباحث ژنتیکی می­‌پردازد. مندل در قرن نوزدهم پایه‌­گذار علم ژنتیک شد. در این دوره بسیاری از مباحث مربوط به ژنتیک مبهم بود. اما مندل با آزمایش­‌های مختلفی که در مورد این مسئله انجام داد به قطعیت در برخی مسائل وراثتی رسید. در آن زمان مسائل مربوط به ژنتیک بسیار مورد استقبال قرار گرفت و آزمایش‌­های مختلفی در رابطه با کروموزوم‌­ها صورت گرفت. سال‌ها بعد یک دانشمند دیگر به نام ایوری، کروموزوم‌­ها را بعنوان ماهیت اصلی ژنتیک معرفی کرد. طرز انتقال صفات از والدین به فرزندان سال‌ها مورد تحقیق قرار داشت تا به یک نتیجه­‌ی واحد و علمی رسید.

اصلی ترین عامل وراثت

اصلی­‌ترین عامل وراثت، ژنتیک است. ژنتیک به تفاوت­‌های آفرینشی که میان دو جاندار وجود دارد می‌­پردازد یا بعبارتی ژنتیک به دانش‌­های زیستی که در وجود هر جاندار وجود دارد و می‌­تواند به فرزندش منتقل شود می‌­پردازد. ژنتیک دسته‌­بندی­‌های مختلفی دارد برای مثال ژنتیک مندلی، ژنتیک جمعیت، ژنتیک رفتاری، ژنتیک  پزشکی، ژنتیک کمی، ژنتیک اصلاح دام که در هر کدام به‌ یک مسئله خاص اختصاص دارد. انتقال ژنتیکی به تغییرات پایداری که در ساختمان اسیدهای نوکلئیک سلول‌­های بنیادین اتفاق می‌­افتد گفته می­‌شود. در میان مسائل مربوط به وراثت بسیاری از مفاهیم غیرعلمی مطرح می­‌شود که پایه‌­ی علمی ندارد.

بیشتر بخوانید: مهندسی ژنتیک چیست؟

وراثت چه کارکردی دارد

وراثت هم­چنان که می­‌تواند بسیاری از صفات مثبت والدین را به فرزند منتقل کند، توانایی این را دارد که مواردی مانند بیماری­‌های خطرناک و انواع سرطان‌­ها را منتقل کند. این اختلالات ژنتیکی می­‌تواند در ابعاد بزرگی خیلی زود متوجه فرد شود. در بسیاری از موارد بیماری­‌ها در حد چند کروموزم در فرد وجود دارد و اگر در بستر مناسب رشد قرار بگیرد می‌­تواند منجر به تغییراتی در ساختمان سلول­‌ها شود. روش‌­های متفاوتی برای انتقال سلول سرطانی در ژنتیک وجود دارد. برای مثال روش مولکولی، روش بررسی توالی ژن، روش سیتوژنتیکی، روش ریز آرایه و ... که در هرکدام به نوعی سلول سرطانی منتقل می‌­شود.

وراثت چگونه صفات را انتقال می دهد؟

هر کروموزوم از یک زنجیره­‌ی بهم پیوسته از دی ان ای تشکیل شده است. در واقع در انتقال ژن تعدادی کروموزوم به فرزند یک خانواده منتقل می­‌شود. این ژن از زمان جنینی در فرد وجود دارد و ممکن است هرلحظه صفات ژنتیکی­اش بروز پیدا کند. در پدر و مادر به هنگام لقاح از هرکدام تعدادی کروموزوم خارج می‌­شود و در ترکیب با کروموزم همسر به ترکیب نهایی می­‌رسد. در هنگام جفت­گیری وراثت انتقال یافته در کروموزم­‌ها در پدر و مادر فرق می­‌کند و ممکن است ژن غالب بچه ژنتیک پدر یا مادر شود.

