از شما خواننده محترم تقاضا داریم همراه ما باشید تا در مورد نوعی اختلال صحبت کنیم که مشخصه اصلی آن ناپایداری حالت عاطفی، خلق، رفتار، روابط ابژه‌ای و خودانگاره می‌باشد. بیماران مبتلا به اختلال شخصیت مرزی در مرز روان‌نژندی و روان‌پریشی قرار دارند. این اختلال را به نام‌های اسکیزوفرنی موقت، شخصیت‌انگاری، اسکیزوفرنی شبه‌نوروتیک (که پاول هوخ و فیلیپ پولیتن وصف کرده‌اند)، و اختلال منش سایکوتیک (که جان فرش ذکر کرده ‌است) نیز خوانده‌اند. در ICD-10 نیز اختلال شخصیت دارای بی‌ثباتی هیجانی نامیده شده ‌است. شخصیت مرزی الگوی فراگیر بی‌‌ثباتی در روابط بین‌فردی، خودانگاره و عواطف، به همراه تکانشگری، رفتارهای خودکشی، احساس‌‌های مزمن پوچی و اندیشه‌‌پردازی پارانویایی گذرا و مرتبط با تنیدگی است که در اوایل بزرگسالی آغاز شده و در زمینه‌‌های گوناگون خود را نشان می‌دهد.

بد نیست بدانید که بیماران مبتلا به این نوع اختلال به خاطر برخورداری از رفتارها و عواطف ناپایدار، به عنوان روان‌پریش شناخته می‌شوند.  همچنین متأسفانه این اختلال در زنان شایع‌تر بوده و افراد مبتلا در یک‌ لحظه شاد و خوشحال و لحظه دیگر افسرده و منزوی می‌شوند. از طرفی افراد دارای اختلال شخصیت مرزی در لحظه‌ای فاقد هرگونه احساسی هستند و در لحظه بعدی در قامت یک فرد نزاع طلب ظاهر می‌شوند. به همین علت، چرخش سریع احساسات در افراد مبتلا به این مشکل، در رفتار آن‌ها به نحو مشهود و ملموس به چشم می‌خورد. این افراد علاوه بر هراس از تنهایی، از شخصیتی غیرقابل‌پیش‌بینی برخوردارند، به همین جهت و برای رها شدن از تنهایی به برقراری تعامل و ارتباط با افراد غریبه مبادرت می‌کنند.

علل بروز اختلال شخصیت مرزی

همان طور که پیش‌بینی می‌شد علت این نوع اختلال نیز همانند دیگر اختلالات سلامت روان، به طور کامل شناخته نشده است اما اکثر متخصصان بهداشت روان معتقدند که اختلال شخصیت مرزی ناشی از ترکیبی از عوامل بیولوژیکی ارثی یا درونی و عوامل محیطی خارجی مانند تجربیات آسیب زا در دوران کودکی است. برخی از مطالعات روی دوقلوها و خانواده‌ها نشان می‌دهند که احتمال اینکه اختلال ارثی باشد، زیاد است. برخی تحقیقات نیز تغییراتی را در نواحی خاصی از مغز که در تنظیم احساسات، تکانشگری و پرخاشگری دخیل هستند نشان داده‌اند. علاوه بر این، برخی از مواد شیمیایی مغز که به تنظیم خلق و خو کمک می‌کنند، مانند سروتونین، امکان دارد به درستی عمل نکنند.

به عبارت دیگر می‌توان این گونه بیان کرد که بی ثباتی مادر به دلایل مختلف، طرد کودک و عدم وجود دلبستگی ایمن در دوران کودکی، درگیری بین والدین، تنبیه کودک و بی توجهی به احساسات او، طلاق والدین، والدین گرفتار و ناسازگار و مواردی از این قبیل، از دیگر علل این اختلال شخصیت می‌باشند. با این حال علت اختلال شخصیت مرزی هر چه که باشد تنها نکته مهم درمان و بازگشت فرد به روال عادی زندگی است که این امر با بهره بردن از مشاوره اختلال شخصیت امکان پذیر می‌باشد.

بیشتر بخوانید: ساده ترین راه رهایی از آلرژی اینجاست!

علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت مرزی

این بیماری سلامت روان به شیوه‌های مختلفی بروز کرده و ظاهر می‌شود؛ ولی جهت اهداف تشخیصی، متخصصان بهداشت روان علائم را به 9 دسته عمده طبقه بندی می‌کنند. به منظور تشخیص قطعی BPD، یک بیمار باید حداقل پنج مورد از این علائم را داشته باشید. علاوه بر این، علائم باید طولانی مدت باشد (معمولاً از دوره نوجوانی شروع می شود) و بسیاری از حیطه‌های زندگی شما را تحت تأثیر قرار دهد. به عبارت دیگر افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی مجموعه‌ای از ویژگی‌های بادوام دارند که معمولاً از سن نوجوانی و جوانی در زندگی همراه آنان خواهد بود. این ویژگی‌ها برخورد با شخصیت مرزی را برای اطرافیان دشوار می‌کند. از جمله مهمترین نشانه‌های این اختلال می‌توان به موارد زیر اشاره داشت.

1- ترس از رها شدن:

افراد مبتلا به طور معمول از رها شدن یا تنها ماندن و ترک شدن وحشت و ترس دارند. حتی موضوع بی‌اهمیتی مثل دیر رسیدن یکی از عزیزان فرد از کار به خانه و یا رفتن عزیزی به مسافرت، ممکن است ترس شدید در این اشخاص ایجاد کند. این مساله می‌تواند منجر به تلاش‌های دیوانه‌وار برای نزدیک نگه داشتن اطرافیان در این فرد شود. او ممکن است التماس کند، طرف مقابل را دنبال کند، دعوا کند، حرکات شخص مورد علاقه خود را پیگیری کند، و یا حتی از نظر جسمی مانع از رفتن او شود. متأسفانه، این رفتار نتیجه معکوس داشته و دیگران را از فرد بیمار دور می‌کند.

2- روابط ناپایدار:

فرد بیمار تمایل دارد روابطی آتشین و کوتاه مدت داشته باشد. این افراد ممکن است به سرعت عاشق شوند چرا که باور دارند هر فرد جدیدی که وارد زندگیشان می‌شود، کسی است که باعث می‌شود او احساس سلامتی کند، و البته بعد به سرعت ناامید می‌شوند. روابط او بدون داشتن هیچ حد وسطی یا عالی هستند و یا وحشتناک به نظر می‌رسند. عزیزان، دوستان یا اعضای خانواده چنین فردی ممکن است احساس کنند که در نتیجه تغییرات سریع نظرات او نسبت به آن‌ها (از ایده آل به بی ارزش و سپس به عصبانیت و حتی نفرت) دچار آسیب عاطفی می‌شوند.

3- تصویر شخصی نامشخص یا ناپایدار:

در اغلب موارد، احساس فرد مبتلا نسبت به خودش ناپایدار و بدون ثبات است. امکان دارد در بعضی مواقع احساس خوبی نسبت به خود داشته باشد ولی در نقطه مقابل نیز گاهی از خود متنفر شود و یا حتی به حدی برسد که خود را شیطانی بداند. این اشخاص احتمالاً تصویر روشنی در مورد اینکه چه کسی هستند و آنچه در زندگی می‌خواهند، ندارند. در نتیجه، ممکن است مرتباً شغل، دوستان، عشاق، دین، ارزش‌ها، اهداف و یا حتی هویت جنسی خود را تغییر دهند.

4- رفتارهای تکانشی و خود تخریبگر:

امکان دارد که شخص بیمار رفتارهای پرخطر و احساس برانگیز از خود بروز دهد، به خصوص وقتی ناراحت است. فرد بیمار ممکن است به طرز ناگهانی هزینه‌هایی بکند که توانایی مالی باز پرداخت آن را ندارد، ممکن است زیاد غذا بخورد، بی پروا رانندگی کند، از مغازه دزدی کند، رابطه جنسی پرخطر داشته باشد یا در مصرف مواد مخدر یا الکل زیاده‌روی کند. این رفتار‌های پرخطر ممکن است به او کمک کند تا در لحظه احساس بهتری داشته باشد، اما در طولانی مدت به او و اطرافیانش آسیب جدی می‌رساند.

