پرخاشگری رفتارهای بیرونی نامناسبی هستند که انسان­ های پرخاشگر تعمداً آن ها را به منظور ارضای احساس پرخاشگرانانه­ ی خود انجام می­‌دهند. پرخاشگری مثل یک ویروس اگر در بستر مناسبی قرار بگیرد، روز به روز امکان رشد بیشتری پیدا می‌­کند. سرکوب این احساس، رفتار عاقلانه­ ای به نظر نمی­‌رسد. چون پرخاشگری با سرکوب شدن بیش از پیش تقویت می­ شود و بر قدرتش افزوده می‌­شود. بهتر است که برای درمان پرخاشگری به تخلیه ­ی بی ضرر آن ها با انجام ورزش، فعالیت­ های ذهنی، بازی و ... رو بیاوریم. پرخاشگری معمولاً از دوران کودکی نمایان می­‌شود و اگر به آن بها داده شود، روز به روز بدتر و مشکل ساز تر می‌شود.

علائم پرخاشگری چیست؟

پرخاشگری به دو دسته­ ی پرخاشگری انفعالی و پرخاشگری تهاجمی تقسیم می­ شود. در پرخاشگری تهاجمی، خیلی زود فرد بیمار به انجام واکنش نسبت به جزئی ترین مشکلات اطرافش می­ پردازد. برای مثال با ریزترین بحث و شنیدن کوچک ترین مخالفتی ممکن است حتی به درگیری فیزیکی نیز تن بدهد. اما در پرخاشگری انفعالی، درگیری فیزیکی کمتر دیده می­‌شود، بنابراین ما با نوعی از رفتار دروغین مواجهیم که تشخیص راست و دروغ آن گاهی بسیار سخت می­‌شود. شخصی که پرخاشگر منزوی است، شاید در مواجهه با مشکلات سخت، گاه لبخند بزند اما در درون شکست را قبول کند. این افراد معمولاً زیاد دروغ می­‌گویند، کمتر با آدم­ ها ارتباط برقرار می­‌کنند، سعی می­کنند بقیه را در موضع ضعف قرار دهند تا ضعف خود را پوشش دهند. در افرادی که دارای پرخاشگری انفعالی هستند، بی ثباتی دیده می­‌شود. یعنی فرد بعنوان یک شخصیت مستقل، مستعد و دارای برنامه ریزی خاص شناخته نمی­شود، بلکه همواره از او بعنوان یک فرد بی ثبات یاد می­‌شود.                     

پرخاشگری در کودکان از چه سنی شروع می شود؟

جالب است بدانید که پرخاشگری در کودکان می­تواند از زمان تولد تا سه سالگی آغاز شود. در این دوران نوزاد احساس مالکیت نسبت به هر آن چیزی دارد که در اطرافش وجود دارد. رفتارهای بیرونی مثل جیغ کشیدن نوزاد، پرتاب کردن اجسام توسط او، هل دادن بچه­ های دیگر و ... از جمله رفتارهای پرخاشگرانه­‌ی این کودکان است. کودکان در سنین بالای سه سال، هنگامی که برای اولین بار در محیط­ هایی مثل مهدکودک با دیگر کودکان مجبور به سازش­اند، پرخاشگری بیشتر بستر رشد پیدا می­‌کند. احساس مالکیت نسبت به وسایل، تسلط جویی، انتقام جویی منجر به پرخاشگری، فریاد زدن، درگیر شدن و در نهایت رفتارهای فیزیکی می­‌شود. پرخاشگری در کودکان ممکن است به مرور پیش بیاید. اگر چنین مسئله ­ای را در کودکتان احساس کردید، برای پیشگیری از هرگونه رشد پرخاشگری در او سریعاً برای درمان او اقدام کنید.                                      