وراثت پذیری

بسیاری از عواملی که به وراثت یک فرد نسبت می‌­دهند تعریف­های غیرعلمی است که مورد توجه اکثر مردم است. برای مثال خصوصیات اخلاقی مانند زود عصبانی شدن، مهربان بودن، صبور بودن و ... در هر انسانی را در اکثر موارد به ژنتیک و وراثت پذیری آن انسان نسبت می‌­دهند و این در حالی است که اکتساب با ژنتیک یکسان گرفته می‌­شود. وراثت و محیط دو عامل مجزا و دور از یکدیگرند. بخشی از صفات ظاهری در مسئله‌­ی وراثت به ژنتیک بستگی دارد و بخشی از صفات دیگر عامل اکتسابی است و مواردی است که فرد در طول زندگی­‌اش از محیط دریافت کرده است.

وراثت جنین

در مرحله‌­ی جنینی علاوه بر وراثت مسائل بسیار حیاتی‌­ای وجود دارد که تاثیر مستقیم روی کودک می­‌گذارد. این مسائل در بسیاری از موارد با وراثت ژنتیکی یکسان پنداشته می­‌شود اما بیماری­هایی مثل دیابت و قندخون، نارسایی‌­های قلبی، کند ذهنی کودک و اختلال نقص توجه به مراحل بارداری مادر بستگی دارد. اگر جنین در شرایط محیطی و سلامت جسمانی مادر قرار نداشته باشد بسیاری از بیماری‌­های خطرناکی که در آینده به آنها دچار می‌­شود را در این دوران بصورت سلول‌­هایی نهفته پیدا می­‌کند. پس توصیه می­‌شود به دور از علم ناقصی که نسبت به ژنتیک داریم همه‌­ی مشکلات را به گردن آن نیندازیم.

وراثت گروه خونی

افراد دارای گروه‌­های خونی متفاوتی هستند. تقسیم‌­بندی گروه‌­های خونی براساس وجود آنتی­‌ژن­‌های متفاوتی است که روی گلبول­‌های قرمز هر انسان وجود دارد. لندشتاینر با تحقیق و بررس روی گروه خونی انسان­‌ها دریافت که ترکیبات شیمیایی در خون افراد متفاوت است. نوع چینش سلول­‌های خونی در هر فرد با تفاوت محسوس در کنار یکدیگر قرار می­‌گیرد. وراثت گروه خونی از انتقال ژن فراتر می­‌رود و به انتقال خون در افراد نیز می­‌رسد. این انتقال در میان برخی از گروه‌­های خونی غیرممکن است و سلول­‌های خونی در فراگیری برخی از آنتی ژن های خود واکنش نشان می‌­دهند.

وراثت ژن

ژنتیک عامل اصلی تفاوت‌­های میان دو انسان است. مهمترین امر در وراثت، ژنتیک است که از والدین به فرزندان انتقال پیدا می­‌کند. خصوصیات ظاهری مثل رنگ مو، پوست و چشم عواملی هستند که از طریق وراثت انتقال پیدا می‌­کنند. بطور خاص تنها دلیل تفاوت دو انسان ژنتیک آن دو محسوب می­‌شود. قوانین ژنتیکی درمورد همه‌­ی جانداران صدق می­‌کند و جالب است بدانید که مندل برای اولین بار قانون وراثت را از طریق یک گیاه متوجه شد. امروزه قوانین مندل جزو محکم‌­ترین قوانین علمی درمورد وراثت و ژنتیک است.

