بدون شک شما هم تا کنون فرد عصبانی دیده‌اید و یا این که پیش آمده است که خودتان عصبانی شده باشید. می‌دانید که یک فرد وقتی عصبانی می‌شود چه علایمی دارد و چه رفتارهایی را از خود نشان می‌دهد. رفتارهایی که بعضاً طبیعی‌اند و انتظار می‌رود یک فرد در شرایط عصبانیت آن ها را از خود بروز دهد. بنابراین در این مقاله روی سخن من با آن دسته از افرادی نیست که گاهی و بنا به دلایلی عصبانی می‌شوند بلکه روی سخن من با آن افرادی است که همیشه عصبانی‌اند یعنی عصبانیت جزئی از ذات آن ها شده است. در این نوشتار با ما همراه باشید تا این افراد را بیشتر و بهتر بشناسید.

عصبانیت با چه علایمی همراه است؟

عصبانیت معمولاً همراه با علایمی است که مهم ترین آنها به شرح زیر است:

داد و فریاد کردن در هنگام عصبانیت

یکی از ویژگی های افراد همیشه عصبانی این است که سر هر چیزی که مطابق با میل آن ها نباشد داد و فریاد به پا می‌کنند. این افراد در برابر همه چه افراد خوش اخلاق، چه افراد مهربان، چه افراد صبور و  چه افراد بد اخلاق رفتار یکسان و برابری دارند. برای آن ها فرقی ندارد که طرف مقابلشان چه کسی است آنها بالاخره کار خود را خواهند کرد و رفتار بد خود را نشان خواهند داد. پس عصبانیت همراه است با داد و فریاد کردن.

خروج از حق هنگام حرف زدن در هنگام عصبانیت

یکی از ویژگی های افراد عصبانی این است که هنگام حرف زدن همیشه از حق خارج می‌شوند. این افراد همیشه از شنیدن سخن حق واهمه دارند یعنی در واقع از شنیدن سخنی که مطابق با میل آن ها نباشد می‌ترسند. برای همین است که در اکثر مواقع حق را زیر پا گذاشته یا داد و فریاد می‌کنند تا مانع از گفتن سخن حق شوند و یا این که دست در گوش های خود می‌کنند تا نکند مبادا سخنی را بشنوند که مطابق با میل آن ها نیست و آرامششان را به هم می‌ریزد. بنابراین یکی از علایم عصبانیت خروج از حق هنگام سخن گفتن است.

گلگون و برافروخته شدن چهره در هنگام عصبانیت

افراد عصبانی زمانی که در شرایطی قرار می‌گیرند که مطابق میلشان نیست برافروخته می‌شوند و چهره‌شان گلگون می‌شود به طوری که به راحتی می‌توان از روی چهره آنان پی به درون ناآرام و آشفته‌شان برد. افراد عصبانی در شرایط نامساعد اگر به زور هم بتوانند جلوی عصبانیت و خشم خود را بگیرند نمی‌توانند خشم و عصبانیت خود را پنهان سازند چرا که چهره برافروخته‌شان گویای احوال آنهاست. بنابراین یکی از علایم مهم عصبانیت برافروخته شدن چهره فرد عصبانی در شرایط نامساعد است.

تغییر رفتار به سرعت از آرامش به خشم در هنگام عصبانیت

افراد عصبانی در مواقعی که شرایط برای عصبانیت آنها مهیا شده است سریع از کوره به درمی‌روند آرامش خود را از دست می‌دهند و به سرعت خشمگین می‌شوند. این افراد اصلاً تسلطی بر خود ندارند و نمی‌توانند رفتارشان را تحت کنترل خود دربیاورند. آنها هم درونی به هم می‌ریزند و هم بیرونی به طوری که به راحتی می‌توان از نگاه کردن به چهره‌شان به ناآرامی و آشفتگی‌شان پی برد. بنابراین یکی از علایم عصبانیت تغییر رفتار به سرعت از آرامش به خشم است.

دشنام دادن و استفاده از الفاظ زشت و ناپسند در سخن گفتن در هنگام عصبانیت

سپر دفاعی افراد عصبانی هنگام عصبانیت دشنام دادن و استفاده از الفاظ زشت و ناپسند است. این افراد برای این که به اصطلاح کم نیاورند و طرف مقابل را وادار به سکوت و عقب نشینی کنند دشنام می‌دهند به طوری که طرف مقابل در مقابل وقاحت و بیشرمی آنها حرفی برای گفتن نداشته باشد و تنها راه چاره را در سکوت کردن بداند و بس. دهان به دهان شدن با افراد عصبانی نتیجه‌ا‌ی جز پشیمانی نخواهد داشت افراد عصبانی این مسئله را خوب می‌دانند و به همین دلیل در شرایطی که اوضاع به وفق مرادشان نیست از این روش استفاده می‌کنند. بنابراین یکی از علایم عصبانیت دشنام دادن و استفاده از الفاظ زشت و ناپسند در سخن گفتن است.

