ما برای رفع نیازهای خود و برقراری ارتباط با دیگران نیازمند گفت و گو با یکدیگر هستیم. بدون شک برای داشتن یک گفت و گوی موثر و فعال باید به حرف های هم خوب گوش دهیم تا بتوانیم نیازهای خود را رفع کرده و از بروز سوء تفاهم‌های بسیاری جلوگیری کنیم. در این راستا باید مهارت‌های بسیاری را بیاموزیم که یکی از آن ها مهارت گوش دادن فعال و موثر است. در این نوشتار با ما همراه باشید تا شما را با مفهوم گوش دادن فعال و موثر و نیز تکنیک‌های آن آشنا نماییم تا بتوانید بهترین و سازنده‌ترین گفت و گوها و ارتباطات را با یکدیگر داشته باشید.

گوش دادن فعال و موثر به چه معناست؟

گوش دادن فعال و موثر به زبان ساده یعنی این که ما حین گفت و گو با طرف مقابل با تمرکز کامل و با تمام حواس خود به حرف‌های او گوش دهیم نه این که فقط با گوش‌های خود آن را بشنویم. بنابراین در  گوش دادن فعال  و موثر تمام ذهن درگیر حرف های طرف مقابل می‌شود و سعی می‌کند پیام‌های کلامی و غیرکلامی طرف مقابل را به طور همزمان و البته به درستی دریافت نماید. گوش دادن فعال و موثر یک مهارت اکتسابی است. بنابراین ما می‌توانیم با تمرین و تکرار آن را به دست آوریم.

چه تفاوتی میان گوش دادن فعال و شنیدن وجود دارد؟

شاید باور این که "ما در بسیاری از مواقع حرف های طرف مقابل را خوب می‌شنویم و حتی می‌توانیم آنها را تمام و کمال تکرار کنیم در حالی که در اصل، اصلاً به آن ها توجهی نداریم" کمی مشکل باشد اما واقعاً حقیقت دارد. برای درک چگونگی این نکته فرض کنید برای رفتن به محل کار خود از خانه خارج شده‌اید. چون این کار را هر روز انجام می‌دهید بنابراین مسیر رفت و برگشت را به خوبی می‌شناسید اما آیا این دلیل می‌شود که درخت های مسیر را نیز به خوبی بشناسید در حالی که هر روز آن ها را دیده‌اید؟! پس این نشان می‌دهید که شما به درختانی که در مسیر رفت و برگشت‌تان به محل کار وجود دارد توجهی نکرده‌اید. گوش دادن با شنیدن نیز به همین شکلند. شنیدن درست مانند دیدن درختانی است که با آن که در مسیرتان وجود داشته‌اند اما به آن ها توجهی نکرده‌اید و گوش دادن مانند این است که شما هم درختان را دیده‌اید و هم به آن ها توجه کرده‌اید، دیدن همراه با توجه که منجر به درک و فهم بالا می‌شود. به عبارت دیگر شنیدن یعنی صداهایی که در اطرافمان ایجاد شده است را درک کنیم اما گوش دادن یعنی این که هم آن صداها را درک کنیم و هم این که به آن ها توجه نماییم و در این فرایند از سایر حواس نیز استفاده کنیم. بنابراین به طور خلاصه می‌توان گفت گوش دادن فعال یعنی تمرکز و توجه عمیق به حرف های طرف مقابل.

گوش دادن فعال یعنی پیدا کردن معنای گفتار مخاطب در ذهن خود بنابراین:

شنیدن فعالیتی است جسمی پس نیاز به یادگیری ندارد زیرا دستگاه شنیداری انسان در اثر برخورد با صداهای مختلف به صورت غیرارادی تحریک شده و صداها را می‌شنود در حالی که گوش دادن فعالیتی است ذهنی که نیازمند به یادگیری است و تا زمانی که بدان توجه نشود ادراک نمی‌شود.

" انسان با گوش های خود می‌شنود ولی با مغز خود گوش می‌دهد."

گوش دادن فعال چه فوایدی دارد؟

از جمله فواید گوش دادن فعال به شرح زیر است:

گوش دادن فعال یعنی احترام به مخاطب

گوش دادن فعال یعنی کمک به ایجاد ارتباطات فعال و سازنده

گوش دادن فعال یعنی کمک به افزایش دانش

گوش دادن فعال یعنی کمک به خلق ایده‌های جدید

گوش دادن فعال یعنی آموختن مطالب جدید

گوش دادن فعال کدام عادت‌های بد را از بین می‌برد؟

با گوش دادن فعال به راحتی می‌توانیم بسیاری از عادت های بدی که هنگام برقراری ارتباط با دیگران انجام می‌دادیم را از بین ببریم:

- تکرار مداوم و پی در پی نقطه نظرات خود

- شنیدن مفهوم سطحی گفت و گوهای مطرح شده

- عدم ابراز احترام به گوینده سخن و قطع سخنان وی

- پرت شدن حواس و کشاندن بحث به جاهایی غیر مرتبط به واسطه فراموش کردن آنچه که بیان شده است

- عدم ایجاد رابطه چشمی

- توجه و پرداختن به جزئیات بی ارزش، سوال در مورد آن ها و از دست دادن جان کلام

- بی‌توجهی به آنچه درک نشده است

- مشغول شدن به افکار خود

- و در نهایت تظاهر کردن به توجه

چه تکنیک‌هایی برای افزایش مهارت گوش دادن فعال و موثر وجود دارد؟

از جمله راهکارهایی که با استفاده از آنها می‌توانیم مهارت گوش دادن فعال و موثر را افزایش دهیم به شرح زیر است:

رابطه چشمی برقرار کنیم

با برقراری رابطه چشمی به مخاطب نشان می‌دهیم که هم به حرف های او توجه داریم و هم این که به او و گفته‌هایش احترام می‌گذاریم.

