بدگمانی یا پارانویا حالتی روانی در انسان است که باعث می‌­شود وسواس‌­های فکری و اضطراب‌­های بی­‌دلیل به فرد هجوم بیاورد. افرادی که به پارانویا مبتلا هستند، مدام فکر می­‌کنند که از سوی دیگران مورد توطئه قرار گرفته‌­اند. این افراد هیچ­گاه نمی­‌توانند به دیگران، حتی به نزدیک­ترین افرادی که با آنها در ارتباطند، اعتماد کنند. توهم‌­های شدیدی که گاهی تا حد خطرناکی پیش می‌­رود، آسیب جدی­ای به روان پارانوئیدها می­‌زند. این توهم­‌ها، ریشه‌­ی حقیقی ندارند و تنها شواهد از نگاه یک بیمار است. با پر و بال دادن به توهم­‌های پارانویایی امکان حاد شدن و درمان نیافتن این بیماری بیشتر است.

علل پارانویا

پارانویا یکی از اختلافات مهم و شدید شخصیتی و روانی است که خودش را به شکل بی­‌اعتمادی و سوظن به دیگران نشان می­‌دهد. پارانویا مانند بسیاری از بیماری­‌های روانی و مغزی از سنین کودکی تا نوجوانی آغاز می­‌شود و مثل اوتیسم و اسکیزوفرنی بیشتر مردان را درگیر خود می­‌کند. ژنتیک و عوامل محیطی و روانی مشخصی در شکل‌­گیری این بیماری تاثیر دارد. ضربه‌­های روانی شدید، هیجانات دوران کودکی و بسیاری از رفتارهای این دوره می­‌تواند بطور مستقیم در شخص تاثیر بگذارد و ابتلا به پارانویا یکی از این تاثیرات است.

علائم پارانویا

اشخاصی که به پارانویا مبتلا هستند، دائما نسبت به اطرافیان خود شک دارند. آن‌ها مدام فکر می­‌کنند که بقیه برای تحقیرکردن و دروغ گفتن به آنها برنامه‌­ریزی کرده­‌اند. شخصیت­‌های پارانوئید همواره در حال بررسی رفتارهای اطرافیانشان هستند و برای اطمینان از سو­ نیت نداشتن بقیه با نگهبانی دادن و عادت به پرسش­‌های تکراری دیگران را مورد آزار خود قرار می­‌دهند. پارانویا و ازدواج هنگامی که در کنار همدیگر قرار می‌­گیرند ویرانگرند. افرادی که پارانویا دارند در هنگام ازدواج با سوظن­‌های بی‌ریشه‌­شان مدام شریکشان را دچار مشکل می­‌کنند.

انواع پارانویا

افرادی که درگیر پارانویا هستند دچار توهم‌­های زیادی می­‌شوند که این توهم­‌های بی ریشه به خودشان و اغلب به دیگران ضربه می‌­زند. توهم­های جنسی، توهم خیانت و دروغ، توهم قدرت، خود­بزرگ­بینی، توهم شکنجه و ... از نمونه رفتارهای ناهنجار پارانوئیدها است. نشان­‌دادن این رفتارها توسط این بیماران یک ناهنجاری اجتماعی محسوب می‌­شود که در صورت تاخیر در درمان به زودی یک جامعه را دچار خود می­‌کند. پیشگیری از پارانویا در سنین کودکی و قبل از حاد­شدن آن یکی از راهکارهای مناسب است. ابتلا به پارانویا دلایل متنوعی دارد و دوری از هرکدام با تلاش خانواده ها و جامعه رابطه‌­ی مستقیم دارد.