چه عواملی باعث ایجاد عصبانیت می‌شود؟

بدون شک هیچ فردی از بدو تولد عصبانی به دنیا نمی‌آید. عواملی وجود دارد که به مرور زمان فرد را درگیر خود کرده و عصبانیت را در وی شکل می‌دهد. برخی از این عوامل که در ایجاد عصبانیت موثرند به شرح زیر می‌باشند:

ناکامی و شکست

افرادی که مدام شکست می‌خورند و در مسائل گوناگون زندگی به هدف و مقصد تعیین شده خود نمی‌رسند یعنی در رسیدن به خواسته‌ها ناکام می‌مانند کم کم عصبانیت در آنها شکل می‌گیرد. این افراد عصبانیت را به عنوان سپر دفاعی خود انتخاب کرده و برای فرار از پذیرفتن شکست و ناکامی و برای تسکین خود به آن توسل می‌جویند. با این اوصاف افراد عصبانی گاهی قابل ترحمند چون شکست و ناکامی مداوم آنها را به این اوضاع و احوال کشانده است.

خودکم بینی و کم ظرفیتی

گاهی عصبانیت ناشی از خودکم بینی و کم ظرفیتی در افراد است. خودکم بینی گاه ریشه تربیتی دارد و گاه به مرور زمان و بنا به دلایلی در فرد شکل می‌گیرد اما آن چه مسلم است این است که فردی که خود را کوچک شمرده و خود را نسبت به بقیه کم می‌بیند برای جبران این کمبود و به عبارتی برای فرار از رو به رو شدن با خود از سپر نادرست عصبانیت استفاده کرده و با توسل به آن کمبود حس شده در درون خود را جبران می‌نماید. کم ظرفیتی نیز عامل دیگری در ایجاد عصبانیت در فرد است. وقتی فرد پای خود را بیشتر از گلیم خود دراز کند و گمان کند که لیاقت بهتر از اینها را دارد با کوچکترین تذکر، با کوچکترین یادآوری در مورد حد و حدود تعیین شده به هم می‌ریزد و برای جبران این بهم ریختگی عصبانیت را همراه با تمام علایمش سپر دفاعی خود قرار می‌دهد تا از این طریق بتواند اندکی به آرامش برسد و کمبودهای خود را جبران نماید.

عدم اعتماد به نفس

افرادی که از عدم اعتماد به نفس رنج می‌برند گاهی باید از وجود عصبانیت در خود نیز رنج ببرند. چرا که عدم اعتماد به نفس خود عاملی برای ایجاد عصبانیت در فرد است. فردی که اعتماد به نفس ندارد برای دیده شدن و جبران این کمبود به جای تقویت این ویژگی مثبت، لازم و ضروری در خود  راحت‌ترین و بی دردسرترین راه را انتخاب می‌کند و آن عصبانیت و نشان دادن علایم آن در رفتار و کردار خود است.

وجود صفاتی همچون کبر و غرور، حسادت، حرص، حب جاه و مال

کبر و غرور باعث ایجاد عصبانیت می‌شود چرا که فرد مغرور که از قضا دچار کبر هم هست چون دوست ندارد کسی را بالاتر و برتر از خود ببیند هنگام رویارویی با این فرد عصبانی می‌شود و نمی‌تواند وضع موجود را تحمل کند. فرد حسود چون دوست دارد همه چیز مال خودش شود و از داشته‌های دیگران ناراحت می‌شود وقتی ببیند دیگران به خواسته‌های خود رسیده‌اند و او در رسیدن به خواسته‌ها و آرزوهایش ناکام مانده است عصبانی می‌شود چون همانطور که پیشتر نیز بیان کردیم ناکامی و شکست منجر به ایجاد عصبانیت در فرد می‌شود. حرص و حب جاه و مال نیز از دیگر عوامل ایجاد عصبانیت در افراد است. کسی که در راه رسیدن به مال تلاش فراوان می‌کند و حرص مال دنیا را می‌خورد وقتی در این مسیر ناکام می‌ماند و یا به کمتر از آن چیزی که خواسته می‌رسد عصبانی می‌شود.

همانند سازی و تقلید از والدین و دوستان

گاهی اوقات همانند سازی و تقلید از والدین و دوستان نیز عامل موثری در ایجاد عصبانیت در فرد است. فرد با دیدن عصبانیت والدین و دوستان و با تقلید کردن از آنها به خصوص زمانی که توانسته باشند از این طریق به خواسته‌های خود برسند حس عصبانیت را ابتدا در درون خود به وجود می‌آورد و سپس آن را در رفتار و عمل خود نشان می‌دهد. گاهی اوقات نیز والدین عصبانی ناخودآگاه با رفتار خود فرزند خود را از همان ابتدا عصبانی تربیت می‌کنند چرا که کودک رفتار آنها را می‌بیند و از رفتار و کردار آنها پیروی می‌کند نه آنچه که صرفاً در حرف و سخن گفته می‌شود. بنابراین والدین فرد و دوستانی که وی با او در ارتباط هستند تاثیر مهمی در عصبانیت و حالت روحی و روانی وی دارند.            