چگونه با پرخاشگری اطرافیان رفتار کنیم؟

حتی آرام ترین و سر به زیرترین انسان­ ها نیز رفتارهای درونی مثل خشونت و پرخاشگری دارند. بنابراین هنگامی که ما در بستر مناسبی برای نمایش این حالت­ های روانی قرار بگیریم، براحتی می­‌توانیم تبدیل به یک انسان خشن یا پرخاشگر شویم. در برخورد با یک فرد پرخاشگر بهتر است بر خشم هیجانی و ناگهانی خود چیره شویم و فضا را برای مشاجره هموار نکنیم. اگر شناخت کافی از روحیات فرد پرخاشگر داریم، بهتر است که از تمام آن چیزی که باعث ناراحتی و تشدید حالت پرخاشگری او می‌­شود، دوری کنیم و او را تا حد ممکن نسبت به جایگاهی که در آن قرار گرفته است، آگاه کنیم. اگر با فرد پرخاشگری روبرو شدید، بهتر است از سرزنش کردن او، سر به سر گذاشتن با او، رقابت هیجانی با او و هر آن چیزی که اعصابش را تحریک کند، دوری کنید. بهتر است برای رقابت کردن با فرد پرخاشگر منتظر پیشنهاد از سمت او باشید و با شناخت دقیق به او واکنش انجام دهید.

چه عواملی باعث پرخاشگری می شود؟

اولین مکانی که یک انسان در آن رشد می‌­کند و طبعاً اولین مکان برای پرورش او، خانه و خانواده است. تاثیر خانواده در روان انسان شاید مهم­ترین تاثیری است که یک انسان می‌­تواند از محیط بپذیرد. رفتارهای نامناسب خانواده با کودک باعث رشد و پرورش خصوصیاتی مثل پرخاشگری می­‌شود. این رفتارهای مناسب گاه با سرزنش کردن کودک و گاه با توجه بیش از حد به او شکل می‌­گیرد. پس از آن محیط آموزشی مثل مدرسه بعنوان دومین مکان تاثیرگذار در روحیات کودک، می­تواند بسیار کمک کننده باشد. کادر آموزشی اگر رفتار درستی با کودکان داشته باشد، تا حد زیادی می­‌تواند از علائم پرخاشگری در آن ها پیشگیری کند، اما اگر رفتار نامناسب و تشدیدگری انجام دهد، براحتی باعث قدرت گرفتن رفتارهای نامناسب در آن ها شود. یکی از محیط ­های به شدت مستعد برای رشد پرخاشگری در هرکس، محیط کار است. محیط کار بعلت پتانسیل رقابتی که دارد، شما را در موقعیت ­های دشواری قرار می­دهد که در این موقعیت­ ها، پرخاشگری می‌تواند براحتی بروز پیدا کند و تبدیل به یک واکنش غیر قابل جبران شود.

پرخاشگری در دوران بلوغ با چه عواملی نمایان می شود؟

در دوران بلوغ هر نوجوان بنا بر تغییرات هورمونی در بدنش با رفتارهای اجتماعی و فردی مختلفی روبرو می‌­شود. عصبانیت­ های نا به هنگام، ناتوانی در کنترل حرکات و رفتارها، دروغ، لجبازی، تنبلی و ... از علائم پرخاشگری بویژه در دوران بلوغ است. در دوران بلوغ که یک نوجوان به تازگی تا حدی با دغدغه ­های جدی زندگی روبرو شده است، با شنیدن نظریات مخالف خودش خیلی زود دچار ناراحتی و عصبانیت می‌­شود. نوجوانان معمولاً کمتر می­توانند نظریات مخالف خودشان را قبول کنند و به نصایح و توصیه ­های اطرافیان گوش کنند. واکنش ­های کودکانه مثل قهر کردن، گریه کردن، خود زنی و ... در این افراد دیده می­‌شود. پرخاشگری در دوران بلوغ اگر درمان نشود، شما را به یک فرد منزوی و افسرده تبدیل می­‌کند که در آینده نیز این معضل همراه شما خواهد بود. در همان ابتدا با مشاهده­ی پرخاشگری در خودتان، از افراد قابل اعتماد زندگی­تان طلب کمک کنید و هرچه زودتر این مشکل را برطرف کنید.

