یکی از مهم ترین اندام در بدن انسان، ریه ها می‌باشد. از مهم ترین کارکرد های ریه، فرستادن اکسیژن به تمام بدن و خارج کردن دی اکسید کربن است. اگر بخواهیم به طور کامل ریه ها را توصیف کنیم، اندام های کیسه مانندی هستند که دقیقاً در زیر قفسه دنده و بالای دیافراگم و در دو طرف قلب قرار دارند. آن ها بخش مهمی از سیستم تنفسی می باشند. تقریباً مخروطی شکل با یک نقطه گرد در راس و یک پایه مسطح در انتها هستند. اگرچه ریه ها به صورت یک جفت می باشند، اما از نظر اندازه و شکل برابر نیستند. ریه راست کمی پهن تر اما کوتاه تر از ریه  چپ است تا جایی برای کبد فراهم شود. در عوض ریه چپ به خاطر قرارگیری قلب نسبت به ریه راست باریکتر است. به طور کلی، ریه چپ دارای وزن و ظرفیت کمتری نسبت به ریه راست است.

به طور معمول، ریه های مرد می تواند هوای بیشتری را نسبت به زن نگه دارد. ریه ها مرکز سیستم تنفسی هستند. مهمترین کارکرد آن ها، گرفتن اکسیژن از محیط و انتقال آن به جریان خون است. بزرگسالان در هر دقیقه به طور معمول 15 تا 20 بار نفس می کشند که این رقم در حدود 20.000 تنفس در روز است. نوزادان سریع تر از بزرگسالان نفس می کشند. به عنوان مثال، میزان تنفس طبیعی نوزاد در هر دقیقه تقریبا 40 برابر است در حالی که میانگین میزان استراحت تنفس در بزرگسالان 12 تا 16 تنفس در دقیقه است.

ریه ها مانند اسفنجی صورتی رنگ هستند زمانی که هوا را به داخل می کشند، باز می شوند. وقتی که دی اکسید کربن را دفع می کنند، آن ها فشرده می شوند. این ها ماهیچه هایی برای وارد و خارج کردن هوا ندارند. قفس دیافراگم و دنده اساساً کار پمپاژ آن ها را انجام می دهند. هنگامی که فرد نفس می کشد، هوا به سمت گلو و به داخل نای می رود. نای به قسمت های کوچکتر موسوم به لوله های برونشی تقسیم می شود. لوله های برونش به داخل ریه ها می روند. لوله های برونش در زیر هر قسمت از ریه ها به زیر گروه های کوچکتر تقسیم می شوند.

کوچکترین شاخه ها، برونشیول نامیده می شوند و هر برونشیول دارای کیسه هوایی است که آلوئول نیز نامیده می شود. حدود 480 میلیون آلوئول در انسان وجود دارد. آلوئول ها در دیواره های خود شبکه های مویرگی دارند. اکسیژن از طریق آلوئول ها، به مویرگ ها انتقال پیدا کرده و وارد جریان خون می شود. اکسیژن از طریق جریان خون وارد قلب و سپس در سراسر بدن به بافت ها و اندام ها منتقل می شود.

با ورود اکسیژن به جریان خون، دی اکسید کربن از خون به داخل آلوئول ها منتقل و از بدن دفع می شود. به این فرآیند تبادل گاز گفته می شود. هنگامی که فرد نفس کم عمق می کشد، دی اکسید کربن در بدن جمع می شود. این تجمع باعث فرایندی به نام خمیازه می شود.

