اولین کسی که به بیماری ویروس کرونا (کووید-19) مبتلا شد چه کسی بود؟

در نوامبر سال 2019، بیماری ویروس کرونا جدید (کووید-19، COVID-19) برای اولین بار در ووهان، مرکز استان هوبئی چین، گزارش شد. بیماری به سرعت در سراسر چین و جاهای دیگر گسترش پیدا کرد و به یک شرایط اورژانسی سلامت جهانی تبدیل شد. به صورتی که سازمان جهانی بهداشت به تازگی و پس از شیوع کرونا ویروس جدید در بیش از 125 کشور، آن را همه گیر جهانی یا پاندمی اعلام کرده است.

در جوامع علمی، فورا پس از گزارش وجود و شیوع انواع بیماری یا میکروارگانیسم جدید، جستجوها و بررسی ها به سوی ردیابی "بیمار صفر" یعنی نخستین کسی که در یک شهر یا منطقه باعث شیوع بیماری شده است، متمرکز می‌شود. در همین رابطه کشور چین به عنوان مبدا شیوع این ویروس در جهان، بررسی و تحقیقات بسیاری انجام داد تا اینکه در نهایت گزارش کرد که اولین نفری که آزمایش تشخیص ویروس کرونا او در ووهان چین مثبت شده بوده است، زنی میگوفروش بود که در 500 متری بازار فروش موجودات دریایی زندگی می ‌کرده است و در 11 دسامبر دچار تب کرونایی شده است. خانم وی (Wei) در حین کار تب کرده و با تصور اینکه آنفولانزا دارد به مطب دکتر رفته بوده است. 5 روز بعد، علائم بیماری وخیم و او به بیمارستان منتقل شده است. اما جزییات هویتی وی تا اکنون فاش نشده است و اطلاعات طبقه بندی شده نشان می‌دهند که اولین عفونت در تاریخ 17 نوامبر به ثبت رسیده است.

وال استریت ژورنال نوشته است زن 57 ساله ای که نامش وی گویشیان (Wei Guixian) بوده است، زنده مانده و بهبود پیدا کرده است. او هر سال آنفلوانزا می‌ گرفته است اما این بار خستگی عجیبی بر بدنش حکم فرما می‌شود. از طرفی مرکز CDC چین اعلام کرده است که ویروس از طریق حیوانات وحشی فروخته شده در بازار هوانان به انسان سرایت کرده است.

بیشتر بخوانید: ویروس کرونا می تواند تا دو برابر فاصله ایمن سفر کند و 30 دقیقه در هوا بماند

میزبان حد واسط ویروس کرونا عامل کووید-19

در ابتدا شیوع این ویروس در جهان، محققین اعلام کردند که حیوان میزبان احتمالی این ویروس که به عنوان عامل انتقال آن به انسان نیز شناخته می‌ شود، خفاش می‌باشد. در مقاله ای با عنوان "کرونا ویروس‌های خفاش در چین" منتشر شده در مارس سال 2019، که با نظارت آزمایشگاه پاتوژن‌ها و ایمنی زیستی شهر ووهان تهیه شد، شیوع گونه ‌ای از کرونا ویروس را از منشا خفاش‌ ها در چین از طریق مطالعه سابقه این بیماری از سال 2003 پیش بینی کرد که در نهایت در جهان نیز شیوع گسترده پیدا خواهد کرد. سندرم شدید تنفسی حاد (SARS) و سندرم تنفسی خاورمیانه (MERS) که عامل هر دو، دو نوع متفاوتی از ویروس کرونا می‌باشد، به ترتیب در سال های 2003 و 2012 شناخته و شایع شدند. در مورد سندرم اول اعلام شد که ویروس از خفاش و سپس از طریق میزبان دوم که هنوز کاملا مشخص نیست به انسان منتقل شده است. اما در مورد سندرم دوم اعلام شد که تصور می شود این ویروس از شتر به انسان رسیده است. احتمال انتقال ویروس از خفاش به انسان بسیار بالا است و سابقه ویروس ‌ها نشان داده است مواردی مثل ابولا نیز از طریق این جانور به انسان منتقل شده است. حتی پژوهشگران در بررسی هایی متوجه هم زیستی بیش از دو ویروس در یک نمونه خفاش شدند و دریافتند برای بعضی از گونه‌ های خفاش ‌ها این موضوعی طبیعی محسوب می‌شود.