بدترین نوع پارانویا

مهم‌­ترین اختلال در افرادی که به پارانویا مبتلا هستند، شک و بی­اعتمادی به دیگران است. این افراد دائما فکر می‌­کنند که مورد دسیسه­‌ی اطرافیان­شان قرار می­‌گیرند و هرلحظه انتظار زیان رسیدن از سمت دیگران را دارند. شاید یکی از بدترین نوع پارانوئیدها، افرادی هستند که با کمترین ضربه یا احساس ضربه از سمت دیگران سریعا برون­ریزی می­‌کنند و با رفتارهای ناهنجار و پرخاشگرانه دیگران را می‌­رنجانند اما در مقابل نوع کم خطر­تری وجود دارد که با شک و تردید نسبت به دیگران کنار می­‌آید و برون­ریزی احساسی ندارد. احتمال بروز افسردگی در این افراد بیشتر است.

با افرادی که پارانویا دارند چگونه رفتار کنیم؟

یکی از درست‌ترین راه‌­های درمانی در مقابله با بیماری پارانویا، شناخت دقیق و جداکردن این بیماری با بیماری­‌های مشابه است. بسیاری از افرادی که با پارانوئیدها برخورد دارند با تحقیر و توهین با آنها رفتار می‌­کنند و با نادیده گرفتن حرف­‌هایشان، سوظن و رفتارهای ناهنجار پارانوئیدها را بیشتر می‌­کنند. ارتباط برقرار کردن با آنها و آشنایی بیشتر با اختلال­شان در مقابل دوری‌­کردن از آنها تاثیر مثبت­‌تری دارد. بیشتر افرادی که به پارانویا مبتلا هستند، خشمگین و پرخاشگرند. روان­‌درمانی و مشاوره‌­های روانشناسی با آنها در برخی موارد موثر اتفاق می­‌افتد.

رفتارهای کسی که به پارانویا مبتلا است چگونه است؟

دسته‌­بندی رفتاری در این افراد متنوع است. بسیاری از آن‌ها آرام و ساکت به نظر می­‌رسند و برخی از آنها در نگاه اول عصبی و مضطرب هستند. اما نکته‌­ی مشترک افراد درگیر پارانویا، وجود سیلی از توهم‌­های عصبی ست که شخص پارانویای بالینی در ستیز با آن‌ها است. توهم‌­های پارانوئید­ها خودش را در قالب صحبت، جیغ و فریاد، برخورد فیزیکی و در نهایت رساندن آسیب‌­جدی نشان می‌­دهد. توهم­های غالب بر ذهن پارانوئید تا اندازه­ی حقیقت راست و شفاف است و غیر قابل باور بودن آن برای ما به نوعی توهین به ذهنیت بیمار است. این افراد خیلی زود جایگاهشان را در جامعه از دست خواهند داد و بعنوان یک انسان طردشده مورد نگاه سنگین جامعه قرار می­‌گیرند.

درمان دارویی پارانویا

بسیاری از متخصصین سال‌های زیادی را صرف کشف داروی مناسب برای درمان پارانویا کردند اما تجربه نشان داده است که  بسیاری از بیماری‌هایی که بر روان و ذهن متکی است، نمی‌­تواند مورد درمان دارویی قرار بگیرد. اما با این حال بسیاری از پزشکان با تجویز داروهای آرام‌بخش فرد را درگیر وابستگی­‌های دارویی می­کنند. قرص‌­هایی که ادعایشان درمان پارانویا است در بیشتر موارد، برخی از دردهای روحی را برای ساعاتی تسکین می‌­­بخشند اما در مجموع بیماری­‌هایی که مشخصا با ذهن و مغز و روان بیمار سروکار دارد تنها با اراده‌­ی خود بیمار و با روان‌­درمانی قابل مداوا است.

پارانویای خفیف

در اطراف ما بیماران زیادی وجود دارند شاید خود ما یکی از آن‌ها باشیم. اکثر ما روزانه با توهم‌­های مختلفی مثل توهم خودبزرگ­‌بینی، توهم قدرت و ... دست و پنجه نرم می­‌کنیم. بسیاری از این بیماری‌­ها در حد خفیف در ما وجود دارد، تنها با جستجو در خودمان آنها را به راحتی یافت می­­‌کنیم. درمان بیماری قبل از حاد شدن آن، بهترین روش درمان است. پارانویای حاد یکی از دشوارترین بیماری­‌های روانی است که در صورت دیرمداوا شدن، بیمار را تا آخر عمر درگیر می‌کند. احتمال درمان پارانویا در سنین بالا بسیار پایین است.