تاثیر وراثت بر رفتار

در بسیاری از مواقع وراثت و ژنتیک با صفات اکتسابی یکی گرفته می­‌شوند. در این وضعیت بسیاری از رفتارهای اکتسابی فرد با مسئله­‌ی وراثت اشتباه گرفته می­‌شوند برای مثال نسبت دادن صفاتی مثل خشم، عصبانیت،محبت و ... به ژنتیک اشتباه است. زیرا که این صفات در محیط زندگی شخص آموزش داده می­‌شود. هم­چنین رفتارهای خانواده در رشد فرزند بسیار موثر است. دانشمندان در مورد اینکه برخی از صفات اخلاقی از طریق ژنتیک قابل انتقال است یا خیر هنوز به جواب علمی درستی نرسیده اند، اما چیزی که قابل درک است این است که بیشترین تاثیر در رفتار یک انسان را محیط زندگی یک شخص بر او می­‌گذارد.

وراثت دو ژنی

در هنگامی که یک صفت بوسیله چند ژن منتقل شود، وراثت چندژنی بوجود می‌­آید. در این نوع وراثت یک سلول ژنتیکی به تنهایی نمی‌­تواند یک صفت را منتقل کند. برای مثال بسیاری از صفات ظاهری مثل رنگ چشم و رنگ مو از این دسته از چند ژنی‌­ها هستند. برای رنگ چشم چندین ژن باید ترکیب بشوند. اگر از یک فرد چشم­‌رنگی بخواهید تا علت رنگ چشمش را برای شما بگوید قطعا به ژنتیک و وراثت اشاره می­‌کند اما این در حالی است که بسیاری از افراد چشم رنگی پدر یا مادر چشم رنگی نداشته اند. در این موارد به نسل آن انسان باید توجه کرد.

رابطه وراثت با محیط

قطعا با ترکیب جهش ژنتیکی آشنایی دارید. این کلمه در مورد انتقال صفاتی متفاوت با والدین فرد است. ژن­‌هایی که در پدر وجود دارد در هنگام ترکیب با ژن مادر دارای تعداد مشخصی سلول است. گاهی این سلول­‌ها در فرد به ناگاه ترکیبات متفاوتی را ارائه می‌­دهد که در نسل قبلی به ندرت یافت می­‌شود. جهش ژنتیکی در وراثت عموما اتفاق خوبی نیست و در بسیاری موارد موجب بیماری‌­­های خطرناک روانی و جسمی می­‌شود. محیط در رفتار و ظاهر شخص موثر است. برای مثال شخصی که دارای قد بلند است در بسیاری مواقع ژنتیک اثری بر ظاهرش نداشته است و تنها با ورزش  توانسته تا به رشد قد خود کمک کند.

وراثت روحی

بخشی از خلقیات هر شخص همراه با سلول­‌های ژنتیکی که از سمت پدر و مادرش بر او وارد می­‌شود، انتقال می‌­یابد. در برخی موارد این انتقال ژنتیک در محیط رشد بر یکدیگر تاثیر می­‌گذارند و به پررنگ شدن یک صفت کمک می‌­کنند. اما درمورد بسیاری از رفتارهای انتقال یافته هنوز به نتیجه‌­ی مشخصی نرسیده‌­اند. اما شواهد نشان می­‌دهد که یک اصل رفتاری خاص در بسیاری مواقع در هنگام انتقال ژنتیک و وراثت به فرزند منتقل می‌­شود و این صفت در نسل بعد یا حتی در نسل‌­های بعد پدیدار می‌­شود.

خاستگاه وراثت

مهم‌­ترین اصل در انتقال یک ژن، دی ان ای و ساختار سلولی یک ترکیب است که در اصطلاح به آن وراثت می­‌گویند. ترکیبات ژنتیکی و ماهیت آن در هر شخص متفاوت است حتی در افرادی که با شما رابطه­‌ی درجه یک دارند این ترکیبات متفاوت است. اصول چیدمان سلولی یکسان است و اما تفاوت‌­های محسوسی در این ترکیب­‌ها دیده می‌­شود. اگر این تفاوت­‌ها در ژنتیک دیده نمی­‌شد ما شاهد حضور افرادی در جامعه بودیم که از نظر ظاهری و رفتاری و اخلاقی عینا شبیه به هم بودند.