5- خودآزاری:

شاید گمان کنید که علائم و عوارض این بیماری آنچنان هم حاد نبوده در صورتی که به هیچ وجه این گونه نیست چرا که متأسفانه باید بگوییم خودکشی و خودزنی عمدی در افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی بسیار شایع است. رفتارهای خود آسیبی مواردی چون فکر کردن در مورد خودکشی، انجام کارهای آسیب زننده و پرخطر و یا واقعا اقدام به خودکشی را شامل می‌شود. خودآزاری شامل همه تلاش‌های دیگر برای آسیب رساندن به خود بدون قصد خودکشی است. اشکال رایج خودآزاری شامل بریدن و سوزاندن می‌شود.

6- نوسانات شدید عاطفی:

نوسانات احساسات و حالات ناپایدار عاطفی نیز در این نوع اختلال رایج است به طوری که فرد مبتلا ممکن است یک لحظه احساس خوشبختی و شادمانی کند و لحظه دیگر کاملاً ناامید و ناراحت باشد. حتی چیزهای کوچکی که دیگران به سادگی از آن می‌گذرند، می‌تواند فرد را به یک بحران احساسی دچار کند. با اینکه این نوسانات خلقی شدید است، اما خوشبختانه اکثر مواقع زودگذر هستند (برخلاف نوسانات عاطفی افسردگی یا اختلال دو قطبی)، و معمولاً فقط چند دقیقه یا چند ساعت طول می‌کشد.

7- احساس پوچی مداوم:

اگر با چنین افرادی از نزدیک برخورد داشته باشید، متوجه خواهید شد که این افراد به طور مداوم در مورد احساس پوچی صحبت می‌کنند، گویی که در آن‌ها خلائی وجود دارد. چنین افرادی ممکن است در نهایت احساس کنند که انگار “هیچ” اند یا “هیچ کس” نیستند. این احساس ناخوشایند است، بنابراین ممکن است شخص بیمار سعی کند خلاء درونی خود را با چیزهایی مانند مواد مخدر یا الکل، غذا یا رابطه جنسی، پر کند. اما هیچ چیز به چنین فردی واقعاً احساس رضایت نخواهد داد.

8- عصبانیت و از کوره دررفتن:

امکان این که شخص مبتلا با عصبانیت شدید و تغییر خلق برهه‌ای روبرو شود و باعث آزار اطرافیان خود گردد، بسیار زیاد است. در این افراد گویی فیوزی وجود دارد که در صورت پریدن آن ممکن است فرد به یک‌باره فریاد بزند، چیزهایی را پرتاب کند، یا کاملاً خشمگین شود. در چنین مواردی فرد ممکن است در کنترل خود مشکل داشته باشد. لازم به ذکر است که این عصبانیت همیشه نسبت به دیگران نیست. فرد بیمار ممکن است در خیلی مواقع، زمان را صرف احساس عصبانیت از خود کند.

9- احساس تردید یا عدم ارتباط با واقعیت:

در بیشتر مواقع افراد مبتلا به این بیماری، با پارانویا یا احساس شک و تردید در مورد انگیزه‌های سایرین دست و پنجه نرم می‌کنند. در شرایط استرس، حتی ممکن است ارتباط خود را با واقعیت از دست بدهند (تجربه‌ای که به عنوان تجزیه شناخته می‌شود). ممکن است احساس کنند درون مه هستند، یا از خود فاصله گرفته و یا انگار بیرون از بدن خود هستند. این 9 مورد از اصلی‌ترین علائم اختلال شخصیت مرزی به شمار می‌رود که همان گونه که گفته شد، برای تشخیص قطعی BPD، نیاز به مشاهده پنج مورد از این علائم است.