هنگام گوش دادن حرف های طرف مقابل را تایید کنیم

با تایید حرفهای طرف مقابل حال با بالا یا پایین آوردن سرمان و یا استفاده از کلماتی همچون موافقم، درسته و ... هم به او نشان می‌دهیم که به حرفهایش گوش می‌کنیم و هم این که او را به وجد می‌آوریم تا به سخنان خود ادامه دهد و آن ها را با اهمیت تلقی کند.

در چهره خود صداقت را نشان دهیم

نشان دادن صداقت در چهره به این معناست که وقتی پیامی را می‌شنویم که واقعاً خوشحال کننده است لبخند بزنیم، وقتی پیامی جدی است جدی باشیم، وقتی تعجب کرده‌ایم تعجب خود را نشان دهیم و ... پس برای گوش دادن فعال و موثر نباید صداقت در چهره را فراموش کنیم.

زود قضاوت نکنیم

برای آن که بتوانیم یک کار را به صورت کامل و دقیق انجام دهیم باید روی آن کار تمرکز کنیم. بنابراین زمانی که قرار است به حرفهای دیگران گوش دهیم باید فقط گوش دهیم! چون در آن واحد انجام چند کار به صورت دقیق و کامل امکان پذیر نیست بنابراین باید از میان این سه یکی را انتخاب کنیم: یا گوش دهیم یا قضاوت کنیم یا پاسخ دهیم. پس برای گوش دادن فعال بهتر است اول خوب گوش دهیم و با خوب گوش دادن به مغز خود این اجازه را بدهیم که فرصت کافی برای درک سخنان طرف مقابل داشته باشد. بعد از خوب گوش دادن، خوب تجزیه و تحلیل کنیم و بعد یک پاسخ مناسب و به جا بدهیم.

حین گوش دادن سخنان طرف مقابل لحن مناسب داشته باشیم

یعنی سعی کنیم هر از چند گاهی با گفتن جملات کوتاهی همچون بله درسته، عالیه، چه جالب و ... به طرف مقابل این اطمینان را بدهیم که به حرف هایش گوش می‌دهیم.

این فرصت را به طرف مقابل بدهیم تا حرف هایش را کامل کند

حین گفت و گو با طرف مقابل هرگز موضوع بحث را عوض نکنیم. این یکی از بزرگترین ضعفهای بشر در برقراری ارتباط با دیگران است. بگذاریم حرف طرف مقابل در مورد موضوع مورد نظر به طور کامل تمام شود و بعد اگر خواستیم در مورد موضوع دیگری صحبت کنیم.

سوال بپرسیم

برای آن که درک درستی از حرفهای طرف مقابل داشته باشیم باید از مواردی که در مورد آنها ابهام داریم سوال کنیم. البته اول باید بگذاریم حرفهای طرف مقابل تمام شود بعد سوال خود را مطرح کنیم. این کار سه علت دارد: اول این که ممکن است مواردی را که در مورد آنها ابهام داشتیم با کامل شدن حرف های طرف مقابل رفع شود، دوم این که از حواس پرتی جلوگیری می‌کند و فرایند ارتباطات را سازنده‌تر و بهتر می‌نماید و سوم این که به گوینده این اطمینان را می‌دهد که با دقت به حرفهایش گوش می‌دهیم. البته نباید هرگز این نکته را از یاد ببریم که سوالاتی بپرسیم که در مورد آن ها ابهام داریم و نیز سوالاتی بپرسیم که در مورد موضوع مورد بحث است. بدون شک طرح سوالاتی که پیرامون موضوع مورد بحث نیست از اهمیت گوش دادن فعال و موثر می‌کاهد.

حین گوش دادن فعال به سمت طرف مقابل متمایل شویم

آیا می‌دانستید که مرکز ثقل بدن ما به صورت ناخودآگاه و غیر ارادی نسبت به افرادی که به آنها علاقه‌ای نداریم در عقب قرار می‌گیرد ولی هنگام رویارویی با افرادی که به آنها علاقه‌مند هستیم به طرف جلو قرار می‌گیرد؟! بنابراین برای گوش دادن فعال و موثر و برای این که علاقه خویش را نشان دهیم در هر حالتی که باشیم چه نشسته و چه ایستاده بهتر است به طرف گوینده متمایل شویم.

بعد از پایان یافتن سخنان طرف مقابل حرف های او را تکرار کنیم

بعد از آن که حرف های طرف مقابل تمام شد برای این که مطمئن شویم پیام او را به درستی دریافت کرده‌ایم سعی کنیم عین کلام او و یا مفهومی را که از کلامش دریافت کرده‌ایم تکرار نماییم.

سعی کنیم همواره مثبت اندیش باشیم

اگر مثبت اندیش باشیم قبول کنید که زود قضاوت نمی‌کنیم، خوب گوش می‌کنیم، به حرفهای دیگران بها می‌دهیم و آن ها را بد برداشت نمی‌کنیم. افراد مثبت اندیش افرادی هستند که به دیگران مهر می‌ورزند بنابراین از روی مهر و مثبت اندیشی گوش دادن فعال را برمی‌گزینند و اجازه می‌دهند طرف مقابل حرف هایش را بزند. بنابراین سعی کنیم مثبت اندیش باشیم و ذهن خودمان را پر از افکار مثبت نماییم تا در همه جنبه‌های زندگی همواره موفق باشیم در ارتباط با دیگران، در ارتباط با خود، در رسیدن به هدف و ...