پارانویا شیزوفرنی

افرادی که به شیزوفرنی دچارند، توهم‌­های شدید دیداری و شنیداری دارند. این بیماری با پارانویا در اکثر مواقع یکسان گرفته می‌­شود. اما باید توجه کرد که این دو بیماری تفاوت­‌های محسوسی با یکدیگر دارند. پارانویا شیزوفرنی بیماری ای است که هر دو علائم را در خود دارد. این بیماری یکی از خطرناک­ترین بیماری­‌ها است. در پارانویا شیزوفرنی شخص علاوه بر توهم­‌های شدید دیداری یا شنیداری دارای ذهن غیرمنسجم و جهان دیداری پاره­‌پاره است. خودکشی در این افراد اتفاقی غیرمنتظره نیست و آمار بالایی دارد.

پارانویا عصبی

محیط رشد کودک، ژنتیک و فشارهای روانی خاص که در دو هر دوره به یک فرد وارد می‌­شود، او را به مرحله‌­ی جدیدی از زندگی وارد می­‌کند. مرحله‌­ای که عواقب روانی خاصی را برای هرکس دارد. بسیاری از افراد این اتفاقات را بی خطا می‌­گذرانند و بدون شکل­‌گیری بیماری خاص روانی می­‌توانند زندگی­شان را با سلامت پشت سر بگذارند، اما این فشارهای روانی در بسیاری از افراد تاثیر می­‌گذارد که یکی از آنها در بیماری پارانویا عصبی خودش را به شکل توهم­‌های شدید آزاردهنده و پرخاش و خشم نشان می‌­دهد.

عوارض پارانویا

افرادی که به پارانویا مبتلا هستند اگر بتوانند شریک زندگی­شان را در زندگی پیدا کنند در بیشتر موارد نمی‌­توانند زندگی موفقی را شروع کنند و یا در ادامه با مشکلات شدیدی درگیر خواهند شد. توصیه می‌­شود این افراد قبل از گرفتن هرنوع تصمیم جدی‌­ای برای زندگی، مورد درمان قرار بگیرند. علاوه­ بر ناهنجاری­‌های فرد در جامعه، افراد پارانوئید معمولا دچار مشکلات روحی روانی مثل افسردگی می­‌شوند، سیستم مغزی­شان دچار مشکل می­­‌گردد و سیستم‌­های عصبی را نیز دچار اختلال می‌­کند. تعداد زیادی از سکته ­های مغزی، منشا روانی دارند.

درمان پارانویا

پس از شناخت درست، رسیدن به نتیجه‌­ی قطعی و اطمینان از بیماری پارانویا باید درمان را هرچه زودتر شروع کنیم. در صورتی که بیمار دچار بیماری­‌های مشابه، مانند اسکیزوپارانویا یا حتی اسکیزوفرنی است در برخی موارد، این بیماری به اشتباه یکسان گرفته می­‌شود و روند درمان اشتباهی را طی می­‌کند اما در صورت تشخیص درست مثل بسیاری از بیماری­‌های روانی دو نوع درمان روانی و درمان دارویی را فرد شروع می‌کند. در هر فرد بسته به شدت بیماری این درمان متفاوت است اما استفاده نکردن از داروهای شیمیایی برای بهبود بیمار بیشتر توصیه می­‌شود. هم­چنین اعتیاد به قرص‌هایی از قبیل آرامبخش‌­های قوی که برای مدتی کوتاه بیمار را آرام نگه می‌­دارد، باعث می­‌شود نوعی ناهنجاری نسبت به ترک آنها بیمار را مریض تر از قبل کند.