آیا پرخاشگری در زنان و مردان متفاوت است؟

تفاوت پرخاشگری در زنان و مردان عامل ثابتی نیست و همراه با المان­ های دیگر امکان تغییر دارد، اما یکی از تفاوت­ های نسبتاً ثابت در زنان و مردان به زمان عصبانیت در هنگام پرخاشگری بر می­‌گردد. تجربه­ ثابت کرده است که پرخاشگری در مردان لحظه­ ای و کوبنده است اما در زنان معمولاً طولانی تر همراه با غرولند طولانی، سرزنش و گاه تهدید است. در اکثر زنان پرخاشگری می­‌تواند به گریه منجر شود اما در مردان به شکل فریاد، درگیری فیزیکی و گاه تنهایی و افسردگی نمایان می‌­شود. این تفاوت ­ها معمولاً نسبی هستند و با پیشرفت دنیا ما کمتر شاهد تفاوت ­های جنسی در بروز این واکنش­ های روانی هستیم.

چگونه از پرخاشگری دوری کنیم؟

افرادی که در معرض پرخاشگری قرار دارند، بهتر است که خودشان را از مکان­ هایی که می­تواند باعث پرورش این خشونت در آن ها شود، دور نگه دارند. اگر فرد پرخاشگری هستید، بهتر است از بحث کردن با هر کسی که باعث رنجش شما می‌­شود، دوری کنید و در خلوتتان بر روی پذیرش عقاید دیگران کار کنید. لازم نیست که انسان کاملی باشید و رضایت همه را جلب کنید، پس برای این کار تلاش نکنید. سعی کنید بیشتر مطالعه کنید و کمتر بحث کنید. بجای دروغ گفتن به دیگران سعی کنید تا آن چیزی که هستید را به بقیه نشان دهید. از ورزش کردن برای تخلیه ­ی این خشونت و پرخاشگری استفاده کنید و زمان­هایی را به استراحت و ریلکس کردن اختصاص دهید. بعضی از انسان­ ها از آن دسته از افرادی هستند که با دیدن ضعف شما سریعاً از پس سو استفاده از آن بر می‌­آیند. در مواقعی که شما این افراد را شناسایی کردید، بهتر است که از مشاجره کردن با آن ها دوری کنید. چرا که این افراد به دنبال گفتگوی منطقی با شما نیستند، بلکه با شناخت ضعف شما می­خواهند تا شما را به نقطه ­ی اوج عصبانیت و پرخاشگری نزدیک کنند.

مدیریت پرخاشگری

برای مدیریت پرخاشگری در خودتان، از پر و بال دادن به این مشکل دوری کنید. بدین منظور با تلقین این موضوع که شما آدم پرخاشگری هستید، باعث رشد این بیماری در خودتان نشوید. از مکان­ های پر استرس و اضطراب آور بپرهیزید. سعی کنید راحت تر حرف دیگران را بپذیرید. هرچند این امر در ابتدا یک امر تلقینی و دروغین محسوب می‌­شود اما در ادامه باعث تغییرات مثبتی برای مواجهه با پرخاشگری می­‌شود. برای مدیریت پرخاشگری بهتر است که در ابتدا علل این معضل را بررسی کنید و برای از بین بردن آن تلاش کنید. پذیرش را در خودتان تقویت کنید. برای مثال اگر پرخاشگری در شما به علت فقدان شخصی در زندگیتان است، این فقدان را بپذیرید و برای کنار آمدن با آن تلاش کنید. بجای اینکه در مقابل سخن دیگران جبهه بگیرید و ناراحت و عصبانی شوید، بهتر است حرف های دیگران را بشنوید و برای واکنش به آنها کمی فکر کنید. افرادی که دچار پرخاشگری هستند در طولانی مدت به فرد نگرانی تبدیل می­‌شوند که دائماً نگران امور حتی ساده­ی زندگی خودشان هستند.