یک نمونه از این ویروس، همان عامل بیماری سارس است. با وجود احتمال خطای آماری در چنین تحقیقاتی، این تحقیق با توجه به اپیدمی گسترده و 14 ساله شیوع ویروس ‌هایی با منشا خفاش در کشور چین خطر شیوع ویروس بعدی از منشا این گونه را بالا اعلام کرد و با بیان ارتباط میان خفاش‌ ها، منطقه جغرافیایی و پتانسیل انتقال بیماری توسط آن‌ ها،  احتمال شیوع کرونا ویروسی جدید توسط خفاش در چین را بالا دانست. آن‌ ها معتقدند باید بررسی شود که چرا کرونا ویروس‌ هایی که از نظر ژنتیکی متفاوت هستند در خفاش‌ ها وجود دارند و از طرفی ایمنی بدن خفاش در برابر این ویروس‌ ها مقاوم است ولی انسان اینگونه نیست.

پس از آن محققان اعلام کردند که خفاش ‌ها احتمال تماس مستقیم با انسان را نداشته ‌اند و انتقال مستقیم ویروس کرونا جدید از خفاش به انسان بعید به نظر می‌رسد، چرا که در گذشته نیز اگر چه ویروس کرونا سارس و ویروس کرونا مرس از خفاش ‌ها به عنوان مخزن اصلی و طبیعی سرچشمه گرفتند، اما به ترتیب از طریق میزبان‌ های نوعی گربه civet و شتر به انسان منتقل شدند.

بیشتر بخوانید: ویروس کرونا و راه های مبارزه با این ویروس

پس از مدتی بالاخره به تمامی ابهامات در مورد این موضوع پایان داده شد و در مجله معتبر نیچر در فوریه سال 2020 در مقاله ای با عنوان شناسایی ویروس های کرونا مرتبط با SARS-CoV-2 در پانگولین مالایان، ذکر شد که باید پانگولین ها را به عنوان میزبان واسطه ویروس کرونا عامل کووید-19 در نظر گرفت. در واقع خفاش ها به عنوان مخزن اصلی ویروس کرونا جدید معرفی شدند و میزبان حد واسط که انتقال به انسان را ممکن کرده باشد پانگولین ها معرفی شدند. پانگولین یا مورچه‌خوار پولک‌دار جانوری بومی شرق آسیا است. اگرچه دو گونه ساکن آفریقا هم دارد. پانگولین در فهرست جانوران در معرض انقراض قرار دارد که خرید و فروش آن ها قاچاق است اما هم خرید و فروش و هم خورده می‌شود.

در این مقاله گفته شده است که فقط نمونه های محیطی گرفته شده از بازار برای وجود  SARS-CoV-2 (همان ویروس کرونا عامل کووید-19) توسط CDC چین مثبت گزارش شده است. با این حال، مانند بازارهای خیس دخیل در شیوع سارس، به نظر می رسد حیوانات وحشی نیز در ظهور  SARS-CoV-2 نقش داشته باشند. در واقع، تعدادی از گونه های پستانداران برای خرید در بازار غذاهای دریایی هوانان قبل از شیوع در دسترس بودند. در این مقاله شناسایی ویروس های مرتبط با SARS-CoV-2 در پانگولین های قاچاق شده به جنوب چین به دقت توسط تکنیک های مولکولی تعیین توالی ژنوم تایید شده است. برای نمونه گیری از بافت یخ زده (ریه ها، روده، نمونه خون از 18 پانگولین مالایی) جمع آوری شده در طی آگوست سال 2017 - ژانویه سال 2018 استفاده شده است. پس از انجام آزمایشات اعلام شد که ژنوم های جدید ویروس کرونا موجود در پانگولین، 85.5 % تا 92.4 % با ژنوم SARS-CoV-2 شباهت دارند. اگرچه، طبق داده های فعلی نمی توان گفت که آیا پانگولینها، ویروس های مربوط به SARS-CoV-2 را به طور مستقل از خفاش ها یا دیگری حیوانات میزبان بدست آورده اند یا خیر. نهایتا، در پایان مقاله نتیجه گیری شده است که در میان عوامل انتقال ویروس بیماری کووید-19 به انسان، باید پانگولین ها به عنوان میزبان احتمالی در ظهور ویروس کرونا جدید در نظر گرفت، که از مالزی به چین قاچاق شده بودند. پیشنهاد شده است که خرید و فروش پانگولین ها نباید ادامه پیدا کند تا از بیماری های مشابه بین حیوان و انسان جلوگیری شود. در کشور آفریقایی گابون نیز پس از شیوع ویروس کرونا جدید، فروش و مصرف گوشت خفاش و پانگولین ممنوع شد. مقامات شهر شنژن در جنوب کشور چین نیز پیش‌نویس قانونی را آماده کرده‌اند که مصرف گوشت سگ و گربه را ممنوع اعلام خواهد کرد.