عواملی که باعث از بین رفتن سلامت ریه میشود چیست؟

عوامل مهمی هستند که باعث از بین رفتن ریه ها میشود. از شایع ترین بیماری های جهان، بیماری های ریوی هستند. عواملی همچون سیگار کشیدن، عفونت و ژنتیک از شایع ترین موارد در بروز بیماری ریوی میباشد. یک شخص که دچار بیماری ریوی است ممکن است مجاری تنفسی، بافت ریه و عروق خونی شخص دچار مشکل شود. بیماری های تنفسی را میتوان به 4 دسته تقسیم کرد:

- بیماری های عروقی ریوی

- بیماری های محدود کننده ریوی

- بیماری های انسدادی ریوی

- سایر

بیماری های انسدادی ریه

این بیماری ها، در حقیقت بیماری هایی هستند که بر روی مسیر های هوایی و تنفسی تاثیر می گذارند. نای (حلق، خرخره، لوله هوا) به لوله هایی بنام نایچه (نایژه) منشعب شده و در ادامه، این شاخه ها هم به لوله هایی کوچکتر درون ریه تقسیم می شوند. بیماری های که براین مسیرهای تنفسی تاثیر می گذارند، با کاهش سرعت جریان بازدمی مشخص می‌شوند که شامل آسم، بیماری های مزمن انسدادی ریه، برونشیت مزمن، آمفیزم و برونشیت حاد می باشند. در بین تمامی بیماری های انسدادی ریوی، بیماری آسم و بیماری انسدادی مزمن ریوی بیشتر بین مردم شیوع دارد و اکثرا به این بیماری ها دچار می شوند.

بیماری آسم به یک بیماری التهابی رایج مزمن مجاری هوایی می گویند که علائم متغیر و عود کننده، انسداد برگشت پذیر جریان هوا و اسپاسم برونش از ویژگی های این بیماری می باشد. در این بیماری مسیر های هوایی ملتهب و بعضی اوقات هم دچار گرفتگی و خس و خس و سرفه و همچنین تنگی نفس میشود. از علت های بروز آسم می توان به مواردی همچون آلرژی، عفونت و آلودگی اشاره کرد. شاید برای شما سوال شود که چه عواملی نشان دهنده بروز آسم است؟ از موارد شایع در بروز آسم می توان تکرر خس خس، تنگی نفس، تنگی قفسه سینه، سرفه و ایجاد خلط در گلو به دلیل سرفه کردن نام برد. اغلب این موارد در هنگام شب، صبح زود یا در هنگام ورزش و سرد بودن هوا بروز میدهند.

پیشگیری از وقوع آسم یکی از بزرگترین اهداف مراکز پزشکی و بهداشتی است. شواهد و مدارک در حال حاضر نشان می دهند که مهم ترین عوامل خطرزا و موثر در ایجاد آسم، تماس با محرک ها، بخصوص در دوران شیرخوارگی است. این عوامل شامل دود سیگار و یا سایر آلرژن های موجود در محیط بسته (مانند هیره ها در محل خواب، فرش، سایر وسایل، مبلمان، گربه و دیگر حیوانات خانگی و سوسک ها) بوده و همچنین بروز این بیماری می تواند به دلیل تماس با محرک های شیمیایی در محل کار باشد.

بیماری مزمن انسدادی ریه

هنگام بروز این بیماری، ریه نمی تواند به درستی بازدم داشته باشد که این پدیده، باعث ایجاد مشکل در تنفس می شود. همچنین، بیماری مزمن انسدادی ریه یک بیماری مزمن ریوی است که مشخصه آن انسداد پیشرونده مجاری تنفسی به صورت برگشت‌ناپذیر است. انسداد راه‌هوایی، تنگی منتشر در تمام راههای هوایی است که مقاومت در برابر عبور هوا را بالا می‌برد. COPD دارای سه زیر مجموعه است، آمفیزم، برونشیت مزمن و بیماری مجاری هوایی کوچک. از عوامل بروز این بیماری می توان به سرفه همراه خلط و تنگی نفس شدید اشاره کرد.

عواملی نیز هستند که باعث بوجود آمدن این بیماری میشوند. این عوامل شامل سیگار کشیدن، عوامل دموگرافیک و سایر موارد اشاره کرد. 15 درصد از افرادی که سیگار میکشند دچار این بیماری میشوند. از عوامل دموگرافیک میتوان عواملی همچون سن، سابقه خانوادگی، جنس مذکر، سابقه عفونت های تنفسی در کودکی و وضعیت اقتصادی پایین اشاره کرد. عوامل دیگری همچون تماس های شغلی، پرفعالیتی برونشیال، وزن بالا و … اشاره کرد.