عوارض ابتلا به بیماری شخصیت مرزی

این بیماری قادر است تا به بسیاری از بخش‌های زندگی فرد مبتلا و حتی اطرافیان او آسیب برساند. این اختلال می‌تواند بر روابط صمیمانه، شغل، مدرسه، فعالیت‌های اجتماعی و تصویر فرد تأثیر منفی بگذارد و در نتیجه باعث بروز مشکلات زیر شود:

1- تغییر یا از دست دادن مکرر شغل

2- عدم تکمیل تحصیلات

3- مسائل حقوقی متعدد، مانند رفتن به زندان

4- روابط پر از تعارض، استرس زناشویی یا طلاق

5- خود آسیبی مانند بریدگی یا سوزش و بستری شدن مکرر در بیمارستان

6- درگیر شدن در روابط توهین آمیز

7- حاملگی‌های برنامه ریزی نشده، عفونت‌های مقاربتی، تصادفات وسایل نقلیه موتوری و درگیری‌های فیزیکی به دلیل رفتارهای تکانشی و پرخطر

8- اقدام یا تمایل به خودکشی

تشخیص اختلال شخصیت مرزی

معمولاً یک سری جملات وجود دارند که اگر در مورد شما صدق کنند، امکان اینکه از اختلال شخصیت مرزی رنج می‌برید، وجود دارد. البته برای تشخیص رسمی به یک متخصص بهداشت روان نیاز دارید چرا که اختلال شخصیت مرزی یا همان BPD به راحتی با سایر مسائل اشتباه گرفته می‌شود. اما حتی بدون تشخیص، ممکن است نکات خودیاری ارائه شده در این مقاله برای تسکین طوفان عاطفی درونی شما و یادگیری کنترل انگیزه‌های خودآزاری مفید باشد. در این قسمت قصد داریم به هشت مورد از جملات متداول در میان افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی اشاره کنیم:

1- من معمولاً احساس “پوچی” دارم

2- احساسات من بسیار سریع تغییر کرده و غالباً غم، عصبانیت و اضطراب شدیدی را تجربه می‌کنم

3- من دائما می‌ترسم که افرادی که به آنها اهمیت می‌دهم، مرا رها یا ترک کنند

4- من بیشتر روابط عاشقانه خود را شدید اما ناپایدار توصیف می‌کنم

5- احساسی که نسبت به افراد زندگی‌ام دارم، می‌تواند از لحظه‌ای به لحظه‌ دیگر به طرز چشمگیری تغییر کند

6- من غالباً کارهایی انجام می‌دهم که می‌دانم خطرناک یا ناسالم هستند

7- من سعی کرده‌ام به خودم آسیب برسانم، رفتارهای خودآزاری مانند بریدن یا تهدید به خودکشی داشته باشم

8- وقتی در یک رابطه احساس ناامنی می‌کنم، تمایل دارم که برای نزدیک نگه داشتن طرف مقابل، پرخاش کنم یا حرکات تکانشی انجام دهم

درمان اختلال شخصیت مرزی

در دهه‌های گذشته، اغلب متخصصان بهداشت روان به منظور درمان افراد مبتلا به این مشکل دچار ابهام و سردرگمی بودند تا نهایت به این جمع بندی رسیدند که متأسفانه کار زیادی برای بیمارن دچار این اختلال نمی‌توان انجام داد. اما اکنون می‌دانیم که BPD قابل درمان است. در حقیقت، چشم انداز درمان اختلال شخصیت مرزی در بلند مدت بهتر از افسردگی و اختلال دو قطبی است. با این حال، درمان این اختلال به یک رویکرد تخصصی نیاز دارد. نتیجه نهایی این است که اکثر افراد مبتلا به BPD می‌توانند بهتر شوند و این کار خیلی سریع با درمان و پشتیبانی مناسب انجام می‌شود.

گفتنی است که در حقیقت نکته کلیدی و حائز اهمیت در پروسه‌ی درمان و بهبودی این نوع اختلال، شکستن الگوهای ناکارآمد تفکر، احساس و رفتار است که منجر به پریشانی شما می‌گردد. تغییر عادت‌های مادام‌ العمر آسان نیست. قطعاً اینکه مجبور باشید برای انجام هر کاری ابتدا مکث و تأمل کنید و سپس اقدام کنید، در ابتدا غیرطبیعی و ناخوشایند خواهد بود. اما با گذشت زمان عادت‌های جدیدی ایجاد می‌کنید که به شما کمک می‌کند تعادل عاطفی خود را حفظ کرده و بر رفتار خود کنترل داشته و مسلط باشید.