عصبانیت و نحوه برخورد با فرد عصبانی

همه افراد کم و بیش با فرد عصبانی برخورد کرده‌اند. برخی با آگاهی از نحوه برخورد با فرد عصبانی توانسته‌اند پیروز میدان شوند اما برخی زود از کوره در رفته و اوضاع را وخیم‌تر کرده‌اند. در این بخش به نحوه برخورد با فرد عصبانی پرداخته می‌شود و راهکارهایی در این راستا ارائه می‌گردد:

حفظ آرامش و خونسردی خود در هنگام عصبانیت

هنگام برخورد با فرد عصبانی بهترین راه برای فروکش کردن خشم و آرام کردن جو موجود حفظ آرامش و خونسردی است. جر و بحث کردن با فردی که عصبانی است مانند هیزم زیر آتش است که وضعیت را بحرانی‌تر می‌کند. لذا سکوت کردن تا زمانی که فرد عصبانی به حالت طبیعی خود باز گردد بهترین راه در وهله اول است که سریع هم به نتیجه می‌رسد.

پیشنهاد راهی برای حل مشکل در هنگام عصبانیت

گاهی فرد عصبانی را می‌توان با دادن پیشنهادی که به نفع هر دو طرف است آرام کرد. پیشنهادی که بتواند رضایت فرد عصبانی را جلب کرده و از عصبانیت وی بکاهد.

تغییر فضا و مکان شخص عصبانی در هنگام عصبانیت

فردی که تا حد زیادی عصبانی شده است را می‌توان به این شکل نیز آرام کرد:

جا و مکان او را تغییر داد تا بتوان از چیزی که وی را عصبانی کرده است دور کرد. تغییر محیط تاثیر به سزایی در فروکش کردن عصبانیت فرد دارد چرا که از دل برود هر آن که از دیده برفت، با تغییر محیط ممکن است فرد بعد از گذشت زمانی کوتاه آن چه که موجب عصبانیتش شده است را فراموش کند و دوباره به آرامش قبل باز گردد.  

لمس دست و یا شانه فرد عصبانی در هنگام عصبانیت

گاهی اوقات با یک سری حرکات ساده، با یک سری رفتارها می‌توان ورق را برگرداند. در مواجهه با فرد عصبانی یکی از راهکارهای خیلی ساده که البته تاثیر به سزایی نیز در نتیجه نهایی دارد لمس دست فرد عصبانی و یا شانه اوست. با این کار فرد احساس آرامش کرده و می‌تواند روی رفتار و احساسات خود کنترل داشته باشد.

عذرخواهی از فرد عصبانی بابت اشتباه خود

فرد عصبانی منتظر یکی از این دو وضعیت زیر است:

یا این که آتش زیر خاکستر را شعله ورتر سازد

و یا این که به آرامش قبلی خود بازگردد.

حال این طرف مقابل اوست که نقش تعیین کننده‌ای در ایجاد یکی از این دو وضعیت دارد. می‌تواند با یک رفتار اشتباه چنان وضعیت را بحرانی کند که درست کردنش مدت ها به طول انجامد و یا این که تقریباً غیرممکن باشد و یا این که با انجام برخی از کارها که در بالا نیز به آنها اشاره شد جو را آرام کند. گاهی اوقات ممکن است فرد بنا به دلایل کاملاً درست و منطقی و البته به خاطر اشتباه طرف مقابل کنترل خود را از دست بدهد و عصبانی شود. در چنین وضعیتی بهترین راهکار برای برگرداندن آرامش معذرت خواهی طرف مقابل از اوست. طرف مقابل به راحتی می‌تواند با یک معذرت خواهی ساده بابت اشتباهی که مرتکب شده همه چیز را به حالت قبل برگرداند. در این صورت فرد عصبانی نیز آرام شده و سعی خواهد کرد رفتار خود را کنترل نماید. چرا که در این صورت دلیلی بر عصبانیت خود نخواهد دید و ناچار به عقب نشینی خواهد شد. بنابراین می‌توان گفت یکی از بهترین راه ها در برخورد با فرد عصبانی معذرت خواهی کردن از او به خاطر اشتباهی است که رخ داده است.

ذکر این نکته خالی از لطف نیست که نحوه رفتار فرد عصبانی به میزان زیادی به رفتار طرف مقابل بستگی دارد. اگر طرف مقابل بتواند با آگاهی از چگونگی برخورد با فرد عصبانی جو را آرام کند تا میزان زیادی نیز توانسته است روی فرد عصبانی اثر بگذارد و کنترل رفتار وی را در دست گیرد. بنابراین می‌توان گفت شاید این فرد عصبانی باشد که شروع کننده تنشها است اما این رفتار طرف مقابل اوست که پایان دهنده تنش ها و به عبارت دیگر آرام کننده جو خواهد بود. با این اوصاف نحوه برخورد با فرد عصبانی بسیار بسیار مهم است و می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای در پایان ماجرا داشته باشد. به همین دلیل است که باید نحوه برخورد با فرد عصبانی را آموخت و آنها را در جای خود به کار برد.