موارد زیاد دیگری نیز هستند که میتوانند ریه ها را نابود کنند و به مرور زمان باعث بوجود آمدن سرطان شوند. پس بهتر است راهکار هایی برای مقابله با این بیماری و سلامت کبد خود بدانیم.

درمان و جلوگیری از بیماری های ریوی

1- ترک سیگار در بیماران COPD سبب بهبودی قابل توجه در افت عملکرد ریوی می شود. برای انجام ترک سيگار دو رويكرد اصلي درماني وجود دارد: ۱-تجويز داروي بوپروپيون(bupropion) که در اصل به عنوان یک داروی ضد افسردگی می باشد. ۲- تجویز درمان جايگزين نيكوتين که بصورت قرص ، آدامس ، برچسبهاي پوستي ، اسپري استنشاقي و بيني در دسترس است

2- برونکودیلاتورها یا داروهای استنشاقی گشاد کننده برونش، اساس درمان دارویي COPD به شمار می‌روند؛ برای بهبود تنگی نفس باید این اسپري به صورت درست استفاده شود.

3- داروهای استنشاقی آنتی کولینرژیک مانند ايپراتروپيوم برومايد علايم را بهتر کرده و نيز سبب بهبودFEV۱ در اسپیرومتری می شود.

4- بتاآگونیست های استنشاقی طولانی اثر مانند سالمترول در بهبود تنگی نفس موثرند. اسپري هايي مانند Combivent و Duolin که ترکیبی از بتاآگونیست وآنتی کولینرژيک هستند فوايد مضاعفي در درمان COPD دارند.

5- کورتیکواسترویید استنشاقی مانند بکلومتازون، در بیماراني که بصورت مکرر دچار حملات شديد COPD می شوند توصیه شده است.

6- کورتیکواسترویید تزریقی و خوراکي مانند پردنيزولون که با دوز ۳۰ تا ۴۰ ميلي گرم براي يک دوره دو هفته اي تجويز مي گردد. اين درمان در كاهش دفعات يا عود حملات موثر بوده است. مصرف طولاني مدف كورتيكواستروييد خوراكي با عوارض جانبي قابل ملاحظه اي همراه است كه شامل هيپرگليسمي(بويژه در بيماران ديابتي)، پوكي استخوان، افزايش وزن، كاتاراكت و افزايش خطرعفونت مي باشند.

7- متیل گزانتین ها مانند تئوفیلین که تا حدی در بهبود ميزان جريان بازدمي و نيز ظرفيت حياتي موثر است. عوارض جانبي تئوفيلين شامل تهوع، تاکي کاردي و ترمور است.

8- اکسیژن، اکسیژن کمکی غالباً برای بیماراني که هيپوكسمي در حال استراحت و شبانه دارند تجويز مي شود. اين درمان در كاهش مرگ ومير در بيماران مبتلا به COPD موثر بوده است. سیستم های مختلفی برای اکسیژن رسانی در دسترس هستند، از جمله كپسول هاي قابل حمل که ميتوان آنها را به خارج از خانه نيز برد.

9- آنتی بیوتیک ها تنها در موارد حملات حاد و شدید COPD مصرف می شود. آنتی بیوتیک های مورد استفاده بيشتر شامل اريترومايسين و آزيترومايسين مي باشد.

همچنین با واکسینه کردن بدن به طور مرتب میتوان کمک بسیاری در جلوگیری بیماری کردو مواردی که گفته شد همه در درمان شخصی که اعتیاد به سیگار و موارد مصرفی دیگر دارند استفاده میشود. البته که در این بین اراده شخص همچون دارویی مقاوم تر در برابر این بیماری خود را نشان میدهد.