پرخاشگری ناگهانی یا دائمی؟

پرخاشگری و عصبانیت به دو صورت ناگهانی و دائمی دیده می­شود. در پرخاشگری ناگهانی افراد نسبت به بی اهمیت ترین موضوعات رفتارهای هیجانی (مثل جیغ کشیدن) انجام می­ دهند. پرخاشگری دائمی همراه با رفتارهای هیجانی و ناگهانی نیست اما به مرور با تخلیه نشدن به شکل یک اختلال روانی خیلی جدی خودش را نشان می‌­دهد. پرخاشگری گاه همراه با علائم دیگری مثل تپش قلب، تنگی نفس، عرق کردن، لکنت، لرزش دست و ... همراه می­‌شود که در این مورد بهتر است با پزشک مشورت شود. پرخاشگری معمولاً با پشیمانی همراه است. این احساس پشیمانی در افرادی با مشکلات جدی روانی گاه منجر به خودکشی نیز می­‌شود. پس رفتار سنجیده و خود درمانی بهترین راه حل برای حل مشکل پرخاشگری است. تشخیص پرخاشگری اگر توسط خود شخص انجام نشود، می‌­تواند توسط پزشک انجام گیرد و برای درمان آن قدم برداشته شود.

زیان هایی که پرخاشگری به روان وارد می‌کند

پرخاشگری و کنترل نکردن خشم حاصل از آن تنها با نتایجی زیان بار همراه است. اگر جامعه شما را بعنوان فرد پرخاشگری بشناسد، روی حرف شما حساب نمی­‌کند. شخصی که تعادل روانی ندارد و تحمل رفتار و حرف های مخالف با خودش را ندارد از نظر جامعه فرد غیرقابل اعتمادی است. پس برای اینکه در جامعه پذیرفته شوید، سعی کنید که بر خشمتان کنترل داشته باشید. پرخاشگری از شما یک فرد ناراحت، عصبی و افسرده می­‌سازد. برای جلوگیری از این اتفاق از پرخاشگری و خشونت دوری کنید. پرخاشگری ضررهای غیرقابل جبرانی به روح شما وارد می­‌کند و باعث می­‌شود که همه‌ی آنهایی که دوستشان دارید را برنجانید و در ادامه به یک فرد تنها تبدیل شوید. اگر برای آدم های اطرافتان ارزش قائل هستید، بهتر است که خودتان را از شر پرخاشگری دور کنید. پرخاشگری شما را زودتر پیر می‌کند و شادابی و نشاط را از شما می­‌گیرد و بجای آن عصبانیت و کینه را جایگزین می‌کند. پرخاشگری باعث جلوگیری از انجام هر نوع دغدغه جدی در زندگی شما می­‌شود و موفقیت را از شما دور می­‌کند.

درمان پرخاشگری

بسیاری از افراد در جامعه در مواجهه با پرخاشگری به رفتارهای نامناسب و اجباری رو می‌­آوردند اما باید بدانید که این رفتارها علاوه بر اینکه باعث درمان پرخاشگری نمی‌­شوند، بلکه عصبانیت و خشونت را بیشتر می­‌کنند. برای درمان پرخاشگری بهتر است در ابتدا مکانی را برای تخلیه ­ی این خشم سرکوب شده پیدا کنید. حضور در کلاس ­های ورزشی یا هنری می‌­تواند کمک بسیار زیادی به این تخلیه سازی بکند. برای مثال شخصی که دچار پرخاشگری است، با حضور در کلاس نقاشی، انرژی منفی خود را روی بوم تخلیه می‌­کند و دیگر نیازی به مشاجره با آدم ­های محیط اطراف خود ندارد. یا کلاس ­های ورزشی به علت تحرکی که در فرد پرخاشگر موجب می­‌شوند، برای تخلیه سازی انرژی منفی در فرد یاری دهنده­ ی بسیار موثری است. یکی دیگر از راه ­های موثر برای درمان پرخاشگری، بیان کردن این احساس با یک فرد صمیمی است. برای مثال اعتراف به این مشکل برای یکی از اعضای خانواده می‌تواند در جایگاه شما در خانه تاثیر زیادی بگذارد. در مواجهه با موقعیت ­هایی که می­تواند خشم شما را را زیاد کند، قبل از انجام هر نوع واکنشی بهتر است که نفس عمیق بکشید و با فکر کردن به موقعیت، بهترین واکنش را انجام دهید.